Srpska banka
| Srpska banka | |
|---|---|
| akcionarsko društvo | |
| Industrija | bankarska |
| Osnovano | 1895. |
| Ugašeno | 1941. |
| Sedište | Zagreb,  Austrougarska kasnije  Kraljevina SHS pa Jugoslavija |
| Proizvodi | bankarstvo |
Srpska banka d. d. je bila najvažnija banka Srba u Austrougarskoj do Prvog svetskog rata. Postojala je, kao jedna od najvećih banaka, do Drugog svetskog rata.
Osnovni kapital Banke bio je 40,5 miliona dinara podeljen na 50 hiljada akcija.
Osnovana je u Zagrebu 3. aprila 1895. godine od strane grupe uglednih srpskih građana koju su činili Vladimir Matijević, baron Jovan Živković Fruškogorski, dr Bogdan Medaković, dr Svetislav Šumanović i dr Livije Radivojević. Izgleda da je izvesnu ulogu u osnivanju banke imao i Kosta Taušanović, raniji ministar privrede Kraljevine Srbije koji se u to vreme nalazio u Zagrebu. Glavni pokretač i dugogodišnji predsednik banke do smrti 1929. godine bio je Matijević, ranije trgovac koji je imao široke poslovne veze i dobro poznavao srpske krajeve u Austrougarskoj. Na početku rada banka je imala kapital od 3,06 miliona forinti, a direktor je bio Đorđe Velisavljević.
Srpska banka predstavljala je stožera finansijske organizacije Srba prvo u banskoj Hrvatskoj, a zatim u Bosni i Hercegovini i celom području Austrougarske. Prikupljala je depozite i finansirala trgovačke, industrijske i druge poslove, uključujući i široko kreditiranje seljaka. Oko nje je vremenom formiran veći broj lokalnih srpskih banaka i štedionica. Sarađivala je sa Srpskim privrednim društvom Privrednik, Savezom srpskih zemljoradničkih zadruga i Centralnom kasom srpskih privrednik zadruga. Važan korak ka jačanju banke i širenju njenog uticaja na područje Vojvodine bilo je fuzionisanje Srpske banke sa novosadskim Centralnim kreditnim zavodom, koji je predstavljao najjaču srpsku banku u južnoj Ugarskoj, 1914. godine.
Posle Prvog svetskog rata banka je nastavila sa opreznom kreditnom politikom, pa je nije pogodila bankarska kriza iz 1931. godine (juriš štediša na banke), ali je dosta teškoća u njenom poslovanju doneo državni program razduženja seljaka koji je znatan teret prebacio na banke. Srpska banka bila je većinski vlasnik Jadransko-podunavske banke iz Beograda. Banku je, kao predsednik upravnog odbora, u periodu 1929-1941. godina vodio Svetislav Šumanović. Direktor banke je dugo bio Velisavljević (i 1929. godine). Kapital sve vreme iznosio 40,5 miliona dinara. 1909. godine i Budimpešta je imala filijalu ove banke.[1] Godine 1929. banka je imala sledeće filijale: Novi Sad, Subotica, Veliki Bečkerek, Sombor, Dubrovnik, Mitrovica, Split, Šibenik i Knin.
Okupacijom Jugoslavije 1941. godine vlast NDH preuzela je Banku, postavila svoju upravu i promenila ime. Banka je od 1941. godine nosila naziv „Trgovačko industrijalna banka“. Posle Drugog svetskog rata nije dozvoljeno obnavljanje rada Srpske banke.
Luča je u martovskom broju za 1896. pisala o sukobu demonstranata i policije kod zgrade Srpske banke u Zagrebu.[2]
Cetinjski vjesnik je 1911. godine pisao da će u Zagrebu Srpska banka podići trospratnu zgradu na uglu Jurišićeve i Petrinjske ulice, koja će koštati 600.000 kruna.[3][4] Danas je u toj zgradi Hrvatska poštanska banka [5].
Deoničari Srpske banke[uredi | uredi izvor]
| Ime i prezime[6] | Broj deonica |
|---|---|
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Srbobran, br. 56. Zagreb. 1909.
- ^ Luča, godina 2., sveska 3., za mart, Opet demonstracije u Zagrebu (PDF). Cetinje. 1896. str. 143.
- ^ Cetinjski vjesnik, broj 81., ukucati br. str. 4. Cetinje. 1911.
- ^ SRPSKE BANKE, Skidanje znaka Srpske banke, Zagreb.
- ^ Zgrada Srpske banke u Zagrebu, sada Hrvatske poštanske banke - Gugl mape. Zagreb.
- ^ Spisak deonica registrovan je kod Banske Vlasti Odjela za obrt, industriju i trgovinu 8. novembra 1940. godine pod brojem 67131