Turizam u Kotoru

Kotorski zaliv i brodovi u Luci kotor

Kotorska riva

Turizam u Kotoru bazira se pre svega na kulturnom turizmu, pa tek potom slede primorski turizam i ostali vidovi turističke ponude.

Kotor se nalazi u jednom od najlepših zaliva sveta, a u jedno i grad bogate kulturno-istorijske prošlosti. Stari grad Kotor svrstava se među najbolje sačuvane srednjovekovne urbane sredine tipične za gradove nastale u periodu od 12. do 14. veka, što je ovaj grad uvrstilo na UNESKO-vu listu Svetske baštine. U okolini Kotora dragocene kulturno-istorijske spomenike, neizostavne destinacije tokom posete Kotoru, svakako predstavljaju i gradići Risan i Perast, pa se kotorski turizam od samih početaka razvija upravo u tom pravcu. Poslednjih godina upravo u Boki je počeo da se razvija i crnogorski kruzing turizam, a Kotor se godinama nalazi među pet najpopularnijih kruzing luka u istočnom Mediteranu.

Klima u Kotoru se odlikuje toplim i suvim letima i blagim i vlažnim zimama. Prosečna godišnja temperatura ne prelazi 15,2 °C. Kupališna sezona traje 144 dana u godini, a 213 dana godišnje je bez vetra.

Kotorska rivijera obuhvata i nekoliko mesta u okolini, među kojima su najznačajnija Prčanj, Stoliv, Perast i Risan, svi udaljeni nekoliko kilometara od Kotora, prema jugu starim putem prema Tivtu, i na sever, Jadranskom magistralom prema Herceg Novom.

Plaže

Kotor sa okolinom ne odlikuje se plažama i broj peščanih plaža sveden je na minimum, uz nekoliko kamenitih. Dve peščane plaže veoma malih kapaciteta nalaze se u mestima Orahovac i Ljuta, nekoliko kilometara udaljene od centra grada u pravcu Risna. Uz obalu, u oba pravca - prema Risnu i prema Perastu, postoje ponte i male plaže ispod puta, a manji kafei smešteni uz obalu često posetiocima nude suncobrane i ležaljke na delu obale uz objekat. Najbliže uređene plaže nalaze se u Tivtu, Budvanska rivijera udaljena je od Kotora 20-ak, a Hercegnovska oko 35 km.

Turističke atrakcije

Venecijanski grb na zidinama pored Vrata od Mora

Nasuprot nedostatku plaža, Kotorska rivijera, Zajedno sa Cetinjem, predstavlja okosnicu kulturnog turizma Crne Gore. Kotor sa okolnim mestima Risnom i Perastom spada svakako u najveće kulturno-istorijske spomenike i atraktivne turističke destinacije. To je upravo i razlog što je upravo u Boki počeo da se razvija crnogorski kruzing turizam, a Kotor se godinama nalazi među pet najpopularnijih kruzing luka u istočnom Mediteranu, zajedno sa Dubrovnikom, Venecijom, Santorinijem i Rodosom.

Staro gradsko jezgro Kotora

Pogled na staro gradsko jezgro sa kotorske tvrđave Sveti Jovan

Tvrđava Sveti Jovan ("Sanđovani"), na brdu 260 m iznad grada i zidine koje opasuju Stari grad Kotor

Stari grad Kotor svakako je jedna od najvećih turističkih atrakcija u Crnoj Gori. Čitav grad unutar zidina ispresecan je uskim uličicama i trgovima na kojima se nalaze čuvene građevine. Utvrđivanje Kotora započeto je još u 9. veku, da bi do 18. veka bio zaokružen zaštitni zid oko celog grada. Ukupna dužina zidina iznosi oko 4.5 km, širina je od 2 do 15 metara, a na nekim mestima bedemi dostižu visinu od 20 metara. Zidine potpuno okružuju grad, uzdižući se od kotorske rive prema tvrđavi Sveti Jovan (među meštanima poznata kao „Sanđovani”), gde se nalazi i najviši vrh zidina, na visini od 260 m n. v. Do njega vodi 1350 stepenika. Glavni ulaz u grad predstavljaju Vrata od Mora koja se nalaze na zapadnoj strani, a pored njih u grad se može ući i kroz severni i najstariji, južni ulaz, koji potiče iz 10. veka. Kroz vrata od Mora ulazi se na Trg od oružja, najveći kotorski trg i jedna od omiljenih turističkih lokacija. Dobio je ime u mletačko doba, kada se na njemu, prvenstveno u zgradi Arsenala, popravljalo i skladištilo oružje. Danas Trg od oružja predstavlja u Kotoru. Pored kafića, prodavnica i banaka, na njemu se nalaze i istorijski i kulturni objekti – Vrata od Mora, Napoleonovo pozorište, Kula gradske straže, Kula sa satom, kao i već pomenuta zgrada Arsenala.

• Najpoznatiji hram u Kotoru, ujedno i simbol grada, svakako je katedrala Svetog Tripuna, koja se prvi put pominje u 9. veku, kada su u nju donete mošti Svetog Tripuna.
• Najznačajniji pravoslavni hram u Kotoru je Crkva Svetog Nikole, izgrađena početkom 20. veka na temeljima starije garđevine, stradale u požaru.
• Crkva Svetog Luke je najstariji pravoslavni hram u gradu. Podignuta je za vreme vladavine srpske dinastije Nemanjića, krajem 12. veka, kao katolički hram. Polovinom 17. veka, kada se broj pravoslavnog stanovništva u Kotoru naglo povećao, crkva je postala pravoslavni crkveni objekat, ali su katolički vernici u njoj imali svoj oltar do polovine 19. veka.
• U središnjem delu Starog grada nalazi se crkva Svetog Mihaila, koja u današnjem obiku datira s kraja 14. beka, ali arheološki nalazi ukazuju da je na tom mestu postojala znatno veća građevinajoš početkom 12 veka.
• U istočnom delu starog Kotora nalazi se crkva Svete Ane. S obzirom da je nekoliko puta dograđivana ne može se sa precizno utvrditi kada je ovaj hram nastao, ali su strucnjaci za rekonstrukciju starih zdanja došli do podataka da je stariji deo crkve izgrađen u 13. a noviji u 14. veku. Zanimljivo je da je ova crkva kroz vekove bila posvećena većem broju svetaca — Svetom Martinu, Svetoj Venerandi, a danas Svetoj Ani.

Crkva Gospe od Zdravlja

• Još jedna poznata kotorska crkva je i Crkva Svete Marije Koleđate, ili Gospe od zdravlja, u Kotoru poznatija kao crkva Svete Ozane, jer se u njoj čuvaju mošti ove svetice. Crkva se alazi iznad severnih gradskih vrata, a podginuta je početkom 13. veka. Ispod nje su pronađeni ostaci do sada najstarije građevine u Kotoru, ranohrišćanske bazilike iz 6. veka n. e.

Među mnogobrojnim kotorskim spomenicima nalaze se i crkve Svetog Josipa, gospe od Anđela i Svetog Pavla.

Neizostavna atrakcija koju treba videti svakako je i gradski toranj na Trgu od oružja, izgrađen početkom 17. veka, sa stubom srama ispred njega i satni mehanizmom u okviru građevine. U blizini tornja nalazi se Kula gradske straže, Kneževa palata, zgrada Arsenala i Napoleonovo pozorište, poznato po tome što je bilo prvo pozorište na Balkanu, koje je počelo sa radom u 19. veku. Unutar zidina nalaze se mnogobrojne palate koje karatketriše romanička i barokna ornamentika, zidne dekoracije i na kojima se mogu videti grbovi porodica po kojima su dobile ime ili kojima su pripadale. Među njima se, osim pomenute Kneževe palate, izdvajaju Palata Bizanti, izgrađena u romaničkom stilu 14. veku, barokna Palata Grgurina s početka 18. veka, Palata Buća, dom čuvene kotorske porodice Buća, takođe iz 14. veka, jedna od najotmenijih gradskih kuća, sagrađena u istom periodu, palata Vrakjen, koja je uglavnom zadržala originalni izgled i Palata Drago iz 15. veka, sagrađena u blizini Katedrale Svetog Tripuna. Jedna od Najlepših kotorskih palata je Palata Pima, gotička građevina sa elementima baroka. Sadašnji izgled palata je dobila krajem 17. veka.

Osim po crkvama i palatama trgovi Starog grada Kotora poznati su i po mnogobrojnim kafićima i restoranima. Od svih gradova na Crnogorskom primorju Kotor je po broju kafića na prvom mestu. Pored gradskih kafića veliki je broj i kafe bašti, uglavnom duž obale, a tu su još i brojni restorani i terasa na otvorenom u kojima se služe tradicionalni crnogorski i morski specijaliteti.

• 
  Trg od oružja i Sat kula u pozadini
• 
  Stub srama ispred Sat kule na Trgu od oružja
• 
  Vrata od mora
• 
  Barokni reljef unutar Vrata od Mora
• 
  Crkva Svetog Luke
• 
  Prozor na Palati Drago
• 
  Stara karampana (česma)
• 
  Pomorski muzej u Kotoru
• 
  Neiscrpne ideje kotorskih ugostitelja - Veštičje metle „lete” kroz Stari grad

Risan

Mozaik boga Hipnosa

Risan je najstariji grad u Boki kotorskoj. Najstarija arheološka nalazišta potiču iz 3. veka p. n. e. Bio je zanatski, pomorski i trgovacki centar još za vreme ilirske države. Dolaskom rimljana u Risnu se grade velelepne palate ukrašene skulpturama i mozaicima koji su se zadrzali i do danas i predstavljaju kulturno blago Crne Gore od neprocenjive vrednosti. Među velikim brojem mozaika izdvaja se mozaik boga Hipnosa, boga sna, jedini sačuvani mozaik sa likom ovog boga na svetu.

• 
  Ostaci vile iz Rimskog perioda u Risnu
• 
  Ostaci venecijanske palate u Risnu

Perast

Palata Bujović u kojoj se danas nalazi Muzej grada Perasta

Ostrva Sveti Đorđe (na slici levo) i Gospa od Škrpjela (na slici desno)

Perast je barokni gradić koji se nalazi nedaleko od Kotora i specifičan je po mnogo čemu. Kroz istoriju mnogi osvajači su nastojali da osvoje ovo mesto i stave ga pod svoje okrilje (Vizantijsko carstvo, mletački i mađarski, francuski, austrijski osvajaci...). Svako od njih ostavio je značajan trag u ovom prelepom malom mestu. Najlepše građevine nastale su tokom 17. i 18. veka. U to vreme u Boki jača pomorstvo, pa kapetani dizu velelepne vile koje i danas plene svojom lepotom. Perast obiluje spomenicima sakralne arhitekture: crkva Svetog Nikole, nastala u periodu između 15. i 17. veka, Parohijska crkva iz 1740. godine i posebna atrakcija — dva ostrva u blizini peraške obale:

• Ostrvo Sveti Đorđe je prirodno ostrvo. Na njemu se nalazi Benediktinski manastir iz 12. veka i lokalno peraško groblje.
• Drugo ostrvo je Gospa od Škrpjela, veštačko ostrvo nastalo, prema legendi, 1452. godine, kada su mornari na morskoj hridi pronašli ikonu Bogorodice sa detetom i odlučili da na tom mestu sagrade crkvu njoj posvećenu. Oko hridi su počeli da nabacuju kamenje i olupine čamaca i brodova, tako da se vremenom površina ostrva sve više širila. Ono danas ima oko 3.000 m² i na njemu se nalazi crkva Gospe od Škrpjela, sazidana 1630. godine u baroknom stilu.

Danas je Perast jedna od najluksuznih destinacija u Crnoj Gori.

Kruzing turizam

Brod ukotvljen u Luci Kotor

Kotorska Marina

Kruzer napušta zaliv

Kruzer "Mažestik Prinses" pozdravlja u prolazu pored svetionika Lepetane, napuštajući Bokokotorski zaliv

Zahvaljujući ovako bogatoj istoriji i kulturi Kotor se našao među 5 najpopularnijih kruzing luka u istočnom Mediteranu. Kotor se nalazi u Boki kotorskoj, najvećoj prirodno zaštićenoj marini u Jadranskom moru. Okružen strmim planinama zaštićeni je od vetrova i otvorenog mora, što brodovima i jahtama obezbjeđuje siguran vez u marini i luci. Mnogi veruju da Bokokotorski zaliv predstavlja najjužniji fjord Evrope. Prvi nautički turisti na jahtama počinju da svraćaju u Kotorsku luku početkom 70-ih godina 20. veka, a za njima stižu i prvi veći brodovi za krstarenje. Od početka 21. veka broj kruzera koji pristaju u Kotor i broj turista na njima u stalnom je porastu, a slično je i sa turistima na privatnim jahtama.

Grafički prikaz razvoja kruzing turizma u Kotoru početkom 21. veka

Godina	Broj brodova pristalih u Kotorsku luku	Broj gostiju prispelih kruzerima u Kotor
2003	oko 50	oko 40.000
2004	oko 70	oko 20.000
2005	oko 150	oko 40.000
2006	oko 155	oko 40.000
2007	oko 175	oko 50.000
2008	oko 230	oko 50.000
2009	oko 260	oko 75.000
2010	oko 310	oko 150.000
2011	oko 320	oko 190.000
2012	oko 340	oko 250.000
2013	oko 380	oko 320.000
2014	oko 350	oko 310.000
2015	oko 400	oko 440.000

Godina	Broj jahti pristalih u Kotorsku marinu	Broj putnika prispelih na jahtama u Kotor
2003	oko 600	oko 2.500
2004	oko 750	oko 2.000
2005	oko 780	oko 3.000
2006	oko 1.000	oko 4.500
2007	oko 1.200	oko 6.000
2008	oko 1.100	oko 6.000
2009	oko 1.100	oko 5.000
2010	oko 1.100	oko 5.000
2011	oko 1.200	oko 6.000
2012	oko 1.450	oko 6.000
2013	oko 1.500	oko 6.500
2014	oko 1.600	oko 7.500
2015	oko 1.550	oko 7.000

Rekreacija

Donji put od Kotora ka Dobroti i karakteristične ponte uz obalu

U Kotoru postoji lepo uređen gradski park pored mora, sa uređenim dečjim igralištem. Od kotorske rive prema mestu Dobrota, uz samu obalu, vodi uski stari put, poznat kao donji put, dužine oko 7 km. Idealan je za pešačenje, rekreativnu vožnju biciklom, pa i za džoging.

Smešten u samom podnožju planinskog lanca, sa visokim vrhovima koji ga okružuju sa svih strana osim prema moru, Kotor je zanimljivo mesto i za ljubitelje pešačenja i planinarenja. Uređena planinarska staza vodi prema vrhu Sveti Ivan, koji se nalazi iznad grada i dalje ka prevoju Krstac (965 m) na planini Lovćen. Odatle se dalje može pešačiti ka Pestingradu (1.098 m) ili ka Jezerskom vrhu (1657 m), drugom po visini vrhu na Lovćenu, gde se nalazi veličanstveni mauzolej Petra II Petrovića Njegoša. Za ovakve izlete postoje organizovane pešačke ture.

Kada je sport u pitanju, Kotor je najpoznatiji po vaterpolu, a u gradu se nalaze i dva bazena: zatvoreni, olimpijski i otvoreni bazen u moru, na samom početku donjeg puta. U gradu postoji i fudbalski stadion, teniski tereni i tereni za male sportove. Poslednjih godina oživljava se neopravdano zapostavljeno jedriličarstvo, pa se oganizuju i regate, a u Kotoru postoji i ronilački klub u kom se može iznajmiti ronilačka oprema.

Manifestacije

Kotor tokom godine obiluje manifestacijama, kako tradicionalnim kakve su karnevali, maskenbali, ribarske ili verske fešte, tako i onim skorašnjim, ustanovljenim sa ciljem privlačenja što većeg broja turista i gostiju. Najpoznatiji su svakako Kotorski karneval i Fasinada u Perastu:

• Dani Svetog Tripuna — nedavno obnovljena manifestacija koja potiče iz 15. veka. Svečanosti koje se održavaju u slavu zastitnika grada Sv. Tripuna počinju krajem januara, a završavaju se početkom februara.
• Kotorski karneval — tradicija pravljenja karnevalskih fešti traje u Kotoru od prve polovine 16. veka. U novijem periodu prekinuta je samo tokom Drugog svetskog rata, da bi bila obnovljena 60-tih godina 20. veka i traje sve do danas. Karnevalsko slavljenje — Feštanje održava se u februaru, ali pripreme traju mesecima, kako bi se napravile što originalnije maske. Karnevalske maske tradicionalno predstavljaju parodiju na stvarnost, a vrhunac zabave predstavlja suđenje i spaljivanje velike lutke, „krivca za sve nevolje Kotorana tokom protekle godine”. Karnevalske svečanosti organizuju se po celom gradu i uključuju maskenbale, degustaciju specijaliteta kotorske kužine, muzičke koncerte i pozorisne predstave. Tradicionalne kotorske karnevalske fešte najveća su zabavna manifestacija u Crnoj Gori. Kotorski karneval poseti nekoliko hiljada ljudi, a osim domaćih karnevalskih trupa ucestvuju i mnoge karnevalske grupe iz Evrope i sveta.
• Dani kamelije — manifestacija koja se održava u martu, u čast cveta kamelije koji tokom proleća krasi gotovo sve kotorske bašte. Tokom manifestacije održava se izložba cveća, likovne izložbe, pozorišne predstave. Krunu manifestacije predstavlja Bal kamelija i izbor Dame kamelije.
• Festival podvodnog filma — revija filmova koji su napravljeni da bi promovisali bogatstvo morskog akvatorija, ne samo Crne Gore već i celog sveta. Održava se tokom juna meseca.
• Kotorske letnje fešte — traju tokom jula i obuhvataju koncerte klasične, duhovne, kamernei instrumentalne muzike koji se uglavnom odrzavaju u kotorskim crkvama, i koncertnim dvoranama.
• Festival djeteta — manifestacija koja se održava početkom jula i obuhvata niz programa namenjenih deci. Na impromizovanim scenama na trgovima Starog grada održavaju se dečje pozorišne predstave, a u pratećem programu učestvuju dečji pisci i pesnici.
• Internacionalni festival mode — organizuje se tokom jula i okuplja modne kreatore iz Crne Gore, regiona i inostranstva.
• Fasinada — još jedna tradicionalna manifestacija koja se održava tokom jula u Perastu i podrazumeva ritualnu procesiju koju čine okićeni čamci i barke, a koja se tradicionalno kreće oko ostrva Gospa od Škrpjela. Svečanost podrazumeva i tradicionalno nasipanje kamenja, koje barke iz zaliva dovoze do ostrva, i zatim ga izbacuju oko obale. U svecanosti učestvuju samo muškarci. Prema starom običaju na ostrvu se tada priprema riblja večera.
• SiRok festival — muzički festival koji se krajem jula održava u Kotoru od 2011. godine, a ulaz na festival je besplatan.
• Internacionalni letnji karneval — organizuje se u avgustu a slično zimskom karnevalu namenjen je zabavi i slavlju na ulicama i trgovima Kotora. Ova manifestacija nastala je početkom 21. veka da bi prevashodno turistima dočarala atmosferu kotorskih uličnih fešti.
• Bokeljska noć (Bokeška noć) — još jedna tradicionalna kotorska manifestacija koja se održava u avgustu. Prepoznatljiva je po defileu camaca i barki duž kotorske luke, tematski ukrašenih i osvetljenih raznobojnim svetlima. Na kraju večeri bira se najlepše uređena barka, a svečanost se završava vatrometom.
• Međunarodni susreti klapa — muzička svečanost koja obeležava kraj avgusta i podrazumeva takmičenje u klapskom pevanju. Odrzava se u Perastu nadomak Kotora. Klapsko pevanje karakteristično je za Južni Jadran, odnosno Dalmaciju i Boku kotorsku. Manifestacija traje tri dana i ima i takmičarski karakter.
• Proslava Nove godine na otvorenom — Kotor je jedan od prvih gradova koji je počeo da organizuje proslavu novogodišnjih praznika na otvorenom. Tokom novogodišnjih praznika posetioce na trgovima i pjacetama Starog grada uveseljavaju lokalne muzičke grupe.

Vidi još

• Turizam u Crnoj Gori