Urođeni Zika sindrom (UZS) je infekcije Zika virusom (ZIKV) tokom trudnoće koji se može transplacentalno preneti na fetus u razvoju sa potencijalnim teratogenim efektima, uključujući teške anomalije centralnog nervnog sistema, osteoskeleta i vidnog sistema.[a][1][2] Iako većina fetusa nakon prenatalnog izlaganja Zika virusu bez kliničkih anomalija koje se mogu otkriti, podskup kongenitalno (urođeno) inficiranih potomaka može imati blage, umerene ili teške štetne ishode[3] koji se zajednički nazivaju urođeni ili (kongenitalni) Zika sindrom (UZS).[4][5]
Urođeni Zika sindrom je fenotip koji obuhvata širok spektar strukturnih anomalija (npr kortikalnu atrofiju sa mikrocefalijom[6]), funkcionalna oštećenja (npr disfagiju[7]) i kliničke posledice (npr epilepsiju[8][9]) koji se može manifestovati bilo na rođenju ili u ranom periodu života novorođenčeta.[10]
Prognoza za živorođene sa urođenim Zika sindromom nije u potpunosti opisan; međutim, čini se da je najteži fenotip povezan sa izloženošću u prvom tromesečju,[11] a jedan od važnih prognostički faktor je težina mikrocefalije.[12] Preliminarni dokazi pokazuju da pogođena deca mogu imati stopu smrtnosti od 10% u prvim godinama života.[13][14] Ipak, relativni rizik od mortaliteta među živorođenom decom sa urođenim Zika sindromom u poređenju sa živorođenom decom bez urođenog Zika sindroma i uloga važnih prediktora mortaliteta dece, kao što su gestacijska starost pri rođenju i porođajna težina, ostaju i danje nepoznati.[2]
Urođeni Zika sindrom nastaje kao posledica infekcije Zika virusom, RNK flavivirusom (iz porodica Flaviviridae). Ovaj neurotropni virus koji posebno cilja neuralne progenitorne ćelije,[15] prvenstveno prenose komarci Aedes aegypti, koji uglavnom ujedaju tokom dana, sa najvećim vremenima aktivnosti ujutru i rano uveče. Ovi komarci takođe prenose viruse denga, čikungunje i žute groznice.
Dokumentovana je i transplacentalna (vertikalna) i seksualna transmisija virusa, kao i transmisija transfuzijom krvi. Iako je Zika virus otkriven u majčinom mleku, prenos kroz dojenje nije definitivno dokazan.[16]
Aedes aegypti prenosilac UZS
Tokom trudnoće infekcija Zika virusom se može preneti preko placente na fetus u razvoju, sa potencijalnim teratogenim efektima, uključujući teške anomalije centralnog nervnog sistema.[1]
Studije o placenti kod miševa i ljudi podržavaju hipotezu da infekcija majke dovodi do infekcije i povrede placente, nakon čega sledi prenos virusa u mozak fetusa, gde on ubija neuronske progenitorske ćelije i remeti proliferaciju, migraciju i diferencijaciju neurona, što usporava rast mozga i smanjuje vitalnost nervnih ćelija.[15][17]
Zika virus je takođe povezan sa većom stopom gubitka fetusa tokom trudnoće, uključujući mrtvorođenu novorođenčad. Iako se insuficijencija placente smatra mehanizmom za koji se pretpostavlja da izaziva gubitak fetusa kasnije u trudnoći; za sada, značajna inflamacija placente nije opisana.[18][19]
Zika virus je neurotropni virus koji posebno cilja neuralne progenitorne ćelije.[15] Studije o placenti kod miševa i ljudi podržavaju hipotezu da infekcija majke dovodi do infekcije i povrede placente, nakon čega sledi prenos virusa u mozak fetusa, u kome on ubija neuronske progenitorske ćelije i remeti proliferaciju, migraciju i diferencijaciju neurona, što usporava rast mozga i smanjuje vitalnost nervnih ćelija.[15][17][18]
Zika virus je takođe povezan sa većom stopom gubitka fetusa tokom trudnoće, uključujući mrtvorođenče. Insuficijencija placente je mehanizam za koji se pretpostavlja da izaziva gubitak fetusa u kasnijem periodu trudnoće (iako značajna inflamacija placente nije opisana).[18][19]
Rizik da trudnica dobije primarnu infekciju je isti kao i kod drugih odraslih osoba. Simptomi ZIKV infekcije su uglavnom blagi, nespecifični i samoograničeni, traju dva do sedam dana. Simptomi se razlikuju i mogu uključivati makulopapulozni osip, nisku temperaturu, konjuktivitis, bolove u mišićima i zglobovima, artritis, malaksalost i glavobolju. Međutim, veliki procenat infekcija je asimptomatski.
Najzabrinjavajuća karakteristika ZIKV infekcije je infekcija majke tokom trudnoće, koja predstavlja rizik od urođene ZIKV infekcije i rezultirajućih urođenih mana kod fetusa. Treba posumnjati na ZIKV infekciju na osnovu simptoma i izloženosti (prebivanje ili putovanje u oblast sa aktivnom transmisijom ZIKV) ili seksualnog kontakta sa osobom koja je bila izložena, uz potvrdno laboratorijsko testiranje kad god je to moguće.
Glavne kliničke manifestacije kod novorođenčeta[uredi | uredi izvor]
Karakteristike mikrocefalij kod novorođenčeta
Urođena infekcija Zika virusom može dovesti do spektra urođenih mana. Teške manifestacije mogu dovesti do prepoznatljivog obrasca urođenih mana poznatih kao urođeni Zika sindrom. Iako mnoge komponente ovog sindroma – kao što su kognitivne, senzorne i motoričke smetnje – imaju i druge urođene infekcije, postoji pet karakteristika koje se retko viđaju kod drugih urođenih (kongenitalnih) sindroma ili su jedinstvene za urođeni Zika sindrom:
Mikrocefalija u urođenom Zika sindromuteška mikrocefalija sa delimično spuštenom lobanjom i suvišnim skalpom sa prugama (dodatni kožni nabori);
tanki cerebralni kortici sa subkortikalnim kalcifikacijama,
makularni ožiljci i žarišne pigmentne mrlje na mrežnjači,
urođene kontrakture velikih zglobova (artrogripoza),
izražena rana hipertonija ili spastičnost,
simptomi ekstrapiramidnog zahvata
Od objavljivanja početnih kliničkih opisa, tri dodatne karakteristike koje izgledaju jedinstvene za urođenu infekciju Zika virusom u poređenju sa drugim utvrđenim kongenitalnim infekcijama uključuju:
I dok su prve dva nalaza niske prevalencije, neurogena bešika je čest nalaz kod novorođenčadi sa fenotipom urođeni Zika sindrom.
Druge anomalije koje se obično prijavljuju kod urođene infekcije Zika virusom mogu se videti kod urođenog Zika sindrom, ali manje u poređenju sa drugim kongenitalnim infekcijama, uključujući kortikalnu atrofiju, agenezu/hipoplaziju korpus kalozuma, hipoplaziju malog mozga (ili cerebelarnog vermisa), defekte migracije neurona kao što su giralne anomalije ili heterotopije, periventrikularne kalcifikacije, hidrocefalus eks vakuo, glaukom i mikrocefaliju nakon rođenja.
Dodatne anomalije koje su uobičajene za veliki broj kongenitalnih infekcija (uključujući urođeni Zika sindrom) su mikrocefalija, hidrocefalija/ventrikulomegalija/kolpocefalija, kalcifikacije bazalnih ganglija ili nespecificiranih regiona, gubitak sluha, porencefalija, hidrancefalija, mikroftalmija – ove anomalije se ne mogu pouzdano koristiti za razlikovanje urođenih infekcija.
Primarna infekcija Zika virusom tokom prvog i ranog drugog trimestra trudnoće češće se prijavljuje kod novorođenčadi sa teškim neželjenim ishodima. Infekcija u trećem tromesečju je povezana sa manje ozbiljnim defektima mozga i očiju. Prijavljeni su i blaži kognitivni efekti kao što su smetnje u učenju, ali još uvek nisu povezani sa određenim trimestrom izloženosti.
Urođena infekcija Zika virusom povezana je i sa drugim štetnim ishodima porođaja, kao što su pobačaj, mrtvorođenost i neonatalna smrt, ali studije nisu konačne.
Urođeni Zika sindrom obuhvata nekoliko malformacija primarno u neurološkom, osteoskeletnom i vizuelnom sistemu, iako sindrom može uticati i na druge organske sisteme.[20]
Urođeni Zika sindrom je takođe povezana sa nekoliko nepovoljnih ishoda trudnoće, uključujući i gubitak fetusa. Najzastupljeniji dijagnostički nalazi po organskim sistemima prikazani su na donjoj tabeli:[20]
Ventrikulomegalija, parenhimska ili cerebelarna kalcifikacija, mikrocefalija, hipoplazija ili atrofija moždane kore, malog mozga i moždanog stabla, abnormalna formacija korteksa, anomalija korpusa kalozuma, hidrocefalus i hipertoničnost.
Osteoskeletnom sistemu:
Artrogripoza i klinasto stopalo.
Vizuelni sistem
Oftalmološke promene u zadnjem i prednjem segmentu oka i abnormalna vizuelna funkcija.
Kako za sada ne postoji specifičan terapija za urođeni Zika sindrom, lečenje sezasniva na simptomatsoj terapiji i sprovođenju higijensko-dijetetskog režima.
^ abMusso D, Ko AI, Baud D. zika Virus Infection — After the Pandemic. N Engl J Med. 2019 . doi:10.1056/nejmra1808246.Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć).
^ abEnny S. Paixao, Ph.D.,1,2,* Luciana L. Cardim, Ph.D.,2,* Maria da Conceição N. Costa, M.D. Ph.D.,2,3 Elizabeth B. Brickley, Ph.D.,1 Rita de Cassia Oliveira de Carvalho-Sauer, M.Sc.,4 Eduardo H Carmo, M.D. Ph.D.,2 Roberto F. S. Andrade, Ph.D.,2 Moreno S. Rodrigues, Ph.D.,2 Rafael V. Veiga, Ph.D.,2 Larissa C. Costa, Ph.D.,2 Cynthia A. Moore, M.D. Ph.D.,5 Giovanny V. A. França, Ph.D.,6 Liam Smeeth, M.D. Ph.D.,1 Laura C. Rodrigues, M.D. Ph.D.,1,2 Mauricio L. Barreto, M.D. Ph.D.,2,3,# and Maria Gloria Teixeira, M.D. Ph.D.2,3, Congenital Zika Syndrome: A Nationwide Cohort Study in Brazil, 2015-2018 N Engl J Med. Author manuscript; available in PMC2022 Feb 28. Published in final edited form as: N Engl J Med. 2022 Feb 24; 386(8): 757–767. . doi:10.1056/NEJMoa2101195.Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)
^Pomar L, et al. Maternal-fetal transmission and adverse perinatal outcomes in pregnant women infected with Zika virus: Prospective cohort study in French Guiana. BMJ. 2018 . doi:10.1136/bmj.k4431.Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć).
^Moore CA, et al. Characterizing the pattern of anomalies in congenital zika syndrome for pediatric clinicians. JAMA Pediatrics. 2017 . doi:10.1001/jamapediatrics.2016.3982.Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć).
^De Barros Miranda-Filho D, et al. Initial description of the presumed congenital Zika syndrome. Am J Public Health. 2016 . doi:10.2105/AJPH.2016.303115.Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć).
^del Campo M, et al. The phenotypic spectrum of congenital Zika syndrome. Am J Med Genet Part A. 2017 . doi:10.1002/ajmg.a.38170.Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć).
^da Oliveira DMS, et al. Comparison of Oropharyngeal Dysphagia in Brazilian Children with Prenatal Exposure to zika Virus, With and Without Microcephaly. Dysphagia. 2020 . doi:10.1007/s00455-020-10173-4.Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć).
^Carvalho MDCG, et al. Early epilepsy in children with Zika-related microcephaly in a cohort in Recife, Brazil: Characteristics, electroencephalographic findings, and treatment response. Epilepsia. 2020 . doi:10.1111/epi.16444.Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć).
^Quilião ME, et al. Neurological development, epilepsy, and the pharmacotherapy approach in children with congenital Zika syndrome: Results from a two-year followup study. Viruses. 2020 . doi:10.3390/v12101083.Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć).
^De Oliveira Melo AS, et al. Congenital Zika virus infection: Beyond neonatal microcephaly. JAMA Neurol. 2016 . doi:10.1001/jamaneurol.2016.3720.Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć).
^Rasmussen SA, Jamieson DJ. Teratogen update: Zika virus and pregnancy. Birth Defects Res. 2020;112
^Panchaud A, Stojanov M, Ammerdorffer A, Vouga M, Baud D. Emerging role of Zika virus in adverse fetal and neonatal outcomes. Clinical Microbiology Reviews. 2016 . doi:10.1128/CMR.00014-16.Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć).
^N Costa MC, et al. Case Fatality Rate Related to Microcephaly Congenital zika Syndrome and Associated Factors: A Nationwide Retrospective Study in Brazil † Viruses. 2020 . doi:10.3390/v12111228.Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć).
^ abMiner JJ, Cao B, Govero J, et al. Zika Virus Infection during Pregnancy in Mice Causes Placental Damage and Fetal Demise. Cell 2016; 165:1081.
^ abvTabata T, Petitt M, Puerta-Guardo H, et al. Zika Virus Targets Different Primary Human Placental Cells, Suggesting Two Routes for Vertical Transmission. Cell Host Microbe 2016; 20:155.
^ abBrasil P, Pereira JP Jr, Moreira ME, et al. Zika Virus Infection in Pregnant Women in Rio de Janeiro. N Engl J Med 2016; 375:2321.
de Araújo TVB, Rodrigues LC, de Alencar Ximenes RA, et al. Association between Zika virus infection and microcephaly in Brazil, January to May, 2016: preliminary report of a case-control study. Lancet Infect Dis 2016; 16:1356.
de Araújo TVB, Ximenes RAA, Miranda-Filho DB, et al. Association between microcephaly, Zika virus infection, and other risk factors in Brazil: final report of a case-control study. Lancet Infect Dis 2018; 18:328.
Parra-Saavedra M, Reefhuis J, Piraquive JP, et al. Serial Head and Brain Imaging of 17 Fetuses With Confirmed Zika Virus Infection in Colombia, South America. Obstet Gynecol 2017; 130:207.
Pool KL, Adachi K, Karnezis S, et al. Association Between Neonatal Neuroimaging and Clinical Outcomes in Zika-Exposed Infants From Rio de Janeiro, Brazil. JAMA Netw Open 2019; 2:e198124.
Ho CY, Castillo N, Encinales L, et al. Second-trimester Ultrasound and Neuropathologic Findings in Congenital Zika Virus Infection. Pediatr Infect Dis J 2018; 37:1290.
Soares de Oliveira-Szejnfeld P, Levine D, Melo AS, et al. Congenital Brain Abnormalities and Zika Virus: What the Radiologist Can Expect to See Prenatally and Postnatally. Radiology 2016; 281:203.
von der Hagen M, Pivarcsi M, Liebe J, et al. Diagnostic approach to microcephaly in childhood: a two-center study and review of the literature. Dev Med Child Neurol 2014; 56:732.
Adachi K, Romero T, Nielsen-Saines K, et al. Early Clinical Infancy Outcomes for Microcephaly and/or Small for Gestational Age Zika-Exposed Infants. Clin Infect Dis 2020; 70:2663.
