Utrikulus
| Utrikulus | |
|---|---|
 | |
| Detalji | |
| Identifikatori | |
| Latinski | utriculus |
| TA | A15.3.03.063 |
| FMA | 61113 |
| Anatomska terminologija | |
Utrikulus ili torbica (mešinica) lat. utriculus, jedan je od dva mehurića opnastog (membranoznog) lavirinta smeštenog u tremu (vestibulumu) unutrašnjeg uva. U njemu se nalazi statička mrlja (makula) i u njoj otolit, kao deo čula za održavanje ravnoteže i orijentaciju u prostoru.
Građa[uredi | uredi izvor]
Utrikulus je oblika izduženog jajeta ili otvorene školjke i smeštena je u tremu (vestibulumu) koštanog lavirinta, pričvrššćena svojim spoljašnjim zidom uz koštano udubljenje uz medijalni zid trema (vestibulum). Sa unutrašnje strane je horizontalna bazalna hijalina opna (lat. lamina basalis) sastavljena od vezivnog tkiva (elastičnih vlakana i hromocita). U njoj se, na gornjem i zadnjem zidu, otvaraju pet ušća polukružnih kanala, koji izgledaju kao ručke od torbice odakle i potiče naziv (torbica).
U prednjem delu utrikulusa nalazi se malo izbočenje odvojeno od utrikulusa plitkim zarezom -(lat. recessus utriculi) gde završava horizontalno postavljena statička mrlja (lat. macula statica utriculi), kao završetak ili senzitivni okrajak tremnog (vestibularnog) živca (lat. n. utriculus - гране n. utricoampullarisa).
Preko utrikulosakularnog kanala, koji polazi sa unutrašnjeg zida, utrikulus je u komunikaciji sa sakulusom. Ovaj kanal se sastoji iz dva kraka:
- mešiničnog, koji polazi od mešinice i
- kesičnog, koji je većeg promera i polazi od puža.
Oba kraka utrikulosakularnog kanala spajaju se pozadi međusobno, pod oštrim uglom od čijeg temena polazi endolimfatični kanal. Na spoju utrikulusa i utrikularnog kanala postoji tzv. Basta valvula ili nabor, koja dopušta ulaz, ali ne i izlaz endolimfe.
Funkcije[uredi | uredi izvor]
Promena u položaja glave koji dovodi do gravitacionog privlačenja, stvara nervne impulse u utrikulusu, aktivacijom cilija otolitom, koji sa potom dalje prenose preko nernih vlakana vestibularnog (tremnog) nerva u dnu receptornih ćelije, u centar za ravnotežu u mozgu.
• Makule reaguju na linearno ubrzanje (u sakulusu na vertikalno, u utrikulusu na horizontalno).
• Ubrzanje u datom smeru dovodi do pomeranje otolita u suprotnom smeru, jer su gušći od endolimfe, a to dovodi do savijanje stereocilija.
U normalnom „uspravnom“ položaju glave, gravitacija zemlje ne stimuliše većinu neuralnih jedinica senzornih ostrvaca (makule) utrikulusa. U toku linearne akceleracije (i naginjanja glave u odnosu na vertikalnost gravitacije), otokonije, čija je specifična težina veća od okolne tečnosti, pokazuju tendenciju da klize, što dovodi do savijanja cilija. Kada se četkica cilija savije u pravcu kinocilije, filamenti vuku stereocilije jednu za drugom, izvlačeći ih iz tela ćelija. Otvaraju se jonski kanali što dovodi do polarizacije cilijarnih ćelija i ekscitacije aferentnih fibrila vestibularnog nerva koji inerviše tu ćeliju, dok suprotno tome nastaje hiperpolarizacije, inhibicija, aferentnih fibrila. Dakle, cilijarna ćelije, kao mehanoreceptori utrikulusa pratvaraju mehaničku energiju u električne potencijale, koji se nervnim fibrilama prenose u centralni nervni sistem, koji ove signale može da dekodira.
U osnovi nadražaja cilijarnih ćelija makule utrikulusa nalaze se složeni biohemijski i jonski procesi natrijum i kalijum pumpe. Vestibularni epitel ima membranski potencijal 90-100 mV, a njegov prenos u sinapsama nervnih vlakana, koji obuhvataju senzorne vestibularne ćelije, ostvaruje se preko neurotransmitera, holinergičkim mehanizmom čiji je medijator acetilholin. Prisutan enzim, acetilholinesterazu u sinapsama, razara acetilholin i prenos biopotencijala se prekida sve dok se on ponovo ne stvori.
Adekvatan stimulus makula utrikulusa kao i makula sakulusa je linearna akceleracija, ili promena sila gravitacije. Jako savijanje glave u jednom pravcu dovodi do ekscitacije otolitskog para u makuli na toj strani, uz inhibiciju otolitskog para na suprotnoj strani. Ovakva organizacija je najznačajnija osnova toničkih položajnih refleksa lavirintnog porekla, koji se spinalnim motornim putevima prenose do mišića vrata, trupa i udova koji održavaju stabilan položaj tela.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Moores, Kieth L. "Essential Clinical Anatomy" Lippincott Williams & Wilkins; Second Edition edition (2002).
- Cohen, B., J. Suzuki, and T. Raphan. "Role of the Otolith Organs in Generation of Horizontal Nystagmus: Effects of Selective Labyrinthine Lesions." Brain Research 276.1 (1983): 159-64. Print.
- Saladin, Kenneth S. Anatomy & Physiology: the Unity of Form and Function. Dubuque: McGraw-Hill, 2010. Print.
- The Internal Ear or Labyrinth (Auris Interna) education.yahoo.com
- Radmila Kovačević, Čulo sluha, Prirodno matematički fakultet Departman za biologiju i ekologiju Predmet: Osnovi neurobiologije Šk. 2010/11
- Arthur C. Guyton John E. Hall Medicinska fiziologija, Savremena administracija Beograd . 1999. ISBN 978-86-387-0599-3.
- Slobodanka Lemajić-Komazec „Evaluacija auditivnog i vestibularnog sistema kod pacijenata sa multiplom sklerozom“ Doktorska disertacija, Novi Sad, 2011.
- Popper AN (1983): Organization of the inner ear and auditory processing. Pages 126-178 in Northcutt RG & and Davis RE (eds.): Fish Neurobiology, Vol. 1, Brain stem and sense organs. The University of Michigan Press. Ann Arbor.
- Jones, Gareth P.; Lukashkina, Victoria A.; Russell, Ian J.; Lukashkin, Andrei N. (2010). „The Vestibular System Mediates Sensation of Low-Frequency Sounds in Mice”. Journal of the Association for Research in Otolaryngology. 11 (4): 725—732. ISSN 1525-3961. PMC 2975890
. PMID 20821033. doi:10.1007/s10162-010-0230-7.. - Gauldie, R. W. 1993. Polymorphic structure of fish otoliths. Journal of Morphology 218:1–28.
- Wolff, H. C. 1973. Multi-directional sensitivity of statocyst receptor cells of the opisthobranch gastropod Aplysia limacina. Marine Behavior and Physiology 1:361–373.
