Herakleja Linkestis

Herakleja Linkestis (mkd. Хераклеа Линкестис, lat. Heraclea Lyncestis) je antički grad koji se nalazi na južnoj periferiji grada Bitolja. Ime nosi po Heraklu, mitskom junaku makedonske dinastije Agreadi, koji su dobili ime po kraju u kome su vladali (Linkestida). Zbog dobrog strateškog položaja, Herakleja se razvila u veći trgovački i saobraćajni čvor na značajnom putu Vija Ignacija (lat. Via Egnatia) koji je povezivao Drač i Bosfor (grad Konstantinopolj). Od Herakleje put je vodio dalje prema Stobiju (Veles) i Serdiki (današnja Sofija).

Istorija[uredi | uredi izvor]

Grad je bio osnovan u predrimskom periodu, najverovatnije za vreme makedonskog kralja Filipa II. Za to vreme bilo je izgrađeno nekoliko tvrđava za lakše kontrolisanje makedonskog carstva. Nakon Makedonaca, Herakleja je potpala pod rimsku vlast. Tada je u vremenu od prvog do četvrtog veka naše ere, doživela i najveći uspon. Godine 472. i 479. Herakleju su napali Goti pod vođstvom Teodoriha Velikog. Tokom VI veka grad su opsedali Avari i Sloveni pa krajem šestog veka grad Herakleja propada i ostaje bez stanovništva.

Arhitektura[uredi | uredi izvor]

Herakleja ima vrlo bogatu i očuvanu arhitekturnu baštinu. Najbolje su očuvani mozaici i teatar. Herakleja je imala i svoje ranohrišćanske objekte. To su mala bazilika (A), građanska bazilika (B), velika bazilika (C) i grobljanska bazilika (G) - koje se nalaze na oko 250 metara od centralnog gradskog područja Herakleje, duž koje se prostiru ranohrišćanski i srednjovekovni slovenski grobovi. Za razliku od ovih veličanstvenih građevina, na ruševinama starog pozorišta podignute su profane građevine od kamena i blata. Njihov značaj je u njihovoj lokaciji, što govori o visokom stepenu racionalizacije imovine i prostora, odnosno o velikom građevinskom iskustvu sticanom tokom vekova.

Posebno je zanimljiva episkopska rezidencija, koja ima trapezoidni oblik, a njen raspored je zasnovan na blagodetima antičke tradicije. Veza između episkopske bazilike i ostalih bazilika u srednjem delu ovog antičkog grada ostvarena je hodnikom na njegovom istočnom ulazu. Prostorije episkopske rezidencije bile su raspoređene oko centralnog dvorišta, u čijem je središtu bio bunar. Patos u svim prostorijama episkopije izveden je u mozaicima sastavljenim od sićušnih kamenčića po principu tesalatum. U njemu se nalaze najraznovrsniji geometrijski uzorci, rozete, meandri, pletenice, riblje kosti, pleteni krst. U tom dekoru ponavljaju se motivi iz biljnog i životinjskog sveta.

Episkopska rezidencija je bila u upotrebi od 4. do 6. veka nove ere. Na stranicama istorije ovog grada ispisani su samo događaji koji svedoče o njegovoj lepoti i mirnom životu u njemu. Nažalost, Heraklejci nisu imali sreće da dugo uživaju u plodovima svog rada. Nastavljeni su česti i nasilni napadi. Krajem 6. veka i početkom 7. veka nove ere nad Heraklejom je zavladala era varvarstva, posle dugotrajnih sukoba sa avaroslovenskim plemenima. Tako se kobna sudbina ovog antičkog grada neslavno završila raseljavanjem njegovih građana na razna mesta, što je doprinelo izumiranju urbanog života u gradu.

Nekada veličanstven grad, a sada samo ruševina, Herakleja je, kao i mnoga druga drevna naselja u Makedoniji, doživela da ponovo zablista i svedoči o životu i sudbini koju su delili mnogi naši preci. Međutim, ona nas danas kao takva ostavlja bez daha i bezbroj misli i uzdaha..

Većina značajnih spomenika datira iz perioda od 2. do 4. veka naše ere. Rekonstrukcija i iskopavanja još traju, a teatar se redovno koristi za kulturne nastupe.