Glossopteris
| Glossopteris Vremenski raspon: Perm
| |
|---|---|
| |
| Fosili roda Glossopteris (tamno zeleno) su pronađeni na svim kontinentima južne hemisfere i predstavljaju dokaz za teoriju o postojanju jednog zajedničkog kopna | |
| Naučna klasifikacija | |
| Domen: | |
| (nerangirano): | |
| Carstvo: | |
| Divizija: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | Glossopteris Brongniart 1828 ex Brongniart 1831
|
| vrste | |
|
Videti u tekstu | |
Glossopteris (od grčke reči glossa (γλώσσα), koja označava „jezik“, zbog listova jezičastog oblika) je najveći i najpoznatiji rod koji pripada semenim papratima.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Smatra se da je Glossopteris nastao u Permu, na velikom južnom superkontinentu Gondvana. Ove biljke su postale dominantan oblik flore na Gondvani takom Perma, ali su krajem ove periode skoro sasvim nestale. Jedini dokazani primerci u Trijasu su nađeni u Nidpuru u Indiji, koji potiču sa početka ove periode. Iako mnogi palentobiološki udžbenici navode da je Glossopteris živeo do kasnog Trijasa, a neki čak i do Jure, ovaj podatak nije tačan. Do zabune dolazi zbog morfološke sličnosti roda Glossopteris sa rodovima kao što su Gontriglossa, Sagenopteris, ili Mexiglossa. Rod Glossopteris je jedna od najvećih žrtava masovnog izumiranja vrsta krajem Perma.
Poznato je preko 70 vrsta koje su živele samo na tlu današnje Indije, dok ih je bilo i na prostoru današnje Južne Amerike, Australije, Afrike, Madagaskara i Antarktika. Glossopteris uglavnom nije živeo na visokim delovima Gondvane kao i u njenom centralnom delu. Zbog toga u većini severnih delova Južne Amerike i Afrike nisu pronađene vrste ovoga roda. Međutim poslednjih godina na nekoliko odvojenih lokaliteta u Maroku, Omanu, Anatoliji, zapadnom delu ostrva Nova Gvineja i Tajlanda su nađeni fosili koji možda pripadaju rodu Glossopteris.
Taksonomija[uredi | uredi izvor]
Nakon otkrića, 1824. godine, rod je dugo svrstavan u paprati. Kasnije je povezan sa golosemenicama. Sada je smešten u razdeo Pteridospermatophyta. Međutim taksoni svrstani u ovaj razdeo su veoma često taksonomski dosta udaljeni. Srodstvo ovog roda sa ostalim taksonima je i dalje nejasno. Većina savremenih filogenetskih studija svrstava Glossopteris kao srodnika velikih grupa u koje spadaju Corystospermales, Caytoniales, Bennettitales, Pentoxylales, Gnetales i skrivenosemenice. Postoje i analize koje povezuju ovaj rod sa grupama kao što su Ginkgoales, Cordaitales i Pinales.
Biologija[uredi | uredi izvor]
Vrste roda Glossopteris su bile drvenaste biljke koja se razmnožavaju semenom. Bile su drveće ili drvenasti žbunovi, a neki primerci su dostizali dužinu i do 30 metara. Imale su meku unutrašnjost stabla koja podseća na četinare iz porodice Araucariaceae. Razgranate ili spojene strukture su nosile semena, dok su mikrosporangije koje su sadržale polen, bile u grupama i nalazile su se na vrhovima vitkih filamenata. I organi koji su nosili seme i organi koji su nosili polen su delimično bili srasli sa listovima.
Smatra se da su vrste ovog roda rasle na veoma vlažnom zemljištu, u sličnim uslovima u kojima živi današnja vrsta četinara Taxodium distichum. Dužina listova se kretala od 2 cm do preko 30 cm.
Izgled stabala iz roda Glossopteris se može rekonstruisati samo na osnovu pretpostavki, pošto do sada nisu pronađeni očuvani ostaci celog stabla. Na osnovu analogije sa današnjim četinarima koji žive na većim geografskim širinama, smatra se da su vrste ovoga roda imale stablo koje se sužava od dna ka vrhu, kao kod današnjih jela. Takođe se smatra da je razmak između stabala bio dosta velik zbog boljeg iskorišćavanja sunčevih zraka koji su padali na površinu pod niskim uglom na velikim geografskim širinama. Umesto iglica današnjih četinara imali su velike listove kopljastog ili jezičastog oblika koji su opadali na jesen. Fosilizovani godovi u stablima vrsta ovog roda pokazuju da su biljke rasle svakog proleća i leta dok se rast naglo zaustavljao zimi.
Listovi roda Glossopteris su bili morfološki jednostavni tako da postoji samo par karaktera koji se mogu koristiti za razlikovanje vrsta. Zato su mnogi istraživači u prošlosti smatrali da je flora ovoga roda u Permu bila prilično homogena sa istim vrstama koje su se prostirale na celoj južnoj hemisferi. Međutim novija istraživanja zasnovana na većoj razlici organa za razmnožavanje pokazuju da su taksoni imali ograničenije, regionalno stanište i da se mogu izdvojiti nekoliko florističkih celina unutar kopna Godvane. Ipak nekoliko vrsta listova koji su pronađeni na Anktartiku su pronađeni i na sasvim drugom kraju sveta u Indiji u stenama iz sličnog geološkog doba. Semena koja su mnogo veća od listova nisu mogla biti nošena vetrom hiljadama kilometara i nije verovatno da su mogla preći velike okeanske površine. Iz istraživanja koje je vodio austrijski naučnik Edvard Zis je proizišao zaključak da je nekada postojala kopnena veza između ovih, danas udaljenih površina. On je tu zemlju nazvao Gondvana (po mestu u Indiji gde su nađene biljke iz ovog roda). Isti zaključci su pružili dokaze za teoriju Alfreda Vegenera o Pomeranju kontinenata.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Članak o Glossopteris–u (jezik: engleski)
