Cistavrećica ili džep je svaka patološki nastala šupljina, benigne ili maligne prirode, ispunjena tečnim sadržajem i obložena epitelom.[1] Može formirati u mnogim različitim delovima tela, uključujući kožu, genitalije i unutrašnje organe u obliku zatvorene kesice, koja je membranom različite strukture odvojena od okolnog tkiva.[2]
Može se javiti u bilo kom životnom dobu, pojedinačno ili u većem broju, na jednom ili na više lokacija istovremeno. Ne raste, uobičajeno, razmnožavanjem ćelija, već se javlja zbog nagomilavanja tečnosti ili ćelija u tkivu u kome nastaje, ili nakon međusobngo grupisanja ćelija koje formiraju džep ili vrećicu (na sličan način kako to čine mehurići vode kada se grupišu, formirajući veliki mehur). Tako nastala cistična šupljina je nepravilnog oblika, poput neke vrste „ljuskaste tvorevine sastavljene od ćelija" izrazito abnormalnog izgleda (po obliku i po ponašanju) u odnosu na okolno tkivo i ćelije od kojih je nastala.
Cista se mogu razlikovati po izgledu i veličini. Neke su poput male kesice a neke poput velike vreće koja sadrži i nekoliko litara tečnosti. Ciste koje se formiraju u limfnom sistemu ili bubrezi su ispunjene fluidom. Određeni paraziti, kao što su neke vrste okruglih crva i pantljičara, mogu formirati ciste unutar mišića, jetre, mozga, pluća i očiju.
Čest klinički simptom ciste je oticanje tkiva oko područja u kome je lokalizovana, mada u velikom broju slučajeva cista može biti asimptomatska, i otkriva se slučajnim pregledom. Ponekad, u zavisnosti od uzroka i lokacije, cista sadrži polukruti ili čvrsti materijal.
Tipičan tretman za bilo koju cistu je uklanjanje operacijom i rutinski test na rak, iako je većina cista benigna prirode. Ako se ne leče, pravovremeno i adekvatno benigne ciste mogu dovesti do niza ozbiljnih komplikacija, uključujući trovanje krvi (sepsu), a maligne do đirenja metastaza i smrtnog ishoda.
Većina cista se formirna i nastaje bez očigledno dokazanog razloga. Neki od poznatih uzroka koji dovode do nastanka cista uključuju:[2]
Blokiranje izvodnik kanala nekog organa — koji uzrokuju nakupljanje tečnog sadržaja iznad mesta sadržaja i stvaranje cistične šupljine (npr žlezde).[3]
Defekt u ćelijama — koji doovodi do njihovog grupisanja i formiranja cistične šupljine
Povreda — penetrantne i nepenetrantne, koje dovode do cepanja tkiva, unosa infekcije i pucanja krvnih sudova sa pratećom hemoragijom i inflamacijom oko oko koje se stvara cistična šupljinba+.
Zaražavanje parazitima — koje stvara cističnu šupljinu, kao jedan od prelaznih oblika u životu parazita, i nihovom lancu, života i razmnožavaja u prirodi.[4]
Cista je zapravo šupljina najčešće ispunjena tečnim sadržajem. Ako je cista obložena epitelom govorimo o pravim cistama, dok one čije zidove čini vezivno tkivo su lažne ciste.
Šupljina ciste je često loptasta, ali može biti i nepravilna. Ciste koje su ispod kože ili sluzokože često prominiraju iznad površine tela, jer izdižu kožu ili sluzokožu ispod koje leže, dok ciste kojeleže dublje u tkivu, deformišu organ u kome se nalaze i potiskuju okolne strukture.[5]
Ciste koje nastaju kao posledica zapušenja izvodnih kanala malih mukoznih žlezda na sluzokoži usana, veličine su koštice trešnje a često i manje. Tako npr. ciste nastale kao posledica otežanog oticanja pljuvačke iz velikih pljuvačnih žlezda (npr parotidne žlezde) mogu dostići znatno veće dimenzije. Sve takve ciste koje nastaju usled otežanog ili sprečenog izlivanja tečnosti (pljuvačke, gnoja, loja), zovu se retencione ciste.[6]
Benigna cista lokalizovana intrakranijalno ili u kičmenoj moždini, ispunjena tečnošću sličnoj cerebrospinalnoj.
Njen zid je sastavljen od arahnoidalnih ćelija.
Ova cista je najčešće postraumatska.
Intrakranijalne arahnoidne ciste se obično javljuju u blizini arahnoidnih cisterni, i ponekad su udružene hidrocefalusom; i pojavom fokalnih neurološki znackova.[7]
Koštana cista
Benigna unilokularna litička cista lokalizovana u područuju proksimalnom kraja dugačke kosti sa dobro definisanim je i uskim endostalnim rubovima.
Ispunjena je tečnošću, a zidovi cista mogu sadržati i neke ogromne ćelije.
Koštane ciste se obično javljaju kod muškaraca u uzrastu od 3-15 godina.
Poznat i kao tvrdo zrno u kapku oka ili lipogranulom Meibomovih žlezda, je nezarazno začepljenja Meibomove žlezda, u obliku cista obično locirano na gornjem očnom kapku.
Diferencijalno dijagnostički halacion je sličan čmičku, ali se od njega razlukuje po tome što je bolniji, i veći.
Holedohalna cista
Benigna urođena anatomska malformacija žučnog kanala, uključujući cističnu dilataciju ekstrahepatičnog žučnog kanala ili veliku intrahepatični žučni kanal.
Klasifikacija ovih cisti se zasniva na lokaciji i tipu dilatacije. Tip I je najčešći.
Koloidna cista
Benigne, kongenitalna, neuroepitelne ciste koje se tipično puni viskoznom sluzi.
Obično se javlja u prednjem delu ventrikula ispod korpus kalozuma unutar dijencefalona..
Jedna je od mogućih komplikacija u hirurgiji, koja nastaje zbog akumulacija limfne tečnosti u obliku ciste.
Nastaje u području na kome je obavljena operacija — nakon pazušne disekcije, mastektomije ili limfadenektomije obavljene tokom lečenja raka prostate ili mokraćne bešike i transplantacije (na mestu gde je izvršena transplanatcija organa), npr. bubrega. Najčešće se otkrivaju unutar šest nedelja od operacije, ali se mogu pronaći i do osam godina nakon transplantacije organa. Spontani razvoj hidrokele je retkost.
Dijagnostikuju se rutinskim ultrasonografijom. S obzirom da velika većina ne uzrokuje smetnje (asimptomatski oblik) njihovo lečenje nije potrebno, jer se proces spontano resorbuje, i samo kod pacijenta treba pratiti dalji tok bolesti.
Lečenje simptomatskih limfokela trebalo bi započeti perkutanom, ultrazvučnom vođenom drenažom uz injektiranje sklerozansa u šupljinu limfokele. Laparoskopska fenestracija je alternativa perkutanoj drenaži, pogotovo kod postdrenažnih recidiva i kada lokalizacija limfokele potencijalno može dovesti do stvaranje komunikacije između limfokele i peritonealne šupljine.
Medijastinalna cista
Benigna jednostavna medijastinalne ciste obično je lokalizovana u okolini perikarda.
Cista može da zahvati jedan od sledećih delova medijastinuma: gornji deo — koji sadrži traheju, jednjak, torakalni kanal i timus; donji srednji deo — koji sadrži perikard; donji prednji deo — koji sadrži neke limfne čvorove; i donji zadnji deo — koji sadrži torakalni kanal i jednjak.
Mezenterična cista
Redak intraabdominalni tumor u mezenterijumu
Mezenterične ciste su obično benigne i mogu biti veoma velike, poneka ispunjene velikom količinom fluida (2.000 mL).
Javlja se u zaostalom delu urahusu, u obliku ekstraperitonealne masu u pupčanom području.
Karakteriše je bol u trbuhu i groznica ako je upaljena.
Može puknuti (što dovodi do peritonitisa), ili iscuriti kroz pupčanik
Bubrežna cista
Okrugla ili ovalna formacije ispunjene bistrom tečnošću koja se može pojavljivati na jednom ili oba bubrega, pojedinačno ili u većem broju.
Ukoliko se radi o pojedinačnim cistama njihova etiologija nastanka nije poznat a pretpostavlja se da je uzrok zapušenost bubrežnih cevčica (tubula).
Ukoliko se radi o prisustvu većeg broja cističnih formacija u oba bubrega tada se govori o adultnoj policističnoj bolesti bubrega ili medularnoj cističnoj bolesti odnosno juvenilnoj nefronoftizi i u tom slučaju glavnu ulogu u nastanku igra nasledni faktor odnosno nasleđene ili ređe spontane mutacije gena.
Tubularna cista testisa
Ili tubularna ektazija rete testisa je cistično proširenje istoimenog kanalnog sistema usled mehaničke opstrukcije.
Može biti primarna ili sekundarna.
Primarna je na UZV-u vidljiva kao simetrično proširenje granajuće mreže kanalića uz odsutan obojeno doplerski signal.
Sekundarna opstrukcija može biti uzrokovana traumom, upalnom, ishemijom ili drugom etiologijom.
Udruženi nalaz uvećanog testisa, heterogena eho struktura testisa ili palpabilna tvorevina indikacije su za detaljno otkrivanje patofiziološkog toka bolesti pri čemu gtreba imati u vidu da ista može biti uzrokovana i susednim ekstratestikularnim promenam poput varikokele ili tumora.
U 30% pacijenata radi se o bilateralnoj promeni.[8]
Izbočenje, odnosno cista, u području pasemenika (epididimisa) koja nastaje kad se prošire prvobitno slepo zatvoreni semeni kanalići.
Tačan uzrok nastanka nije poznat, povezuje se sa traumom ili inflamacijom pasemenika a mogućnost nastanka raste sa godunama, pa je najčešća kod muškaraca između 40 i 60 godina.
Najčešća odontogena cista koja se može brzo razviti iz periapikalnog granuloma, kao posledica nelečenog hroničnog periapikalnog parodontitisa .
Definiše se kao tkivo koja okružuju vrh korena zuba i kao patološka šupljina obložena epitelom, koja sadrži tečnost ili gasove, sadržaj koji ne nastaje nakupljanjem gnoja.
Najčešće se nalazi u prednjem delu maksilarne regije, a uzrokovanaje nekrozom pulpe zbog sekundarnog karijesa ili traume.
U radiografijama cista se pojavljuje kao radiolucencija (tamno područje) oko vrha koriena zuba.
Kliničke manifestacije ciste zavise od njene vrste, lokacije, veličine i prirode komplikacija koje nastaju (gnojna, ruptura, malignitet). Male ciste ne pokazuju simptome. [2]U slučajevima kada cista stvara neugodnost, ona može da:
Prilikom palpacije ciste pod pritiskom se često može ostiti određen osećaj slićan onom pri pritiskanju lopte. Ta pojava je poznata kao fenoipen balotmana ili ping-pong loptice.[12]
Lečenje ciste se vrši se izodvajanjem od okolnog tkiva i odstranjivanje ciste uz očuvanje ostatka zdravog okolnog tkiva, ili se cista odstranjuje zajedno sa organom (ili dielom organa). Neke ciste, poput onih u bubregu, jetri, pankreasu mogu se izečiti perkutanom punkcijom ili drenažom pod ultrazvučnom kontrolom.
Ckta može da prsne spontano i iščezna, nakon što se potpuno isprazni i splasne. Međutim posle kraćeg ili dužeg vremena, kad sezatvori otvor kroz koji je cista ispražnjena, cista će se ponovo puni i formira. Recidiviranje je jedna od glavnih karakteristika cista,
^Joynt, Clinical Neurology, 1994, Ch44, pp. 105-115
^Sellars ME, Sidhu PS. Pictorial review: ultrasound appearances of the rete testis.
European journal of ultrasound : official journal of the European Federation of Societies for Ultrasound in Medicine and Biology. 2001;14(2-3):115-20.
^Zadik, Yehuda; Aktaş Alper; Drucker Scott; Nitzan W Dorrit (2012). "Aneurysmal bone cyst of mandibular condyle: A case report and review of the literature". J Craniomaxillofac Surg. 40 (8): e243–8.
_(14577351710).jpg)
.jpg)
