Džamija Islam-age Hadrovića u Nišu
| Džamija Islam-age Hadrovića u Nišu | |
|---|---|
 Islam-agina džamija | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Niš |
| Opština | Gradska opština Madijana |
| Država |  Srbija |
| Vrsta spomenika | Džamija |
| Vreme nastanka | 1870. |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture od velikog značaja |
| Vlasnik | Republika Srbija |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš |
Džamija Islam-age Hadrovića u Nišu,[1] negde i Hadrović džamija,[2][3] je džamija smeštena u Ulici Generala Milojka Lešjanina u Nišu, Srbiji. U današnje vreme, Medžlis islamske zajednice Niša koristi jedino ovu džamiju, mada postoji namera grada da obnovi za korišćenje i Hasan-begovu džamiju u Šumatovačkoj ulici.[4]
Status i kategorija zaštite[uredi | uredi izvor]
Zbog svog istorijskog, arhitektonskog i verskog značaja džamija Islam-age Hadrovića u centralnom delu Niša, proglašene je, za „Kulturno dobro od velikog značaja“ i uvedena u centralni registar spomenika kulture u Republici Srbiji.[5]
Nadležni zavod koji vodi lokalni registar i brigu o ovom arheološkom lokalitetu je: Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Pored brojnih društveno-političkih promena koje je u Niš donela Osmanska carevina, tekovine osmanske vladavine, najočiglednije su bile u transformacijama koje su se desile u arhitekturi. Proces orijentalizacije srednjovekovnog hrišćanskog grada Niša, naseljenog slovenskim stanovništvom, u skoro 500 godina, orijentalnom muslimanskom gradu tekao je nejednakim intenzitetom i sa različitim učinkom. Nosioci orijentalizacije na čitavom novoosvojenom prostoru uključujući i Srpske zemlje, bili su zadužbinari, koji su u prvom redu podizali verske građevine (džamije) i prateće objekte.[6]
U ondašnjem Nišu, kao značajnom strateškom i upravnom centru, Carevine tokom osmanskog perioda podignute su brojne džamije. One su bile nosilac urbanog razvitka, što je zabeleženo u osmanskim popisnim knjigama, kao i u brojnim zapisima putopisaca koji su prolazili kroz grad na Nišavi. Tako je nastala i džamija Islam-age Hadrovića u Nišu, kao jedna od verske građevina, van gradskih zidina drevne Tvrđave.[7]
Podigao ju je 1870. godine bogati Nišlija Islam-aga Hadrović Đakovalija na temeljima starije, oštećene osmanske džamije iz 1720. godine.[8], neposredno pred oslobođenje Niša od Osmanlija. Građevina nema veću arhitektonsku vrednost. Pravougaone je osnove sa ravnom tavanicom od drveta, a ima i galeriju.[8]
Od devetnaest džamija koliko je postojalo u Nišu tokom osmanske vladavine,[9] jedino je Džamija Islam-age Hadrovića očuvana i osposobljena za versku upotrebu.[a] Naime nakon oslobođenja Niša od osmanske vlasti osećala se potreba za modernizacijom društva, i oslobađanje potiskivanog narodnog duha stanovništva u Nišu.
| „ | Tako se posle više vekova Niš velikom brzinom pretvarao u moderan evropski grad. Sve što je podsećalo na stari „turski“ Niš nestajalo je pred nezaustavljivim stopama progresa. Malobrojna zajednica niških muslimana bila je pasivna i nemo je posmatrala kako njihov svet nestaje, a sa njim i veći broj bogomolja (džamija), koje su izgubile svoju svrhu.[10] | ” |
U tom naletu, oslobađanja potiskivanog narodnog duha građana Niša, dobrim delom je stradala i Džamija Islam-age Hadrovića u Nišu, sve dok nije stavljena pod zaštitu države 1954. godine, kada je obnovljena i osposobljena za versku službu.[8]
Džamija je ponovo dva puta u 21. veku bila izložena oštećenju, ovoga puta oslobođenom prikrivenom nacionaliѕmu manje grupe pojedinaca, kada je;
- Kamenovana u noći između 27. i 28. avgusta 2003. godine tokom proslave navijača Partizana koji su slavili plasman FK Partizana u Ligu šampiona. Grupa od sto navijača bacila je nekoliko kamenica u pravcu džamije polomivši dva prozora na zgradi.[11][12]
- Spaljena u noći 17. marta 2004. godine kao odgovor huligana na razrušenje crkava i manastira na Kosovu i Metohiji.
Do kraja avgusta 2013. godine džamija je potpuno obnovljena, i vraćena svojoj nameni.[13]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Sem ove džamije, postoji jedna u Niškoj tvrđavi koja je pretvorena u galeriju, dok se druga nalazi u blizini Rektorata Univerziteta i oštećena je u anglo-američkom bombarodovanju Niša 1944. godine.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Goran Milosavljević Nis mosque in the Ottoman censuses and in the itineraries:five centuries of Islamic domination www.academia.edu pp. 105-114.
- ^ Večernje novosti: Odbrana ljuta na sudije[mrtva veza], Pristupljeno 8. 4. 2013.
- ^ Amnesty International, Amnesty International, 2005 - pp. 219
- ^ Živan Živanović, Niš i niške znamenitosti, Niš, 2004.
- ^ Mirčetić D.Ž. (2002). Istorijski arhiv Niš 1948-1998. Niš: Vuk Karadžić
- ^ E. Miljković, Osmanske popisne knjige defteri kaoizvori za istorijsku demografiju: mogućnosti istraživanja, tačnost pokazatelja i metodološke nedoumice, Teme 1 (2010), 363 – 373.
- ^ E. Miljković, O značaju osmanskih popisnih knjiga kao istorijskih izvora – na primeru deftera Smederevskog sandžaka, Istorijski časopis 49 (2002), pp. 123–138.
- ^ a b v Vreme: Kulturna baština i plamen Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. avgust 2014), Pristupljeno 8. 4. 2013.
- ^ F. Kanic, Srbija: Zemlja i stanovništvo II, Beograd, 1985, pp. 133–173.
- ^ Ž. Živanović, Niš i niške znamenitosti, Niš, 2004, pp. 15–33.
- ^ B92: Niš: Tokom proslave kamenovana džamija, Pristupljeno 8. 4. 2013.
- ^ Vesti.rs: Kamenovana džamija u Nišu tokom slavlja navijača partizana, Pristupljeno 8. 4. 2013.
- ^ Obnovljen minaret Islam agine džamije u Nišu, zapaljen u nemirima 17. marta
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Robert Mantran, Istorija Osmanskog carstva, Beograd, 2002.
- Milan Milićević, Kraljevina Srbija: Novi krajevi, Beograd, 1884.
- Gordana Milošević, „Italijanski plan“ Niša iz 1719. godine kao povod za rekonstrukciju izgleda srednjovekovnog i antičkog grada, Niš i Vizantija 3 (2005), 149–162.
- Ema Miljković Bojanić, Detaljni popis nahije Niš iz 1516. godine, Centar za istraživanje/SANU Univerziteta u Nišu, Bilten 1, Beograd – Niš, 2000, 3–12.
- Ema Miljković, Osmanske popisne knjige defteri kao izvori za istorijsku demografiju: mogućnosti istraživanja, tačnost pokazatelja i metodološke nedoumice, Teme 1 (2010), 363–373.
- Ema Miljković, O značaju osmanskih popisnih knjiga kao istorijskih izvora – na primeru deftera Smederevskog sandžaka, Istorijski časopis 49 (2002), 123–138.
- Justin McCarthy, Death and exile – The ethnic cleansing of Ottoman Muslims 1821–1922, Princeton, New Jersey, 1995.
- Vidosav Petrović, Niš u delima putopisaca, Niš, 2000
- Zdravković, Ivan (1964). Izbor građe za proučavanje spomenika islamske arhitekture u Jugoslaviji. Beograd: Jugoslovenski institut za zaštitu spomenika kulture, (Beograd : Beogradski grafički zavod). COBISS.SR 43669767 COBISS.RS 43669767 COBISS.BH 7178246
