Didojci

Didijci

Ukupna populacija
---
Regioni sa značajnom populacijom
Dagestan	---
Jezici
Didojski jezik, Ruski jezik
Religija
Islam

Mapa Dagestana u Rusiji

Zastava Tsez naroda

Zastava Dagestana

Didojci ili Cezi (rus. Дидойцы, Дидои, Цезы, Цунтинцы, engl. Didos) su nahsko-dagestanski narod koji živi u sjevernim državama, a najveći broj njih trenutno živi u Severnokavkaskom federalnom okrugu, u republici Dagestan, koja je inače najveća ruska republika na sjevernom Kavkazu.

Područje i jezik

Ime Didojci, koji se najčešće koristi u akademskoj literaturi, porijeklom je iz gruzijskog jezika. Cezi je ime koje sami za sebe koriste Didojci, u drugim kavkaskim jezicima koristi se ime Cuntinci. Didojski jezik pripada sjeverozapadnoj (avaro-ando-didojskoj) grupi dagestanskih jezika i ima visok stepen unutrašnje diferencijacije (pet dijalekata: Kidero, Šejl, Asak, Šapik i Sagada). Sagada dijalekt se značajno razlikuje od drugih. Ne postoji pisani jezik, pa se umjesto toga koristi avarski jezik. Prvi štampani materijali koji se odnose na didojski jezik potiču iz perioda 18. i 19. vijeka (P. S. Palas, I. A. Gildenštet, I. von Klaprot). Ozbiljniji istraživački rad je sproveden početkom 20. vijeka, postajući naročito intenzivan tokom dvadesetih i tridesetih godina i to od strane A. Dira, E. Bokareva, D. Imnaišvilija.

Didojci žive u Dagestanu, oko gornjeg toka reke Andi-Kojsu. Najveća sela su: Kidero, Gudatli, Azilta, Šaitli, Kituri, Asah, Retlob, Šapih, Hupri, Sagada, Mitluda i Cibari i nalaze se u Cuntinskom rejonu Dagestana.

Stanovništvo

Informacije o didojskoj populaciji su nepotpune i nejasne. Samo popis iz 1926. godine zabeležio je Didojce kao pripadnike posebanog naroda. U svim drugim slučajevima zabilježeni su kao Avari. Ostali podaci koji postoje su podaci koji su prikupljeni iz akademske literature i zabeleški istraživača. Podaci kojima se raspolaže ukazuju na to da se stanovništvo udvostručilo od zvaničnog popisa iz 1926. godine. Kao jedan od mogućih razloga povećanja navodi se moguća asimilacija nekih manjih etničkih grupa koje pripadaju didojskoj grupi naroda.

Antropološki, Didojci su pripadnici kavkaskog tipa balkansko-kavkaske rase, sa nekim vidljivim karakteristikama kaspijskog tipa. Planinski region Dagestana predstavlja granicu između ova dva antropološka tipa.

Godina	Broj stanovništva
1926.	3 276
1958.	7 000 (J. Dešerijev)
1967.	7 000 (E. Bokarev)

Religija

Didojci su muslimani (suniti). Uz islam, kojeg su u Dagestan u 8. vijeku doneli Arapi, u 9. i 11. vijeku hrišćanstvo je počelo da se širi uz podršku vladara Gruzije i Kahetije. Vojni pohodi koje je vodio Timur (krajem 16. vijeka) pomogli su u suzbijanju širenja hrišćanstva i znatno učvrstili islam na ovim prostorima. Do 17. vijeka islam je postao zvanična religija. Do pojave islama i hrišćanstva Didojci su bili pagani koji su praktikovali svoje običaje. Elementi paganskih običaja preživjeli su do danas.

Kultura i porijeklo

Kulturni razvoj Didojaca prati opšte karakteristike dagestanske kulture. Jedini kulturni element koji ih razlikuje od drugih Ando-didojskih etničkih grupa je jezik, sve ostale komponente razlikuju se samo u detaljima. Međutim, gruzijski i kahetijski uticaji na kulturu Didojaca su jači od onih drugih dagestanskih etničkih grupa.

Porijeklo Didojaca je godinama predmet akademskog spora i postoji nekoliko hipoteza o ovom pitanju. Tokom šezdesetih i sedamdesetih godina 20. vijeka etnička raznolikost Dagestana se pokušavala objasniti kroz tradicionalnu teoriju teritorijalne izolacije. Međutim, u slučaju Ando-didojskih naroda ovo objašnjenje nije uverljivo. U slivu rijeke Andi-Kojsu, susedne etničke grupe nisu izolovane jedne od drugih. M. Aglarov je 1980-ih sugerisao da je etnička raznolikost ovog regiona rezultat polistrukturnog političkog sistema, koji je zbog svojih malih nezavisnih političkih jedinica (slobodne zajednice, udružene zajednice), stabilnog društva i fiksnih granica favorizovao lingvističku frakcionalizaciju.

Istorija

Teritorijom Didojaca su uglavnom vladali avarski (serirski) vladari. Prema nekim gruzijskim izvorima, jugozapadni dio teritorije Didojaca takođe je pripadao Gruziji i Kahetiji u periodu pre 11. vijeka. Prvi zapisi o nezavisnoj didojskoj političkoj jedinici, „slobodnoj zajednici”, koja je samo nominalno zavisila od Avara, datira iz 15. vijeka. Bliske ekonomske i političke veze postojale su između Didojaca i drugih Ando-didojskih zajednica. Didojci su takođe imali dobre odnose sa Tušincima koji žive u Kahetiji. Učvršćivanje islama u 18. vijeku u didojskom društvu, dovelo je do niza vjerskih ratova sa hrišćanima iz Gruzije.

Didojsko društvo je bilo struktuirano kao patrijarhalno-feudalno društvo u kojem su život regulisali „adat” (običajno pravo) i šerijat (islamsko pravo). Uprkos razlikama u individualnom bogatstvu, klasični oblici feudalizma nisu bili razvijeni u Didojskom društvu. Skupština zajednice („ruken”) koju je vodio savet starješina („džamat”) činio je najviši organ u zajednici. Izvršni i sudski organi su birani od strane skupštine.

Didojske teritorije su 1806. priključene Rusiji, ali je ruska centralna vlast počela da utiče na lokalni život tek 1870. godina nakon administrativne reforme. Kao rezultat toga došlo je do rasta lokalne ekonomije (razvoja monetarnih odnosa i veza između Dagestana i ruskih tržišta).

Ekonomija

Ekonomija Didojaca je određena njihovim okruženjem. Izobilje pašnjaka, i obratno, nedostatak obradivog zemljišta, značilo je da je sezonsko stočarstvo bilo najprofitabilnije zanimanje. Didojci su uglavnom odgajali ovce i, u manjoj meri, goveda i konje. Kao i njihovi susedi, za svoje potrebe, su uzgajali pšenicu i raž, ali zbog neplodne zemlje ti usjevi nisu bili dovoljni za čitavu godinu. Zbog toga su bili primorani da nabavljaju određene kulture od susjednih naroda. Tokom vijekova, Ando-didojski narodi koji žive u basenu rijeke Andi-Kojsu razvili su dobar sistem ekonomske saradnje.

Period rusifikacije

Antinacionalistička politika sovjetske vlasti izražavala se u sledećim aktivnostima:

• uništavanje istorijskog društveno-političkog sistema i tradicionalnog načina života, zamjena starih sistema sa novim i prekid prirodnog kulturnog razvoja;
• razdvajanje islama i društva, uništavanje džamija i progon duhovnika;
• obrazovanje na stranom jeziku (prvih pet godina na avarskom jeziku, a nakon toga se prelazi na ruski jezik);
• prisilno usvajanje evropske civilizacije.

Kao rezultat ove svjesno destruktivne politike, maternji jezik Didojaca se povukao pred jezikom Avara. Elementi dagestanske kulture u Didojskom društvu slabe. Evropska odjeća, kućni aparati, tehnologija i arhitektura postali su široko rasprostranjeni. Mlađe generacije gubi kontakt sa starom etničkom kulturom i tradicijom. Sovjetski običaji postaju sve popularniji i rasprostanjeniji. Povećan je broj mješovitih brakova, a više ljudi je počelo da migrira u ravnice i industrijske centre, i to sve radi lakoće života.

Vidi još

• Kavkaski Avari
• Didojski jezik