Istorijske teme u slikarstvu
Istorijske teme u slikarstvu u širem smislu obuhvataju bilo koji prikaz koji predstavlja neku istorijsku, religijsku, mitološku ili literarnu „priču“. U užem smislu, posebno od početka 19. veka, slikanje istorijskih događaja smatra se vrstom slikarske teme koja se isključivo odnosi na događaje iz istorije. U tom slučaju reč je o „istorijskom slikarstvu“. U hijerarhiji slikarstva slikanje istorijskih događaja je dugo vremena zauzimalo istaknuto mesto. Ono je od slikara zahtevalo visok stepen imaginacije kao i veliku tehničku veštinu. Bilo je nadređeno slikarstvu portreta, žanr-slikarstvu, slikarstvu mrtve prirode i slikarstvu pejzaža jer se smatralo da se ove vrste bave „vidljivom realnošću“. Scenski narativne predstave bitaka, rituala i sličnih radnji od najranijih vremena igraju važnu ulogu u svim kulturama. Naročit podstrek slikarstvu istorijskih događaja kao likovnoj umetnosti pripovedanja dalo je hrišćanstvo svojim okretanjem ka narativnim prikazima biblijskih sadržaja i prizora iz života svetaca.
Slikarstvo istorijskih događaja u smislu istorijskog slikarstva može se posvetiti prošlosti ali i neposrednim događajima. Prikazivanje istorijski značajnih događaja bilo je zastupljeno u svim kulturama (na primer rimski mozaik koji prikazuje bitku Aleksandra Velikog iz Pompeje, prikazi iz palate Karla Velikog ili tapiserija iz Bajea na kojoj je prikazana bitka kod Hejstingsa).
O korišćenju sižea iz prošlosti ali sa pogledom na sadašnjost govori čuvena slika Zakletva Horacija Žaka Luja Davida na kojoj je 1784. antička tema iskorišćena kao aluzija za trenutno političko stanje u Francuskoj. Kada su prikazivani događaji iz neposredne prošlosti oni su mogli da se prikažu naturalistički ili da se idealistički uzdignu na viši nivo. Primer za to je slika Splav meduza Teodora Žerikoa koji je on naslikao 1819. inspirisan jednom pomorskom katastrofom.
Predstave bitaka kao posebna vrsta slikarstva istorijskih događaja bila je nezamenljiva kao medijum koji služi za izveštavanje o događajima iz nekog rata ili kao glorifikacija tih događaja. Za to postoje mnogobrojni primeri još iz starogrčkog i rimskog slikarstva. Sa renesansom je prikazivanje ratnih scena ponovo dobilo na značaju kao što to pokazuju dela Paola Učela, Pjera dela Frančeske, Andrea Montenje, Mikelanđela i drugih. Poznat je primer Aleksandrova bitka Albrehta Altdorfera iz 1528. godine koja je deo jednog ciklusa koji su različiti slikari načinili za bavarskog vojvodu Vilhelma IV.
U baroku su istorijski događaji takođe smeštani u alegorijski kontekst kao što pokazuju prikazi pojedinih bitaka protiv Turaka na moru i kopnu. Pojavom Fransiska Goje slikanje istorijskih događaja dobilo je jedan novi zamah. Tako slika 3. maj 1808 iz 1814. godine ne pokazuje više alegorijski uzvišene scene pobede već pobednici i pobeđeni u kompoziciji zauzimaju isti deo prostora. Do izražaja dolazi i užas nad ratnim strahotama.
U 19. veku ovaj žanr slikarstva doživljava stvarni procvat. Potreba da se istorija slikom vizuelno približi posmatraču podstakla je slikare kao što su Fransoa Žerar, Antoan-Žan Gros, Vilhelm f. Kolbah, Karl Teodor Piloti i druge da krenu u potragu za monumentalnom slikom koja je oscilirala između naturalističke preciznosti i dramatičnog patosa.
U 20. veku umetnici se samo u pojedinačnim i usamljenim slučajevima posvećuju slikanju istorijskih događaja. Samo slikari koji su se u širem smislu reči držali figurativnosti mogli su da stvore likovne interpretacije istorijskih događaja. To su na primer bili Pablo Pikaso, Oto Diks, Žorž Gros, Maks Bekman i drugi. U komunističkim zemljama razvio se socijalistički realizam, koji je između ostalog imao zadatak da veliča vladajući režim. U novije vreme slikarstvo se retko okreće istorijskim temama. Suprotan primer je Oktobarski ciklus Gerharda Rihtera a globalnim promenama više se bavi fotografija i video.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Enciklopedija likovnih umjetnosti, glavni urednik Andre Mohorovičić, Zagreb 1962.
- Janson H.V, Istorija umetnosti, Prometej, Novi Sad, 2005.
