Kolonija
Pod kolonijom u novom vijeku se podrazumeva teritorija izvan područja matične države koji nema vlastitu političku ili privrednu vlast.[1][2] Pojam kolonija je usko povezan s kolonizacijom. Kod kolonizacije se u suštini radi o naseljavanju zemlje. Otuda je kolonija u širem smislu riječi skup osoba koje žive izvan svog područja naseljavanja. Osim toga, u području politike postoji potpuna zavisnost od „zemlje matice“. Stvaranje kolonija je najznačajniji instrument širenja moći imperijalističkih država.
Termin kolonija potiče od starorimske reči colonia, vrste rimskog naselja. Izvedeno od colon-us (farmer, kultivator, plantažer ili naseljenik), ono nosi sa sobom osećaj 'farme' i 'zemljišta'.[3] Štaviše, termin je korišćen da se odnosi na stariju grčku apoikia (stgrč. ἀποικία), koja je bila prekomorsko naselje drevnih grčkih gradova-država. Grad koji je osnovao takvo naselje postao je poznat kao njegova metropola („majka-grad“). Od ranog modernog vremena, istoričari, administratori i politikolozi generalno koriste termin „kolonija“ da se odnosi uglavnom na mnoge različite prekomorske teritorije posebno evropskih država između 15. i 20. veka, sa kolonijalizmom i dekolonizacijom kao korespondirajućim fenomenima.
Savremeni istorijski primeri[uredi | uredi izvor]
Etiopija je bila italijanska kolonija od 1935. do 1941. Suverenitet je ponovo uspostavljen nakon statusa britanskog protektorata 1947. godine.[4]
Hongkong je bio britanska kolonija (od 1983. Britanska zavisna teritorija) od 1841. do 1997. godine. Sada je specijalni administrativni region Kine.
Indonezija je bila holandska kolonija koja se razlikuje u svakom regionu, ali je stekla punu nezavisnost kao cela nacija 1949. godine.[5]
Malezija je prvobitno kolonizovana od strane Portugalskog carstva i obuhvata Malaku.[6] Posle 1511, dok je Portugalsko carstvo kolonizovalo Maleziju, Britanija osniva kolonije i trgovačke luke na Malajskom poluostrvu; Penang je iznajmljen Britanskoj istočnoindijskoj kompaniji. Holandsko carstvo je naišlo na Maleziju kada je tražilo začine za trgovinu.[7]
Filipini, koji su ranije bili kolonija Španije od oko 1565[9] do 1898. kao deo Španske Istočne Indije, bili su kolonija Sjedinjenih Država od 1898. do 1946. Postigli su status samoupravnog Komonvelta 1935, i nezavisnost 1946.
Portoriko je bio kolonija Španije od 1493. do 1898. godine, kada je prešao u kolonijalni posed Sjedinjenih Država,[10][11][12] pri čenu su ih Sjedinjene Države klasifikovale kao „neinkorporisanu teritoriju“.[13] Godine 1914, Portorikanski dom delegata je jednoglasno glasao za nezavisnost od Sjedinjenih Država, ali je to odbacio američki Kongres kao „neustavno“ i kršenje američkog Forakerovog zakona iz 1900. godine.[14] Godine 1952, nakon što je Kongres SAD odobrio ustav Portorika, njegovo formalno ime je postalo „Komonvelt Portorika“, ali njegovo novo ime „nije promenilo politički, društveni i ekonomski odnos Portorika prema Sjedinjenim Državama“.[15][16] Te godine, Sjedinjene Države su obavestile Ujedinjene nacije (UN) da je ostrvo samoupravna teritorija.[17][a] Sjedinjene Države nisu bile „voljne da u javnosti igraju imperijalnu ulogu... nemaju apetita da na javni način priznaju protivrečnosti implicitne u stvarnoj kolonijalnoj vladavini.”[20][b] Mnogi su ostrvo nazvali kolonijom,[21] uključujući federalne sudije SAD,[22] kongresmene SAD,[23][24] glavnog sudiju Vrhovnog suda Portorika,[25] i brojne naučnike.[26][v]
Republika Kina ima složenu istoriju kolonijalne vladavine pod različitim silama, uključujući Holandiju (1624–1662), Špance (1626–1642), Kineze (1683–1895) i Japance (1895–1945).[31] Prekolonijalni (pre 1624. godine) stanovnici Tajvana su etno-lingvistički austronezijski tajvanski autohtoni narodi, a ne velika većina današnjih Tajvanaca, koji su uglavnom etno-lingvistički Han Kinezi. Dva puta kroz istoriju, Tajvan je služio kao kvazi krnja država za kineske vlade, prva instanca je bila Ming lojalistička Kraljevina Tungning (1662–1683), a druga je današnja Republika Kina (ROC), koja zvanično tvrdi kontinuitet ili sukcesiju od Republike Kine (1912–1949), pošto se povukla iz kontinentalne Kine na Tajvan 1949. tokom poslednjih godina Kineskog građanskog rata (1927–1949). ROC, čija se de fakto teritorija gotovo u potpunosti sastoji od ostrva Tajvan i njegovih manjih satelitskih ostrva, nastavlja da vlada Tajvanom kao da je odvojena zemlja od Narodne Republike Kine (koja se sastoji od kontinentalne Kine, Hongkonga i Makaa) .
Sjedinjene Države su formirane iz unije trinaest britanskih kolonija. Kolonija Virdžinija je bila prva od trinaest kolonija. Svih trinaest je proglasilo nezavisnost u julu 1776. i proteralo britanske guvernere.
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Tokom svog 8. zasedanja, Generalna skupština Ujedinjenih nacija priznala je samoupravu Portorika 27. novembra 1953. Rezolucijom 748 (VIII).[18] (Rezolucija UN „748 (VIII)“, usvojena 27. novembra 1953, tokom njenog 459. plenarnog sastanka.) Ovim je uklonjena klasifikacija Portorika kao nesamoupravne teritorije (prema članu 73(e) Povelje Ujedinjenih nacija). nacije). Rezolucija je usvojena i dobila je pozitivan glas oko 40% Generalne skupštine, sa preko 60% uzdržanih ili je glasalo protiv (20 prema 16, plus 18 uzdržanih). Danas, međutim, UN „još uvek raspravlja o tome da li je Portoriko kolonija“ ili ne.[19]
- ^ Citat Sidnija Minca se dalje nastavlja: „Nešto u našoj istoriji čini ideju o našoj vladavini drugim ljudima veoma teškom za suočavanje. Politički status Portorika je svakako evoluirao u svom veku unutar severnoameričke 'porodice'. Ali trajni privremeni politički status o kome je pisao Tomas Blanko još uvek nije okončan."
- ^ Za dodatne reference o trenutnom kolonijalnom statusu Portorika (2021) pod američkom vlašću, pogledajte Nikol Narea,[27] Ejmi Gudman i Ana Irma Rivera Lasen,[28] Dejvid S. Koen[29] i Sidni V. Minc.[30]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „colony”. Oxford Advanced Learner's Dictionary. Oxford University Press. 2021. Pristupljeno 8. 1. 2021. „1. [...] a country or an area that is governed by people from another, more powerful, country”
- ^ Stanard, Matthew G. (2018). European Overseas Empire, 1879 - 1999: A Short History (na jeziku: engleski). John Wiley & Sons. str. 4. ISBN 978-1-119-13013-0.
- ^ Nayar, Pramod (2008). Postcolonial Literature – An Introduction. India: Pearson India. str. 1—2. ISBN 9788131713730.
- ^ Often put on par with other WW2 Military occupation despite its administration having the traits of colonial rule. Probably motivated by its short duration spanning only 5 years.
- ^ „Non-Self-Governing Territories | the United Nations and Decolonization”.
- ^ „Timeline: Malaysia's history”. www.aljazeera.com.
- ^ „Dutch In Malaysia”. Malaysia Traveller.
- ^ De Lario, Damaso; de Lario Ramírez, Dámaso (2008). „Philip II and the "Philippine Referendum" of 1599”. Re-shaping the world: Philip II of Spain and his time. Ateneo de Manila University Press. ISBN 978-971-550-556-7.
- ^ In 1521, an expedition led by Ferdinand Magellan landed in the islands, and Ruy López de Villalobos named the islands Las Islas Filipinas in honor of Spain's Prince Philip (later to become Philip I of Castile). During a later expedition in 1564, Miguel López de Legazpi conquered the Philippines for Spain. However, it can be argued that Spain's legitimate sovereignty over the islands commenced following a popular referendum in 1599.[8]
- ^ The Recolonization of Puerto Rico, Part 1. Arhivirano 14 septembar 2021 na sajtu Wayback Machine The Voluntown Peace Trust. 22 July 2021. Accessed 13 September 2021.
- ^ Colonialism in Puerto Rico. Arhivirano 14 septembar 2021 na sajtu Wayback Machine Pedro Caban. SUNY-Albany. Latin American, Caribbean, and US Latino Studies Faculty. 2015. p. 516. Accessed 13 September 2021.
- ^ C.D. Burnett, et al., Foreign in a Domestic Sense: Puerto Rico, American Expansion, and the Constitution. Duke University Press. 2001. ISBN 9780822326984
- ^ Definitions of Insular Area Political Organizations. Arhivirano 31 jul 2019 na sajtu Wayback Machine U.S. Department of the Interior. Office of Insular Affairs. 2021. Accessed 13 September 2021.
- ^ Juan Gonzalez. Harvest of Empire Penguin Press. 2001. pp.60–63.ISBN 978-0-14-311928-9
- ^ „7 FAM 1120 Acquisition of U.S. Nationality in U.S. Territories and Possessions”. U.S. Department of State Foreign Affairs Manual Volume 7 - Consular Affairs. U.S. Department of State. 3. 1. 2013. Arhivirano iz originala (PDF) 22. 12. 2015. g. Pristupljeno 13. 9. 2021.
- ^ "Let Puerto Rico Decide How to end its Colony Status: True Nationhood Stands on the Pillar of Independence." Arhivirano 14 septembar 2021 na sajtu Wayback Machine Rosalinda de Jesus. The Allentown Morning Call. Republished by The Puerto Rico Herald. July 21, 2002. San Juan, Puerto Rico. Retrieved 13 September 2021.
- ^ „Puerto Rico - The debate over political status”. Encyclopedia Britannica (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-09-11.
- ^ Resolution 748 (VIII) Arhivirano 6 maj 2019 na sajtu Wayback Machine. [Note: To access the text of the UN document, scroll down the list that appears until Resolution "748 (VIII)", dated "November 27, 1953", is found. Click on the link "748 (VIII)" to view the text of the Resolution. Important: This is a UN document database query server; documents are served on-the-fly. Saving the link that appears when the document opens will not provide access in the future.] Retrieved 13 September 2021.
- ^ „Puerto Rico: Commonwealth, Statehood, or Independence? Constitutional Rights Foundation”. Arhivirano iz originala 10. 6. 2009. g.
- ^ Sidney W. Mintz. Three Ancient Colonies. Harvard University Press. 2010. pp. 135-136.
- ^ „Why Puerto Rico has debated U.S. statehood since its colonization”. History (na jeziku: engleski). 2020-07-24. Pristupljeno 2021-09-11.
- ^ Juan Torruella, Groundbreaking U.S. Appeals Judge, Dies at 87. Arhivirano 11 septembar 2021 na sajtu Wayback Machine Sam Roberts. The New York Times. 28 October 2020. Accessed 13 September 2021.
- ^ Can't We Just Sell the World's Oldest Colony and Solve Puerto Rico's Political Status? Arhivirano 14 septembar 2021 na sajtu Wayback Machine Luis Martínez-Fernández. 16 July 2020. Accessed 13 September 2021.
- ^ Hopes for DC, Puerto Rico statehood rise. Arhivirano 19 avgust 2021 na sajtu Wayback Machine Marty Johnson and Rafael Bernal. The Hill. 24 September 2020. Accessed 13 September 2021.
- ^ José Trías Monge. Puerto Rico: The trials of the oldest colony in the world. Yale University Press. 1997. p.3. ISBN 9780300076189
- ^ Angel Collado-Schwarz. Decolonization Models for America's Last Colony: Puerto Rico. Syracuse University Press. 2012. ISBN 0815651082
- ^ Live results for Puerto Rico's statehood referendum. Arhivirano 14 septembar 2021 na sajtu Wayback Machine Nicole Narea. MSN Microsoft News. 5 November 2020. Accessed 13 September 2021.
- ^ Puerto Ricans Vote to Narrowly Approve Controversial Statehood Referendum & Elect 4 LGBTQ Candidates. Arhivirano 8 septembar 2021 na sajtu Wayback Machine Amy Goodman and Ana Irma Rivera Lassén. Democracy Now! 6 November 2020. Accessed 13 September 2021.
- ^ The Political Travesty of Puerto Rico: Like all U.S. territories, Puerto Rico has no real representation in its own national government. Arhivirano 8 septembar 2021 na sajtu Wayback Machine David S. Cohen. RollingStone. 26 September 2017. Accessed 15 December 2020.
- ^ Sidney W. Mintz. Three Ancient Colonies: Caribbean Themes and Variations. Cambridge Massachusetts: Harvard University Press. 2010. p. 134.
- ^ Tonio Andrade. „How Taiwan Became Chinese: Dutch, Spanish, and Han Colonization in the Seventeenth Century”. Columbia University Press.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Aldrich, Robert. Greater France: A History of French Overseas Expansion (1996)
- Ansprenger, Franz ed. The Dissolution of the Colonial Empires (1989)
- Benjamin, Thomas, ed. Encyclopedia of Western Colonialism Since 1450 (2006).
- Ermatinger, James. ed. The Roman Empire: A Historical Encyclopedia (2 vol 2018)
- Higham, C. S. S. History Of The British Empire (1921) online free
- James, Lawrence. The Illustrated Rise and Fall of the British Empire (2000)
- Kia, Mehrdad, ed. The Ottoman Empire: A Historical Encyclopedia (2017)
- Page, Melvin E. ed. Colonialism: An International Social, Cultural, and Political Encyclopedia (3 vol. 2003)
- Priestley, Herbert Ingram. (France overseas;: A study of modern imperialism 1938) 463pp; encyclopedic coverage as of late 1930s
- Tarver, H. Micheal and Emily Slape. The Spanish Empire: A Historical Encyclopedia (2 vol. 2016)
- Wesseling, H.L. The European Colonial Empires: 1815–1919 (2015).
- Antonaccio, Carla M. 2001. "Ethnicity and colonization." In Ancient perceptions of Greek ethnicity. Edited by Irad Malkin, 113–57. Cambridge, MA: Harvard University Press.
- ————. 2003. "Hybridity and the cultures within Greek culture." In The cultures within ancient Greek culture: Contact, conflict, collaboration. Edited by Carol Dougherty and Leslie Kurke, 57–74. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
- Aubet, Maria Eugenia. 2001. The Phoenicians and the west: Politics, colonies and trade. 2nd ed. Translated by Mary Turton. New York: Cambridge University Press.
- Boardman, John. 1999. The Greeks Overseas: Their Early Colonies and Trade. 4th ed. London: Thames and Hudson.
- ————. 2001. "Aspects of 'colonization.'" Bulletin of the American Schools of Oriental Research 322: 33–42.
- Branigan, Keith. 1981. "Minoan colonialism." Annual of the British School at Athens 76: 23–33.
- Broadhead, William. 2007. "Colonization, land distribution, and veteran settlement." In A companion to the Roman army. Edited by Paul Erdkamp, 148–63. Blackwell Companions to the Ancient World. Malden, MA: Blackwell.
- Cornell, Timothy J. 1995. The beginnings of Rome: Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars (c. 1000–264 BC). Routledge History of the Ancient World. New York: Routledge.
- Demetriou, Denise. 2012. Negotiating identity in the ancient Mediterranean. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
- Donnellan, Lieve, Valentino Nizzo, and Gert-Jan Burgers, eds. 2016. Conceptualizing early colonisation. Brussels: Belgisch Historisch Instituut te Rome.
- Dunbabin T. J. 1948. The Western Greeks. Oxford: Thames & Hudson.
- Forrest, W. G. 1957. "Colonisation and the rise of Delphi." Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte 6 (2): 160–75.
- Garland, Robert. 2014. Wandering Greeks: The ancient Greek diaspora from the age of Homer to the death of Alexander the Great. Princeton, NJ: Princeton University Press.
- Graham, A. John. 1983. Colony and mother city in ancient Greece. 2nd ed. Chicago: Ares.
- ————. 2001. Collected Papers On Greek Colonization. Leiden: Brill.
- Hägg, Robin, and Nanno Marinatos, eds. 1984. The Minoan Thalassocracy: Myth and reality; Proceedings of the third international symposium at the Swedish Institute in Athens, 31 May–5 June 1982. Stockholm: Swedish Institute at Athens.
- Hodos, Tamar. 1999. "Intermarriage in the western Greek colonies." Oxford Journal of Archaeology 18: 61–78.
- Horden, Peregrine, and Nicholas Purcell. 2000. The corrupting sea: A study of Mediterranean history. Oxford: Blackwell.
- Keppie, Lawrence. 1984. "Colonisation and veteran settlement in Italy in the first century A.D." Papers of the British School at Rome 52: 77–114.
- Knappett, Carl, and Irene Nikolakopoulou. 2008. "Colonialism without colonies? A Bronze Age case study from Akrotiri, Thera." Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens 77 (1): 1–42.
- Malkin, Irad. 1987. Religion and Colonization In Ancient Greece. Leiden: Brill.
- ————. 2011. A Small Greek World: Networks In the Ancient Mediterranean. New York: Oxford University Press.
- Mann, J. C. 1983. Legionary recruitment and veteran settlement during the Principate. Edited by Margaret M. Roxan. London: University of London.
- Niemeyer, Hans-Georg. 1990. "The Phoenicians in the Mediterranean: A non-Greek model for expansion and settlement in antiquity." In Greek colonists and native populations: Proceedings of the First Australian Congress of Classical Archaeology, held in honour of emeritus professor A. D. Trendall. Edited by Jean-Paul Descœudres, 469–89. Oxford: Clarendon.
- Salmon, Edward T. 1936. "Roman colonisation from the Second Punic War to the Gracchi." Journal of Roman Studies 26 (1): 47–67.
- ————. 1955. "Roman expansion and Roman colonization in Italy." Phoenix 9 (2): 63–75.
- ————. 1969. Roman colonization under the Republic. Aspects of Greek and Roman Life. London: Thames and Hudson.
- Stek, Tesse D., and Jeremia Pelgrom, eds. 2014. "Roman Republican colonization: New perspectives from archaeology and ancient history." Papers of the Royal Netherlands Institute in Rome 2014 (62). Rome: Palombi Editori.
- Sweetman, Rebecca J., ed. 2011. Roman colonies in the first century of their foundation. Oxford: Oxbow.
- Ridgway, David. 1992. The first Western Greeks. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
- Tartaron, Thomas E. 2013. Maritime networks in the Mycenaean world. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
- Tsetskhladze, Gocha R., ed. 2006. Greek Colonisation: An Account of Greek Colonies and Other Settlements Overseas. Leiden: Brill.
- van Dommelen, Peter. 1998. In colonial grounds: A comparative study of colonialism and rural settlement in first millennium BC west central Sardinia. Leiden, The Netherlands: University of Leiden.
