Lok (Titel)
Lok | |
|---|---|
 Crkva Sv. Proroka Ilije | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Južnobački |
| Opština | Titel |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  1.114 |
| — gustina | 37/km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 12′ 52″ S; 20° 12′ 28″ I / 45.21437° S; 20.20781° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 80 m |
| Površina | 29,8 km2 |
.svg)  Lok Lok na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 21248 |
| Pozivni broj | 021 |
| Registarska oznaka | NS |
Lok (mađ. Sajkáslak) je naselje u opštini Titel, u Južnobačkom okrugu, u Srbiji. Prema popisu iz 2011. bilo je 1114 stanovnika.
Ovde se nalazi Srpska pravoslavna crkva u Loku.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Kod Loka se nalazi jedini trag boravka Gepida u Šajkaškoj, na lokalitetu "Mađarsko groblje" ili "Barba". Mesto se pominje 1590. godine u istorijskim dokumentima. Godine 1747. u Bačkoj županiji prepušteno je mestima da sami odluče gde će odsad živeti; u provincijalu ili granicu. Opština Lok se sva opredelila za Granicu.[1] U Šajkaškom bataljonu, u kompaniji br.6. bili su Titel, Mošorin, Vilovo i Lok.
Crkve ločke menjale su svoja mesta dva puta, zajedno sa selom. Prvo je selo tog imena bilo na zapadnom kraju ade (ostrva), na kojem i sad selo Lok stoji. I protiv volje stanovnika, bude to selo po nalogu Dvorskog ratnog saveta 1772. godine, premešteno na podnožje Titelskog "visoravnja", pored druma između Loka i Vilova, a preko puta prvom selištu. Plan tog novog naselja iz 1772. godine čuvao se u c i k ratnoj arhivi u Beču (1893). Pravoslavno parohijsko zvanje je osnovano 1777. godine (ili 1780.?), od kada se vode i crkvene matrikule. Posle skoro pola veka, preseli se 1812. godine po dozvoli Drvorskog ratnog saveta (od 28. decembra 1811. godine) opet Lok, na peščano ostrvo, ali sad na istočnom njegovom delu, gde i sad stoji. Pravoslavna crkva u napuštenom Loku, pod bregom je 1813. godine porušena. Crkva današnjeg Loka podignuta je 1822-1823. godine, a osvećena 23/11. juna 1823. godine na drugi dan Duhova. Tada je parohijom administrirao pop Andreja Nestorović, koji će tu ostati kao stalan.[2] Činu osvećenja je u ime carske vlade kao izaslanik, prisustvovao kapetan Popović. Posvećena je ta srpska pravoslavna bogomolja, kao i pređašnje druge dve, Sv. proroku Iliji.[3] Paroh je 1846. godine pop Andreja Nestorović, koji je i školski katiheta. Broj pravoslavnih žitelja iznosio je u to vreme 657. [4] Crkvenjak ločki Aron Vukajlović kupio je 1847. godine knjigu o pčelarstvu. Za vreme mađarske bune 1848-1849. godine crkva u Loku nije postradala, poput onih u Titelu, Mošorinu i Vilovu.
Crkva i škola[uredi | uredi izvor]
Škola u mestu postoji od 1763. godine, a najstariji učitelji u 18. veku su bili: Stefan Radičević rodom iz Slankamena (1776-1786), Avram Zavišić (ili Miletić, 1786-1788) predak Svetozara Miletića, radio u Vilovu i Loku u isto vreme. Godine 1824. pop Andrej Nestorović je bio administrator ločke parohije. Okružni prota skupio je pretplatu za tri knjige u Loku 1837. godine. Pisali su se: pop Andrej Nestorović paroh, Jakov Dimitrijev učitelj i Dimitrije Mušicki arendator. Pretplatnici srpskog kalendara 1841. godine bili su iz Loka: Mihail Aračlijić učitelj i kaplar Očuča.[5] Kupci jedne popularne knjige bili su 1843. godine, pored učitelja Jovana Kirilovića i Dimitrije Mušicki trgovac, Aleksandar Očuča ekonomije kaplar i Mihajlo Ćirić ćurčija.[6] Direktor škole 1846. godine je Aleksandar Okuča, inače graničarski kaplar, a učitelj je bio Mihailo Aračlić (1840-1847). Pominje se 1847. godine učitelj ločki Jovan Kirilović kao pretplatnik knjige o pčelarstvu.[7] Školu pohađa 1846. godine 30 učenika. U Loku, "malešnom mestu" u šajkaškom bataljonu 1855. godine svečano je proslavljen praznik Sv. Sava. U školi je svećena vodica i slava održana, uz prisustvo jeromonaha iz manastira Kovilja i gostiju sa strane, pre svega Titela.. Tom prilikom skupljen je prilog za gradnju spomenika pesniku Lukijanu Mušickom u iznosu 9 f. 34 kr. Prilog su dali pored više gostiju sa strane, i meštani: Dimitrije Miklušević paroh 1 f, i Dimitrije Mušicki trgovac 1 f.[8] Nova škola je građena 1857-1858. godine, radom maora Jovana Somborskog po ceni 2800 f. Zdanje je imalo veliku učionicu, učiteljski stan sa dve sobe i nusprostorijama. Sveštenik Dimitrije Miklušević je bio i učitelj 1854-1859. godine.[9] Godine 1880. u Loku je jedan učitelj u školi, i to sa komunalnim dekretom. Bio je učitelj ločki Sima Kreculj (1872-1883).[10] Ločanski učitelj 1901. godine bio je Kamenko Čura. Dragoljub Vijatović bio je 1903-1904. godine komunalni učitelj u Loku. Bio je u sukobu sa parohom i mesnim skupštinarima, zbog pojanja u crkvi, pa je zbog izgreda koje je zatim počinio u sv. hramu, prijavljen vlastima. Tražila je 1907. godine srpska pravoslavna crkvena opština u Loku, da njena škola sa jednim učiteljem ponovo bude veroispovedna, kao što je i bila pre 1878. godine.
Prenumerant Rašićeve knjige bio je 1852. godine iz Loka, Dimitrije Mušicki trgovac.[11] Pretplatnik "Školskog lista" za 1860-1867. godinu bila je "Srbska opština u Loku", dajući 1 f. za tu svrhu.[12] Opština Lok je priložila za Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu 1862. godine - 100 f.[13] Na taj način mesna Crkvena opština ločka je postala član Društva za Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu 1866. godine. U Loku je bilo 1847. godine 657 pravoslavnih Srba[14], a dve decenije potom - 1865. godine popisano od strane države 728 parohijana, u parohiji šeste platežne klase.[15]
Godine 1890. građen je kameni put u Šajkaškoj, koji je doprineo razvoju sela Loka. Protiv pravoslavnog paroha ločkog Jakova Isakovića (tu i 1896), pisali su neki meštani tužbu eparhiji 1892. godine, ali je bio oslobođen krivice 1893. godine.
Objavljeni su 1893. godine popisi mesta šajkaškog bataljona za dve godine, po nacionalnosti.[3] Broj stanovnika u loku bio je 1880. godine - 812, a deceniju kasnije 1890. godine, porastao je na 949 duša. Po tom članku stanje u opštini Lok je sledeće: Srbi 1880.- 724 1890.- 912 Mađari 1880.- 36 1890.- 13 Nemci 1880.- 17 1890.- 15 Slovaci 1880.- 0 1890.- 1 Rumuni 1880.- 1 1890.- 0 Hrvata 1890.- 8 Ostalih 1880.- 34 1890.- 0
U protoprezviratu Žabaljskoj napravljena je statistička tabela sa podacima za parohije, na kraju 1891. godine. Po toj statistici u Loku je bilo sledeće stanje: jedan sveštenik, 959 duša, 191 bračni par, 164 srpska pravoslavna doma, 103 đaka, jedna škola i to državna - komunalna.[16] Opština Lok je 1894. godine od prodaje galeta svilene bube zaradila 204 f.[17]
Proslavio je 1897. godine stari ločki paroh pop Jaša Isaković jubilej - 40 godina svešteničke službe. Tada je u Loku bio jak nazarenski pokret; bilo je tu 80 sektaša.[18] Krajem decembra 1898. godine otvoren je stečaj za novog paroha u parohiji Lok, koja je inače najniže šeste platežne klase. Novi paroh u Loku je postao pop Stevan Temerinac (tu i 1903).
Pokrenuta je 1900. godine javna akcija za prikupljanje priloga za opravku srpske pravoslavne crkve u Loku, u eparhiji Bačkoj. Prethodno je svetovna vlast na osnovu mišljenja stručnjaka crkvu zatvorila kao potencijalno opasnu građevinu. Crkveni list je četiri puta objavljivao listu priložnika, a najviše je bilo na trećoj listi. Tako je Ministarstvo prosvete Ugarske dalo je 200 k, Fond eparhije bačke dao je 100 k, koliko i Novosadska crkvena opština, skupilo se u Novom Sadu ukupno 536 k 10 filera. Davala su i mesta Subotica, Turija, Sentomaš, Stari Sivac, Vilovo (20 k), Stari Stapar, Feldvarac, Kula, Stari ker, Riđica, Obrovac, Kać (100 k), Baja, Đurđevo, Stari Vrbas, Segedin, Stari Bečej, Žabalj, Čurug (100 k), Mošorin (40 k), Mohol, Senta i samo mesto Lok (120 k). Ukupno je skupljeno 1699 k 58 fil. koliko su izabrale eparhijske vlasti u Novom Sadu. Održana je u Loku večernja zabava, na kojoj su domaći i gosti sa strane dali priloge - pomogli opravku crkve. U Loku je bilo više pojedinaca priložnika, a najviše su dali - po osam kruna: Kuzman i Sofija Kvajić, Jovan i Sofija Kvajić, Ignjat Mićin i pop Stevan Temerinac. Po osam kruna dao je Sagmajster Janoš, a po šest kruna: Sava Prekajac, i tako redom sve manje iznosi. Naknadno su prilog poslale i opštine Gornji Kovilj, Đurđevo i Silbaš, pa je ukupna suma bila 2095 k 84 fil.[19]
Umro je u Loku 1901. godine mesni trgovac Đoka Mušicki. Njegov sin dr Mita Mušicki je poznati pančevački advokat i javni radnik, rođen je u Loku. Beležnik opštinski u Loku bio je 1901. godine Jovan Sagmajstor.[20]
Po izveštaju iz 1905. godine Lok je velika opština, u kojoj živi 1233 stanovnika u 225 kuća. Od toga Srba ima 1074 sa 214 domova. Mađara je tada bilo 135 osoba. Od javnih zdanja tu su srpska pravoslavna crkva i komunalna osnovna škola. Funkcionišu pošta i brzojav u selu. Crkvena opština je uređena, skupština redovna, a predsednik je Anta Vasić. Hram je u dobrom stanju, a templo je slikao Avgust Tirk 1867. godine. Pred crkvom na trgu je postavljen spomen krst od kamena, sa željeznom ogradom. Parohijski dom nema, srpsko pravoslavno groblje postoji, najstariji spomenik je iz 1780. godine. Parohija je najniže šeste platežne klase, paroh je pop Stevan Temerinac rodom iz Titela, služi u mestu sedam godina. Parohijska sesija iznosi 34 kj, a crkveno-opštinski posed 41 kj zemlje. Škola je komunalna, učiteljica Jelka Jagerović rodom iz Sombora, tu je već pola godine. Školske dece za redovnu nastavu ima 86, a u nedeljnu školu ide 57 đaka.[21]
Već je 1885. godine bilo nazarenske sekte u Loku. Napustilo je pravoslavlje u prvi mah njih 40 oba pola. Svoju "skupštinu" su otvorili tik uz srpsku pravoslavnu crkvu.[22] Među starešinama (njih devet!) "Srba novoveraca" tj. Nazarenske sekte bio je 1906. godine Miloš Nenin iz Loka. U mestu je tada tj. 1905. godine bilo samo četiri nazarena.
Demografija[uredi | uredi izvor]
U naselju Lok živi 1024 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 42,4 godina (40,5 kod muškaraca i 44,3 kod žena). U naselju ima 459 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,73.
Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 1 | 2 | ||
| 80+ | 12 | 30 | ||
| 75—79 | 17 | 26 | ||
| 70—74 | 36 | 56 | ||
| 65—69 | 45 | 51 | ||
| 60—64 | 36 | 37 | ||
| 55—59 | 23 | 37 | ||
| 50—54 | 49 | 39 | ||
| 45—49 | 53 | 57 | ||
| 40—44 | 54 | 35 | ||
| 35—39 | 33 | 33 | ||
| 30—34 | 40 | 27 | ||
| 25—29 | 45 | 32 | ||
| 20—24 | 45 | 35 | ||
| 15—19 | 39 | 44 | ||
| 10—14 | 35 | 27 | ||
| 5—9 | 32 | 45 | ||
| 0—4 | 25 | 22 | ||
| Prosek : | 40,5 | 44,3 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 528 | 158 | 318 | 35 | 17 | 0 |
| Ženski | 541 | 81 | 313 | 128 | 19 | 0 |
| UKUPNO | 1.069 | 239 | 631 | 163 | 36 | 0 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 317 | 150 | 1 | 0 | 44 |
| Ženski | 142 | 81 | 0 | 0 | 10 |
| UKUPNO | 459 | 231 | 1 | 0 | 54 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 2 | 37 | 11 | 4 | 37 |
| Ženski | 0 | 2 | 22 | 3 | 0 |
| UKUPNO | 2 | 39 | 33 | 7 | 37 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 2 | 1 | 8 | 4 | 2 |
| Ženski | 1 | 0 | 6 | 6 | 7 |
| UKUPNO | 3 | 1 | 14 | 10 | 9 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 7 | 1 | 0 | 6 | |
| Ženski | 2 | 0 | 0 | 2 | |
| UKUPNO | 9 | 1 | 0 | 8 | |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Glasnik Etnografskog muzeja u Beograd", Beograd 37/1974. godine
- ^ "Serbski letopisi", Budim 1825. godine
- ^ a b "Srpski sion", Karlovci 1893. godine
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ..", Buda 1846.
- ^ "Serbska pčela", Segedin 1841. godine
- ^ Čoke: "Zlatotvorno selo", prevod, Segedin 1843. godine
- ^ Maksimilijan Ćurčin: "Starij pčelar..."; Novi Sad 1847. godine
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1855. godine
- ^ Andrija M. Ognjanović: "Graničarske narodne škole i njihovi učitelji na teritoriji Vojvodine od 1774. do 1872. godine", Novi Sad 1974. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1880, 1883. godine
- ^ Milan David Rašić: "Fedor i Marija ili vjernost do groba", prevod, Beč 1852. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1862. godine
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1862. godine
- ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1872. godine
- ^ "Srpski letopis", Budim 1866. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1892. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1884. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1897. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1900. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1901. godine
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1885. godine
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
