Manastir Banja (Risan)
| Manastir Banja | |
|---|---|
 | |
| Osnovni podaci | |
| Jurisdikcija | Mitropolija crnogorsko-primorska Srpska pravoslavna crkva |
| Osnivanje | 12. vijek |
| Osnivač | Nemanja |
| Upravnik | igumanija Haritina Petruševska |
| Mesto | Risan |
| Država | Crna Gora |
Manastir Banja je ženski manastir koji pripada Mitropoliji crnogorsko-primorskoj Srpske pravoslavne crkve. Nalazi se u blizini Risna, prema Perastu odnosno Kotoru.[1]
Starešina manastira je igumanija Haritina (Petruševska) sa sestrinstvom, na čelu od 6. juna 1993. godine.[2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Postojao u 12. veku u Studeničkom tipiku, kada je njegov iguman učestvovao u izboru studeničkog igumana. Nema pouzdanih izvora o izgledu i životu manastira do 17. veka, kada su Turci 1654. godine pokušali da osvoje Perast, prošli su pored Banje i zapalili je. Pred Turcima monaštvo sa dragocenostima, se sklonilo u manastir Kosijerevo.
Početkom 18. veka, na ostacima razrušenog hrama, Petar Kordić, rodom iz Risna, sazidao je mali oltar i posvetao ga Svetom Georgiju. Današnju manastirsku crkvu i donje krilo konaka podigao je 1720. godine arhimandrit Atanasije Hilandarac, uz pomoć priloga porodica iz Risna. U 19. veku dograđivane su manastirske zgrade, posebno od priloga pomoraca. Iguman Banjski (1885. je već bio pokojni) Hrisantije Nikolajević je pomagao parohu risanskome, a ranije je držao i perašku parohiju. Ušedio je preko 10.000 fiorina i osnovao je fond, da se iz njega pomaže po jedan đak iz Risna i po jedan iz Perasta.[3] Za vrijeme arhimandrita Dionisija Mikovića, rodom iz Paštrovića, manastir je temeljno obnovljen.
U Prvom svetskom ratu Austrijanci su u manastir smestili garnizon i bolnicu i odneli crkvena zvona. Posle rata, iguman Dnonisije Miković ponovo obnavlja manastir uz materijalnu pomoć velikog narodnog dobrotvora Vasilija Ćukovića. Roditelji su mu tu sahranjeni i manastir je više puta pomagao (nova zvona, popravka konaka i sporednih prostorija i izgradnja puta do manastira).[4]
Manastirska crkva[uredi | uredi izvor]
Manastirska crkva je posvećena Svetom Georgiju, koja je zbog ograničenog prostora nalazi na gornjem platou sa grobljem, dok se na donjem nalaze zgrade konaka.
Hram je jednobrodna građevina sa polukružnom oltarskom apsidom i karakterističnim plitkim pevnicama. Na pročelju se nalazi jednodelni zvonik na preslicu. Građen je fino klesanim kamenom, složenim u pravilne horizontalne redove. Iznad vrata nalazi se duboka zastakljena niša u kojoj je ikona Svetog Georgija. Na sredini fasade postavljena je osmokraka rozeta.
U unutrašnjosti, svod je zasveden poluoblnčasto, sa podom od kamennh ploča. Novi ikonostas je 1902. godine izradio, Čeh Franc Cigler. Naspram hrama, posebno je ozidan visoki trodelni zvonik na preslicu. Zgrade manastirskih konaka su raspoređene na nižem, širem terenu i povezane su sa crkvom i grobljem stepeništem.
Riznica manastira[uredi | uredi izvor]
U riznici manastira čuva se primerak umetničkog crkvenog veza - epitrahilj i narukvice. Vez je izveden svilenim, zlatnim i srebrnim nitima. Na epitrahilju su predstavljenii likovi svetitelja, a na dnu, u molitvenom stavu, likovi ktitora. Iz izvezenog natpisa se vidi da je epitrahilj nastao 1606. godine i da je poklon rumunskih vlastelina Stroje i žene mu Sime, manastiru Stiješći. U manastiru se čuva značajna zbirka ikona, među kojima se ističe italo-kritska Bogorodica sa Hristom, tipa „Strasna”. Manastir posjeduje izuzetno bogatu biblioteku u kojoj preovlađuju ruske štampane knjige.
Danas je manastir ženski, nastojateljica je monahinja Haritina Petruševska.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Svetigora/Parče neba na zemlji”. Arhivirano iz originala 17. 08. 2016. g. Pristupljeno 25. 06. 2016.
- ^ „Vladika dioklijski Kirilo služio na Đurđevdan Liturgiju u manastiru Banja kod Risna • Radio ~ Svetigora ~”. svetigora.com (na jeziku: srpski). 2018-05-06. Pristupljeno 2023-06-17.
- ^ Tomanović 2007, str. 114.
- ^ Grgurević, Tomislav. Vaso Ćuković, kockar i dobrotvor, poglavlje: Nije dozvoljavao da ga "muvaju".
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Vukić, Predrag (2006). „Pravoslavne eparhije, crkve i manastiri u Crnoj Gori”. Pravoslavlje u Crnoj Gori. Cetinje: Svetigora. str. 87—128.
- Tomanović, Lazar (2007). Putopisna proza. Gradska biblioteka i čitaonica Herceg Novi.
