Odlikovanja Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije

Grb SFR Jugoslavije

Odlikovanja Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije su nastala tokom Narodnooslobodilačkog rata, Ukazom Vrhovnog štaba NOV i POJ od 15. avgusta 1943. godine. Kasnije tokom postojanja Federativne Narodne Republike Jugoslavije i Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, od 1945. do 1992. godine uvedena su nova odlikovanja, koja su se dodeljivala - vojnim i civilnim licima, stranim državljanima, vojnim jedinicama i društveno-političkim organizacijama. Posle raspada SFRJ, jedan deo odlikovanja je zadržan i korišćen kao odlikovanja Savezne Republike Jugoslavije, a kasnije Državne zajednice Srbije i Crne Gore, do 2006. godine.

Istorija

Ukazom Vrhovnog štaba NOV i POJ od 15. avgusta 1943. godine ustanovljena su prva odlikovanja u Narodnooslobodilačkoj vojsci Jugoslavije - Orden narodnog heroja, Orden narodnog oslobođenja, Orden partizanske zvezde u tri reda, Orden bratstva i jedinstva, Orden za hrabrost i Medalja za hrabrost. Predsedništvo AVNOJ-a je 9. juna 1945. godine donelo „Zakonom o ordenima i medaljama Demokratske Federativne Jugoslavije“ kojim su potvrđena sva odlikovanja koja je ustanovio Vrhovni štab NOV i POJ, s tim što je Orden bratstva i jedinstva dobio dva reda, kao i Orden rada u tri reda, koji je ustanovljen 1. maja 1945. godine. Ovim zakonom uvedena su i nova odlikovanja - Orden slobode, Orden zasluga za narod (u tri reda) i Medalja zasluga za narod.

Deo kolekcije odlikovanja SFRJ

Pored ovih odlikovanja, Povereništva narodne odbrane Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije je 14. septembra 1944. godine ustanovilo Partizansku spomenicu 1941. koja je predstavljala znak državnog priznanja svim prvoborcima, tj. učesnicima Narodnososlobodilačke borbe od 1941. godine. Ona nije predstvaljala standardno jugoslovensko odlikovanje i nije tretirana u zakonima o odlikovanjima, već u posebnom „Zakonu o Partizanskoj spomenici 1941“.

Godine 1946, tri godine od proglašenja Josipa Broza Tita za Maršala Jugoslavije, ustanovljen je i dodeljen Maršalski znak, poseban bedž napravljen isključivo za Tita. Nije smatran za odlikovanje.

„Zakon o odlikovanjima FNRJ“ od 14. novembra 1955. godine sa izmenama i dopunama iz 1956, 1960. i 1961. godine regulisao je materiju iz ove oblasti. Prema njemu, odlikovanja su dodeljivana pojedincima, vojnim jedinicama, privrednim i društvenim organizacijama, a dodeljivao ih je ukazom predsednik Republike, a od 1980. godine Predsedništvo SFRJ. Predloge za dodelu odlikovanja podnosilo je Savezno izvršno veće, nadležni republički i pokrajinski organi, savezni sekretar za narodnu odbranu (za vojna lica, jedinice i ustanove JNA) i savezni sekretar za spoljne poslove (za strane državljane i strane i međunarodne organizacije i ustanove). Komisija za odlikovanje Predsedništva SFRJ ocenjivala je i odlučivala o predlozima, koje je zatim podnosila predsedniku SFRJ, a kasnije predsedniku Predsednštva SFRJ.

Do 1961. godine broj odlikovanja povećao se na ukupno 42 - 35 ordena, 6 medalja i 1 spomenica. Redosled odlikovanja bio je utvrđen Zakonom, a postojali su i Statuti ordena i medalja. Uz orden se dodeljivao „dekret“, uz medalju „uverenje“, a za najviša odlikovanja su izdavane „povelje“. Nosioci Ordena narodnog heroja i Ordena junaka socijalističkog rada, su s odlikovanjem sticali i počasni naziv - narodni heroj, odnosno junak socijalističkog rada. Narodni heroji Jugoslavije, nosioci Partizanske spomenice 1941. i njihove porodice imali su pravo na izvesne povlastice, a povlastice su nastavili da koriste i nosioci starih ratnih odlikovanja Kraljevine Jugoslavije, Kraljevine Srbije i Kraljevine Crne Gore - Ordena Karađorđeve zvezde s mačevima, Ordena belog orla s mačevima i Zlatne medalje Obilića. Autori većine jugoslovenskih odlikovanja i medalja su bili vajar Antun Augustinčić i slikar Đorđe Andrejević Kun, a Ordena narodnog heroja (koji se proizvodio u SFRJ) vajar Frano Dinčić.

Poslednja odlikovanja Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije dodeljivana su do 27. aprila 1992. godine kada je stupanjem na snagu „Ustavnog zakona za sprovođenje Ustava Savezne Republike Jugoslavije“ prestao da važi zakon o odlikovanjima SFRJ. Savezna skupština Savezne Republike Jugoslavije donela je 4. decembra 1998. godine „Zakon o odlikovanjima SRJ“ u kojem su zadržana neka ranija odlikovanja SFRJ, kao npr. Orden narodnog heroja, Orden slobode, Orden za hrabrost, Orden jugoslovenske zastave i dr. Ova odlikovanja zadražana su i tokom postojanja Državne zajednice Srbije i Crne Gore sve do 2006. godine.

Galerija

• 
  Deo Ukaza o olikovanjima u NOV i POJ iz Biltena Vrhovnog štaba u Vojnom muzeju u Beogradu
• 
  Prva odlikovanja NOV i POJ u Vojnom muzeju
• 
  Ordeni narodnog heroja u Vojnom muzeju
• 
  Tri Ordena narodnog heroja kojima je odlikovan Josip Broz Tito izložena u Kući cveća u Beogradu
• 
  1 Orden ratne zastave, 2 Orden republike, 3 Orden narodnog heroja i 4 Orden junaka socijalističkog rada na izložbi u Istorijskom arhivu Beograda
• 
  1 Orden jugoslovenske zvezde sa lentom, 2 Orden jugoslovenske zastave sa zlatnom zvezdom i 3 Orden jugoslovenske zastave sa lentom na izložbi u Istorijskom arhivu Beograda
• 
  Odlikovanja za hrabrost - Orden narodnog heroja, Orden za hrabrost i Medalja za hrabrost

Ordeni za građanske zasluge

• Orden jugoslovenske zvezde:
  • Orden jugoslovenske velike zvezde (I reda)
  • Orden jugoslovenske zvezde sa lentom (II reda) i
  • Orden jugoslovenske zvezde sa zlatnim vencem (III reda) i
  • Orden jugoslovenske zvezde na ogrlici (IV reda)
• Orden junaka socijalističkog rada
• Orden narodnog oslobođenja
• Orden jugoslovenske zastave:
  • Orden jugoslovenske zastave sa lentom (I reda)
  • Orden jugoslovenske zastave sa zlatnim vencem (II reda)
  • Orden jugoslovenske zastave sa zlatnom zvezdom na ogrlici (III reda)
  • Orden jugoslovenske zastave sa zlatnom zvezdom (IV reda)
  • Orden jugoslovenske zastave sa srebrnom zvezdom (V reda)
• Orden Republike:
  • Orden Republike sa zlatnim vencem (I reda) i
  • Orden Republike sa srebrnim vencem (II reda)
• Orden zasluga za narod:
  • Orden zasluga za narod sa zlatnom zvezdom (I reda)
  • Orden zasluga za narod sa srebrnim zracima (II reda) i
  • Orden zasluga za narod sa srebrnom zvezdom (III reda)
• Orden bratstva i jedinstva:
  • Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem (I reda) i
  • Orden bratstva i jedinstva sa srebrnim vencem (II reda)
• Orden rada:
  • Orden rada sa crvenom zastavom (I reda)
  • Orden rada sa zlatnim vencem (II reda)) i
  • Orden rada sa srebrnim vencem (III reda)

Ordeni za vojne zasluge

Orden narodnog heroja i Partizanska spomenica 1941.

• Orden slobode
• Orden narodnog heroja
• Orden ratne zastave
• Orden partizanske zvezde:
  • Orden partizanske zvezde sa zlatnim vencem (I reda),
  • Orden partizanske zvezde sa srebrnim vencem (II reda) i
  • Orden partizanske zvezde sa puškama (III reda)
• Orden narodne armije:
  • Orden narodne armije sa lovorovim vencem (I reda),
  • Orden narodne armije sa zlatnom zvezdom (II reda) i
  • Orden narodne armije sa srebrnom zvezdom (III reda)
• Orden za vojne zasluge:
  • Orden za vojne zasluge sa velikom zvezdom (I reda),
  • Orden za vojne zasluge sa zlatnim mačevima (II reda) i
  • Orden za vojne zasluge sa srebrnim mačevima (III reda)
• Orden za hrabrost
• Partizanska spomenica 1941.

Medalje za građanske i vojne zasluge

• Medalja za hrabrost
• Medalja za vojne zasluge
• Medalja za vojničke vrline
• Medalja rada
• Medalja zasluge za narod
• Medalja za zasluge

• 
  Medalja za hrabrost
• 
  Medalja za vojne zasluge
• 
  Medalja za vojničke vrline
• 
  Medalja rada
• 
  Medalja zasluge za narod
• 
  Medalja za zasluge

Spomen medalje

• Medalje godišnjice JNA za 10 godina
• Medalje godišnjice JNA za 20 godina
• Medalje godišnjice JNA za 30 godina
• Medalje godišnjice JNA za 40 godina
• Medalje godišnjice JNA za 50 godina
• Medalje godišnjice pobede nad fašizmom za 30 godina
• Medalja „Smrt fašizmu — sloboda narodu“
• Spomen-medalja putovanja Josipa Broza Tita u Indiju i Burmu
• Medalja Saveza boraca za Jugoslovene učesnike Španskog građanskog rata

Literatura

• Vojna enciklopedija (knjiga šesta). Beograd 1973. godina.
• Opšta enciklopedija, Jugoslovenski leksikografski zavod, Zagreb, 1980. godina