Preparandija u Somboru
| Preparandija u Somboru | |
|---|---|
 | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Sombor |
| Opština | Sombor |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1895. |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture od velikog značaja |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture |
| www | |
Preparandija je građevina, podignuta kao zadužbina Georgija Brankovića. Nalazi se na uglu ulica Kralja Petra I i Venca Radomira Putnika u centru Sombora. Zgrada predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture od velikog značaja.
Zdanje[uredi | uredi izvor]
Zdanje je podignuto 1895. za nastavu muških odeljenja Srpske učiteljske škole u Somboru. Ktitor ovog zdanja, patrijarh Georgije Branković, bio je, između 1859. i 1882, somborski prota, a između 1862. i 1871. i upravnik Srpske učiteljske škole (Preparandije) u Somboru. Nastava u ovoj zgradi odvijala se sve do 1948. godine, a do 1963. ovde se nalazila vežbaonice Učiteljske škole. Zdanje je 1995. godine, odlukom SO Sombor, vraćeno Učiteljskom fakultetu u Somboru, jedinom baštiniku nekadašnje somborske Preparandije i nastavljaču duge tradicije obrazovanja učitelja u Somboru.
Krajem avgusta 2016. je u procesu restitucije zdanje Preparandije vraćeno Srpskoj pravoslavnoj crkvi te su Galerija i Muzej zatvoreni i iseljeni.
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
Zgradu je, pretpostavlja se, projektovao Vladimir Nikolić, arhitekta patrijarha Brankovića koji je svojim delima dao značajan pečat arhitekturi i urbanizmu Sremskih Karlovaca. Reprezentativni ugaoni objekat osnove u obliku latiničnog slova „L” ima prizemlje i sprat. Prizemlje je obrađeno u dekorativnoj rustici sa visokim završecima na prozorima, dok su na prvom spratu otvori ukrašeni natprozornicima u obliku timpanona i balustradama. Raskošni ugaoni deo polukružne osnove završen kupolom, oblikovan sa posebnom pažnjom, raščlanjen je jonskim pilastrima između prozora, ukrasnim kartušama, zupčastim vencem i balustradama. Neorenesansni elementi uklopljeni u jedinstvenu celinu, čine skladno i reprezentativno zdanje koje s jedne strane predstavlja značajan primer arhitekture 19. veka u Somboru, dok je s druge, rezultat težnje projektanta ka individualnom tumačenju istorijskih stilova. Konzervatorski radovi izvedeni su 1984. godine.
Galerija Save Stojkova[uredi | uredi izvor]
Nakon temeljne obnove zgrade, Pedagoški fakultet je u prizemlju Preparandije, 29. marta 2010. godine, povodom 85. rođendana znamenitog somborskog slikara Save Stojkova, otvorio galeriju u kojoj je bila izložena njegova retrospektivna postavka slika.[1]
Muzej Pedagoškog Fakulteta[uredi | uredi izvor]
Muzej Pedagoškog fakulteta u Somboru je bio smešten na spratu zdanja Preparandije i svojom sadržinom obuhvatao 232. godine istorije obrazovanja učitelja u Somboru, od Mrazovićeve „Norme“ (1778-1811), Srpske učiteljske škole ili Preparandije (1812-1920), Državne učiteljske škole (1920-1941), Učiteljske škole (1944-1974) i Pedagoške akademije (1974-1993), do Učiteljskog, odnosno Pedagoškog fakulteta (od 1993, odnosno 2006. godine).
Postavka je sadržala brojna vredna izvorna dokumenta iz XVIII i XIX stoleća, raritetna izdanja starih rukopisnih i štampanih knjiga, udžbenika i školskih časopisa, fotografije, stara učila, portrete znamenitih nastavnika i đaka, priznanja i druge vredne eksponate, po čemu je ovaj školski muzej bio jedinstven u Srbiji. Postavka Muzeja je sadržala preko 300 eksponata.[2]
U stalnoj postavci Muzeja Pedagoškog fakulteta nalazili su se naslovi koji svedoče, pre svega, o spisateljskom radu nastavnika i učenika somborske Norme i Preparandije, između 1787. i 1909. godine (dela Avrama Mrazovića, Nikolaja Lazarevića, Uroša Nestorovića, Nikolaja Šimića, Avrama Maksimovića, Jovana Popovića Berića, Dimitrija Isailovića, Pavla [Platona] Atanackovića, Vasilija Bulića, Joakima Vujića, Mojseja Ignjatovića, Adama Dragosavljevića, Sevastijana Ilića, Đorđa Natoševića, Nikole Vukićevića, Mite Petrovića, Mite Neškovića, Đorđa Glibonjskog, Vojsilava Vuka Bakića, Petra Despotovića i Paje Radosavljevića). Među eksponatima su bili i primerci udžbenika koji su se koristili u Normi i Preparandiji („Katihizis“ Jovana Rajića iz 1774, Felbigerova „Ručnaja knjiga“ za učitelje, u prevodu Todora Jankovića, iz 1776. godine, „Bukvar“ Pavla Solarića iz 1812), kao i primerak „Sovjeta zdravago razuma“ Dositeja Obradovića iz 1806, te „Pismenice srbskoga jezika“ Vuka Karadžića, iz 1814. godine. Među rukopisnim knjigama u postavci su se nalazile one koje su nastale prema predavanjima Avrama Mrazovića, s kraja XVIII i s početka XIX veka (Retorika, Katihizis, Pedagogija ili „Ručnaja knjiga"), kao i jedna rukopisna knjiga na latinskom jeziku iz 1818. godine. Zbirku su činili i primerci školskih časopisa i časopisa za mlade koji su izlazili pod okriljem somborske Preparandije („Školski list“ i „Prijatelj srpske mladeži"), ili su ih uređivali nastavnici ove škole („Golub"), kao i školski izveštaji koji su, manje ili više redovno, štampani od školske 1862/63. do 1913/14. godine (među njima je i digitalno umnožen primerak Mrazovićevog školskog izveštaja iz 1807. godine).
Kao posebna dragocenost zbirke rariteta i starih i retkih knjiga, bio je izložen primerak „Miroslavljevog jevanđelja“, štampan kao izdanje kralja Srbije Aleksandra Obrenovića (Beč, 1897), u svega 300 numerisanih primeraka. Primerak knjige, pod rednim brojem 125, kralj je poklonio Srpskoj učiteljskoj školi u Somboru.
Galerija[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- „Preparandija — Spomenici kulture u Srbiji”. SANU.
- Preparandija u Somboru
- Spisak spomenika kulture od velikog značaja u Vojvodini Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. maj 2014)
- Republički zavod za zaštitu spomenika kulture - Beograd
- Lista spomenika
