Srpska pravoslavna crkva Svetog Vaznesenja Gospodnjeg u Subotici
| Srpska pravoslavna crkva Svetog Vaznesenja Gospodnjeg u Subotici | |
|---|---|
 Srpska pravoslavna crkva Svetog Vaznesenja Gospodnjeg | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Subotica |
| Opština | Subotica |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1726. |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
| Vlasnik | Srpska pravoslavna crkva |
Srpska pravoslavna crkva Svetog Vaznesenja Gospodnjeg u Subotici podignuta u periodu od 1723. do 1726. godine. Pripada Eparhiji bačkoj Srpske pravoslavne crkve i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture[1]
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Prvo pominjanje crkve prema pisanim izvorima je iz 1744. godine gde se u jednom protokolu navodi postojanje dva objekta, stara i nova crkva: „malija i veliukija cerkve v šanci mjestje Suboticje”. Stara crkva je bila u neposrednoj blizini i bila je isto posvećena vaznesenju Gospodnjem, samo dosta manja, ofarbana u plavo sa daščanim krovom.
Sadašnja crkva je podignuta u periodu od 1723. do 1726. godine za vreme episkopa bačkog Sofronija Tomaševića. Dok za ktitora se pretpostavlja da je bio Nikola Čelebdžija, trgovac koji se bavio gajenjem i prodajom stoke.
Tokom vremena na crkvi su vršene obimne intervencije i adaptacije, sredstvima donatora. Prva je bila 1766. godine, kada je i oslikan ikonostas. Godine 1804. su izvedeni obimni radovi, kada je crkva produžena (oko 11,40 m) i proširena (oko 1,50 m), kada je nad pripratom načinjena hor-galerija. U velikoj obnovi 1909/1910. godine, po projektu Mihajla Milana Harminca, arhitekte iz Budimpešte, crkva je ponovo proširena, stariji zvonik porušen i sazidan novi zvonik sa dva ugaona prostora, krstionicom i hranilištem. Na osam prozora, tehnikom vitraža, oslikani su likovi svetitelja. Vitraže je radila firma „Tiroler Glassmalerei” iz Inzbruka, koji su za vreme bombardovanja Subotice tokom Drugog svetskog rata uništeni dobrim delom.
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
Zbog obnavljanja i proširenja crkve početkom 19. veka nije se zadržalo izvorno stilsko obeležje, osim samog izgleda zvonika. Danas hram predstavlja karakterističan primer neobaroknih crkava, po svojoj arhitektonskoj koncepciji i dekorativnoj plastici izvedenoj tokom velike obnove.
To je jednobrodna građevina sa polukružnom apsidom, i transeptom na istoku, pripratom i zvonikom na zapadu. Pročeoni, zapadni deo hrama je najreprezentativnije rešen sa centralno postavljenim plitkim rizalitom i uzdignutim baroknim tornjem. Ulaz je markiran sa dva kamena stuba koja počivaju na uzvišenom postolju i nose blago zaobljen fronton. Centralno je postavljen dvokrilni drveni portal sa lučnim nadsvetlom. Bočne fasade su obrađene horizontalnom podelom plitkim fugama, a pilastri nose kapitele sa bogatom baroknom dekoracijom u vidu voluta i akantusovog lišća sežući do visine potkrovnog venca. Između su prozori sa segmentnim lukom. U krovnoj zoni, nad transeptom i pripratom, sa severne i južne strane su atike sa blago naglašenim lučnim završetkom, sa centralno postavljenim krugom i geometrijskom dekoracijom.
Stari ikonostas, oslikan 1766. godine, koji je za vreme velike obnove 1909. godine poklonjen manjoj crkvi posvećenoj Svetom Dimitriju, u Aleksandrovu, zamenjen je sadašnjim koji je izrađen 1910. godine. Ikonostas predstavlja rad Johanesa Lukeša, a pod nadzoroma -Paje Jovanovića. Radovi su finansirani iz priloga Marijete, ud. Aleksandra Manojlovića, bogate subotičke građanke koja je za izradu istoga dala 10.000 kruna, o čemu postoji zapis u soklu ispod ikone Isusa Hrista. Nosač ikonostasa i pozlaćenu rezbarske radove su radili majstori iz radionice „Ratai i Benedek” iz Pešte.
Bogorodičin tron je u rokajnoj rezbariji i izveden je 1785. godine. Pretpostavlja se da je rad Aksentija Markovića, a prema zapisu saznajemo da je ktitorka bila Jelisaveta, udova Georgija Konstatinovića.
Na Arhijerejskom tronu je ikona Sveti Sava srpski, ulje na platnu, izvedena u realističnom stilu, rad Aleksandra Sekulića iz 1910. godine, slikara iz Zrenjanina. Ikonu je hramu poklonio Stevan Sekulić o čemu postoji zapis u donjem desnom uglu ikone.
Galerija[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Međuopštinski zavod za zaštitu spomenika kulture Subotica”. Arhivirano iz originala 07. 05. 2014. g. Pristupljeno 07. 05. 2014.
