Tati (narod)
 Žena iz naroda Tati | |
| Ukupna populacija | |
|---|---|
| 10.900 - 22.041 | |
| Regioni sa značajnom populacijom | |
| Azerbejdžan, Rusija (Dagestan) | |
| Jezici | |
| tatski, azerski, ruski | |
| Religija | |
| islam | |
| Srodne etničke grupe | |
| ostali iranski narodi (azeri, persijanci) |
Tati (engl. Tats, rus. Таты) narod su iz iranske grupe naroda i pripadaju grupi indoevropskih naroda koji žive većinom na prostorima Azerbejdžana i Irana.
Stanište[uredi | uredi izvor]
Tati žive u gradu Baku, kao i u okruzima Sijazan, Divičin, Kubi, Konahkent, Šemaka i Ismailin, kao i na poluostrvu Apšeron, uglavnom na sjeveroistoku Azerbejdžana. Naselja nisu etnički izolovana i tako da Tati žive u mješovitom društvu sa Azerima.[1]
Pored navedenog Tati, kako se navodi, žive i u Iranu, južno od Teherana i rasprostanjeni su u izolovanim sjevernim selima.[1] Ima ih u Iranskom Azerbejdžanu i pokrajinama Kazvin i Zandžan. Tatski jezik kojim se govori u Iranu i koji ima 13 dijalekata se razlikuje od tatskog jezika kojim se govori na Kavkazu (u Azerbejdžanu).[2]
Podaci o stanovništu[uredi | uredi izvor]
Popis iz 1926. godine raspolaže podacima koji kažu da je tada bilo oko 28.433 Tata u Azerbejdžanu. Kada se uključe Planinski Jevreji, broj govornika tatskog jezika je te godine bio skoro 70.000.[1]
| Godina | Broj stanovništva |
|---|---|
| 1926. | 28 433 (Azerbajdžan) |
| 1959. | 11 500 |
| 1979. | 22 441 |
| 1983. | 25 000 |
Jezik[uredi | uredi izvor]
Tatski jezik pripada iranskoj grupi indoevropskih jezika. U Azerbejdžanu, Tati su zapravo bilingualni, pa govore azerski kao drugi jezik.[1]
Religija[uredi | uredi izvor]
Religija deli Tate u tri grupe: 1) islamska (šiti, većina); 2) hrišćani (pripadnici armensko-gregorijanske crkve - 3 naselja) i 3) judaisti, koji se takođe zovu „Planinski Jevreji” i često se tretiraju kao poseban narod.[1]
Porijeklo i istorija[uredi | uredi izvor]
Poreklo Tata je nejasno i književne reference su oskudne. Oni su predstavljenjni kao stanovnici Kavkaza koji su postepeno, jezički, iranizovani, ali kasnije, u procesu formiranja azerbejdžanskog naroda, nisu preuzimali tursku nacionalnost. Kompleksnost njihove etničke istorije ogleda se u činjenici da među govornicima tatskog postoje muslimani, hrišćani i judaisti.
Smatra se da su se govornici iranskog područja pojavili u jednom trenutku u Albaniji, sadašnjem Azerbejdžanu, nekada u 3. ili 4. vijeku, kada je dinastija persijanskih Sasanida osvojila region. Da bi obezbedili zemlju, Persijanci su došli do zaključka da ih nastane na prostore sa ljudima koji govore persijskim jezikom, i na taj način postepeno asimiluju drevnu lokalnu populaciju, koja je zadržala svoj jezik i uzeli su zvaničan naziv Tati. Većina njih je kasnije usvojila islam.
Prema izjavama azerbajdžanskih etnografa, nacionalna kultura islamskih Tata, gotovo je identična onom iz azerbejdžanskog naroda. Jedina razlika je jezik.
Poljoprivreda je predstavljala tradicionalni način života i opstanka ovog naroda. Njihova planinska regija sa blagom klimom je odlično pogodovala za bavljenje agrikulturom, a to se odnosi na voće, posebno za grožđe. Stočarstvo je imalo manji uticaj. Rad sa rukotvorinama je dobro razvijen. Profesije Tata na Apšeronskom poluostrva su se razvijale u nešto drugačijem pravcu. Još u 19. vijeku postojala je značajna naftna industrija koja je, između ostalog, zaposlila i mnoge Tate.
U socijalističkom Azerbejdžanu, život Tata u velikoj meri je promjenjen uvođenjem sovjetskog režima i kolektivizacije. Međutim, to u suštini nije promjenilo sredstva za izdržavanje Tata, jer su farmeri i dalje živeli od voća i vina. Velike promjene su se odvijale u stilovima arhitekture, a Tata na Apšeronskog poluostrva, zbog blizine grada Bakua i njegovih industrijskih područja, kulturno su bili posebno reformski usmereni.[1]
Pismo[uredi | uredi izvor]
Tati u Azerbejdžanu nemaju sopstveni pisani jezik. Školovanje se odvija na azerskom jeziku. Jedina sfera domaće kulture ovog naroda je usmeni folklor.
Proces asimilacije Tata od strane Azera trajalo je vjekovima. U velikoj mjeri mu pomaže zajednička islamska religija. Proces je ubrzan posljednjih godina. Ovo je ilustrovano, na primer, stalnim naglaskom zajedničke istorije i bliskosti kulture (čak i u akademskim publikacijama). Situacija koja se razvila oko Jermena u regionu Nagorno-Karabaha služi kao upozorenje. Treba istaći, međutim, da Tati koji žive u Iranu nisu mnogo bolje prošli. Iranci su takođe usvojili zvaničnu politiku formiranja jedinstvene nacije. Smatra se da su Tati u Iranu skoro potpuno kulturno asimilovani.[1]
