Crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Zminjaku
| Crkva Vaznesenja Gospodnjeg | |
|---|---|
 | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Zminjak |
| Opština | Šabac |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1890. |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture |
| www | |
Crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Zminjaku, naseljenom mestu na teritoriji Grada Šapca, pripada Eparhiji šabačkoj Srpske pravoslavne crkve.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Spomenik kulture je vredno delo najverovatnije arhitekte Svetozara Ivačkovića i njegovih saradnika i predstavlja karakterističan primer hramova građenih u stilu hanzenatike u Srbiji s kraja 19. veka. Crkva je podignuta u vremenskom intervalu od 1890. do 1896. godine. O godini izgradnje svedoči isklesan natpis na mermernoj ploči postavljenoj na zidu priprate, iznad glavnog ulaza. Podignuta o trošku crkvenom, zauzimanjem sveštenika Rajka Savića i Dimitrija Pavlovića i tutora Nikole Rakića iz Zminjaka. Osvetio ju je Episkop Šabački Dimitrije 1899. godine.[2][3]
Objekat je projektovan i sazidan u stilu hanzenatike koji je u to vreme bio vladajući stil u crkvenoj arhitekturi Srbije i srednje Evrope. Osnova je krstoobrazna sa kupolom na preseku krakova krsta, a plitka oltarska apsida u osnovi trostrana. Zapadna fasada ukrašena je portalom i velikom rozetom iznad. Rozeta je izvedena u kamenu sa ukrasom u obliku uvijene trake. Portal je natkriven manjim tremom sa dva stuba spojena lukom, izvedenim u opeci. Stubovi su isklesani u kamenu, imaju baze i kapitele. Stablo stuba je u gornjim delovima dekorisano paralelnim vertikalnim kanelurama. Na severnoj i južnoj fasadi su po jedan veliki kvadrifor, na oltarskoj apsidi tri monofore, a na kupoli ih je ukupno osam. Svi prozorski otvori su lučno zavedeni. Posebno je obraćena pažnja na dekorativnost severne i južne kvadrifore. Obe su realizovane u kamenu, gde je posebna pažnja posvećena obradi vitkih i visokih stubića, koji dele prozorski otvor na četiri dela i koji su između sebe povezani u celinu lucima. Sve četiri fasade završavaju se zabatima, čiji oblici sugerišu oblik krovnih ravni građevine. Na preseku krakova krsta uzdiže se izuzetno skladno uklopljena kupola u masu cele građevine. Postolje, tambur i kalota kupole prosto izranjaju iz građevine tako da čine neraskidivu celinu. Fasadne površine su ukrašene horizontalnim užim i širim poljima, koja se naizmenično smenjuju, i koja podražavaju srednjovekovni način zidanja u vizantijskoj srednjovekovnoj crkvenoj arhitekturi — naizmenično smenjivanje redova kamena i opeke.[4]
Enterijer ovog spomenika kulture zahvaljujući svojoj krstoobraznoj osnovi vrlo je prostran i pregledan. Najprostiji deo je naos, iznad koga se uzdiže kupola, čija se konstrukcija direktno oslanja preko svodova na zidove građevine. Svod je polubačvast. Na zapadnom delu je trodelni prostor koji ima trojaku ulogu: male priprate, prostor za palionicu sveća i stepeništa koje vodi u galeriju. Oltarska apsida je manjih dimenzija, iznutra je polukružna, a spolja trostrana. Dve plitke niše na severnoj i južnoj strani imaju ulogu proskomidije i đakonikona.
Sudeći po ktitorskim natpisima na pojedinim ikonama, sadašnja ikonostasna pregrada nastala je 1939. godine. Pregrada je drvena, manjih dimenzija, sa ikonama koje su delo, najmanje trojice slikara. Većina ikona na ikonostasu je delo šabačkog slikara Stojana Čalića. Prestone ikone Isusa Hrista i Bogorodice verovatno su sačuvane sa starog ikonostasa i uz promenu dimenzija postavljene na sadašnji ikonostas.
Galerija[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Blago crkvenih riznica Šabačko-Valjevske eparhije”. rastko.rs. 5. 9. 2022.
- ^ „Mačvansko-pocersko namesništvo”. eparhija.com. 5. 9. 2022.
- ^ „Odluka o utvrđivanju crkve Vaznesenja u Zminjaku za spomenik kulture”. pravno-informacioni-sistem.rs. 5. 9. 2022.
- ^ „Crkva vaznesenja u Zminjaku”. turistickiklub.com. 5. 9. 2022.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Zavod za zaštitu spomenika Valjevo: "Spomeničko nasleđe Kolubarskog i Mačvanskog Okruga" . . Ваљево. 2006. ISBN 978-86-904745-2-3. COBISS.SR 131307532
