Jevreji u Bosni i Hercegovini
Jevreji su se kao etnička verska zajednica u BiH pojavili nakon progona iz Španije krajem 15. veka, kada su tražeći utočište došli u Bosnu (tada u sastavu Osmanskog carstva).
Jevrejska zajednica se održala do današnjih dana, iako u znatno manjem broju (negde oko 1.000 bosanskih Jevreja danas živi u Bosni i Hercegovini). Veliki broj Jevreja u gradskim sredinama BiH (Sarajevo, Tuzla, Banja Luka, Doboj, Zenica itd.) se utopio u lokalno stanovništvo islamizacijom, a značajan deo je nestao u pogromima tokom Drugog svetskog rata (danas u Tuzli stoji spomenik "Suza" posvećen tim dešavanjima). Prema procenama, u Bosni i Hercegovini je od 14 000 Jevreja do kraja rata pobijeno njih 12 000.[1] Jedan deo Jevreja je nakon rata kao svoj novi dom odabrao Izrael. O dugotrajnom prisustvu Jevreja u BiH svedoče i stara i nova sinagoga u Sarajevu, Tuzli, Zenici i Doboju; kao i Jevrejska groblja u Sarajevu i Tuzli, koji su danas više istorijski spomenici nego funkcionalne celine. Takođe su postojala dva groblja u Banjoj Luci, kao i četiri sinagoge.
Jedan od poznatijih bosanskohercegovačkih političara jevrejskog porekla bio je ministar spoljnih poslova Bosne i Hercegovine Sven Alkalaj, iz Stranke za BiH, kojem su politički predstavnici Bošnjaka ustupili mesto u Veću ministara. Prema postojećim ustavnim rešenjima, osporenim presudama Evropskog suda pravde, samo tzv. konstitutivni narodi, tj. Bošnjaci, Srbi i Hrvati, obavezno imaju etničke predstavnike u Veću ministara na bazi pariteta, dok je ostalim građanima zemlje to pravo uskraćeno.
Poznati bosanskohercegovački Jevreji[uredi | uredi izvor]
- Nisim Albahari - narodni heroj
- Vanja Albahari - glumac
- David Elazar - Izraelski general, bivši komandant generalštaba vojske Izraela
- Ernest Grin - akademik, profesor, doktor medicine, dobitnik nagrade AVNOJ-a, član ANUBiH-a od osnutka do smrti, član eksperata Svetske zdravstvene organizacije, osnivač je nekoliko medicinskih ustanova posle Drugog svetskog rata
- Jakob Finci - političar i predsednik jevrejske zajednice u Bosni i Hercegovini
- Ranko Rihtman - kompozitor i muzičar
- Isak Samokovlija - književnik i lekar
- Sven Alkalaj - političar, Ministar spoljnih poslova BiH
- Sanda Smital - akademski slikar
- Emerik Blum - osnivač Energoinvesta i gradonačelnik Sarajeva 1981-1983.
- Oskar Danon - svetski poznati kompozitor i dirigent
- Flori Jagoda - kompozitorka i pevačica Ladino pesama
- Ivan Ceresnjes - arhitekta i bivši predsednik bosanskohercegovačke jevrejske zajednice 1992-1996.
- Hilde Zaloscer – svetski poznata profesorka Egiptologije i Koptologije
- Kalmi Baruh - pisac
- Daniel Ozmo - umetnik
- Berta Bergman - prva žena maturant u Bosni i Hercegovini, ljekar pedijatar 1892 - 1945.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Zdenko Levntal, ur., Zločini fašističkih okupatora. pp. 15, 61-70.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Lazić, Željko V. (2015). NUMERUS CLAUSUS 1940. - Uredbe o ograničavanju prava Jevreja u Kraljevini Jugoslaviji. Niš: Pravni fakultet Univerziteta u Nišu.
