Josif Milovuk

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Josif Milovuk
Josif Milovuk, ulje na platnu, delo Dimitrija Avramovića
Datum rođenja(1787-04-10)10. april 1787.
Mesto rođenjaTrpinja, Habzburška monarhija
Datum smrti23. avgust 1850.(1850-08-23) (63 god.)
Mesto smrtiPešta, Kraljevina Ugarska
NarodnostSrbin
Zanimanjetrgovac i izdavač
SupružnikMakarena Milovuk (rođ. Božitovac)
DecaMilan, Dušan i Danica
RoditeljiIlija i Pelagija Milovuk

Josif Milovuk (Trpinja, 10. april 1787 — Pešta, 23. avgust 1850) [a] bio je trgovac, izdavač knjiga, idejni tvorac i jedan od osnivača Matice srpske.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je u selu Trpinja u Sremu, od oca Ilije i majke Pelagije, koja je preminula kada je Josif imao 9 godina. Još kao mladić isticao se sa jakim smislom za kulturni i prosvetni napredak srpskog naroda.

Osnovnu školu pohađao je u rodnom selu, a nakon završetka školovanja 1814. godine seli se u Peštu, gde počinje da se bavi trgovinom.

Nakon dolaska u Peštu počeo je da se bavi trgovinom platna, a zatim počinje sa prikupljanjem knjige, uspostavlja kontakt sa srpskim piscima i otvara knjižaru. Knjige je izdavao o svom trošku, a zatim ih prodavao. Zbog slabe prodaje knjiga u to vreme, izdavao je oglase gde je obaveštavao narod o štampanju knjiga, cenu, dužinu i kratke sadržaje knjiga[1]. Godine 1821. sakupljao je pretplatnike za Vukove Narodne pesme.

Oženio se za Makarenu Božitovac, 1822. godine, sa kojim je imao troje dece - Milana, Dušana i Danicu. Svadbeni kum im je bio trgovac Georgije Stanković, a stari svat Andrija Jovanović. Tek nakon ženidbe postao je građanin Pešte, iako je u njoj živeo od 1814. godine.

Bio je savremenik i prijatelj Vuka Stefanovića Karadžića, Save Mrkalja, Jovana Sterije Popovića i Joakima Vujića[2].

Letopis i Matica srpska[uredi | uredi izvor]

Pored trgovine i prikupljanja knjiga, Josif Milovuk je pomagao mnogim piscima da izdaju svoja dela. Nakon što je, zbog slabih prihoda književni časopis Letopis Matice srpske bio pred gašenjem, preuzeo ga je na sebe, pod istim uslovima za njegovog urednika Georgija Magaraševića, pod kojim je izdavan do tada. Milovuk je platio Magaraševiću za prvi broj časopisa 1826. godine i poslao honorara za naredna dva. Zbog slabe finansijske situacije, odlučio je da Letopis Matice srpske ipak ne izdaje sam, pa je zajedno sa njegovim šurakom Gavrilom Bozitovcem uložio novac[3]. Nakon toga, 18. januara 1826. godine, Milovuk je pozvao na učešće trgovce peštanske Petra Rajića, Jovana Demetrovića i Georgija Stankovića. Svi su prihvatili ideju Milovuka, ali su ipak pokazali izvestan oprez. Mada je prethodni dogovor bio "da ni jedan prvenstva nad drugim nema", Hadžić je na osnivačkom sastanku tražio da se "jedan predsjedatelj postavi". To trgovcima nije bilo po volji, ali nisu hteli ometati konačno formiranje tog rodoljubivog društva. Tokom sastanka, nakon ulaganja novca (700 f.) u "sanduk", društvo je nazvano Matica srpska, Jovan Hadžić je izabran za predsednika, Josif Milovuk za delovođu ("manipulanta"), Jovan Demetrović za blagajnika (kod njega je bio jedan drveni sanduk, koji se otvarao sa dva ključa), a Gavro Bozitovac i Georgije Stanković za "ključare višerečenog sanduka" (svaki sa po jednim ključem).[4]

Na samom početku rada Matice, iskrsao je problem oko pravnog statusa njenog. Josif je bio za to da se odmah zatraži u Beču odobrenje za rad, a Hadžić kao predsednik je bio protiv. Zato je Milovuk na sastanku 3. maja 1826. godine sa još dvojicom osnivača "obrisao sebe iz čisla priložnika". Vratili su oni što je pripadalo Matici Hadžiću i Rozmiroviću, i nakon samo tri meseca iako zaslužni kao osnivači, prestali biti matičini članovi.

Zbog neslaganja za Jovanom Hadžićem, Milovuk napušta Maticu srpsku, okreće se i uspostavlja saradnju sa Vukom Karadžićem i izdaje njegova dela Miloš Obrenović, knjaz Srbije i Danica. Neslaganje i sukob sa Jovanom Hadžićem postalo je još veće, jer je on bio protivnik Vukove reforme. Milovuk se u potpunosti posvetio izdavaštvu i objavljivao dela Sime Milutinovića Sarajlije, Dositeja Obradovića, Jovana Sterije Popovića i drugih.

Zajedno sa Gavrilom Bozitovcem, koji je takođe istupio iz Matice srpske, izdao je veliki broj dela srpskih autora, almanahe i geografske karte. Godine 1826. izdali su Hristoitiju i Venac od alfavita od Dositeja Obradovića, a 1826. godine Karakteristiku ili opisanije naroda po celoj zemlji živećeg Avrama Brankovića. Pored svega toga, Milovuk je sam izdao Zoricu, knjigu Sime Milutinovića Sarajlije, Imeslov ili Rečnik lični imena razni naroda slavenski“ (1828) Jovana Pačića i Jana Kolara, „Knez Lazar, car srbski“ (1831) Jefte Popovića, „Život i vitežka voevanja slavnog kneza epirskoga Đorđa Kastriota Skenderbega“ (1827), Jovana Sterije Popovića, „Vladimir i Kosara“ (1829), Laze Lazarevića. Vuku Karadžiću je pomogao da izda Danicu 1829. godine, a on mu je u znak zahvalnosti napisao posvetu u zabavniku. U znak zahvalnost i Jovan Sterija Popović (pod pseudonimom Milan Cvetić), napisao je Odu gospodaru Josifu Milovuku.

Godine 1833. pokušao je da osnuje "Društvo ljubitelja književstva Srbskog" (Književno društvo) i na Đurđevdan okupio veliki broj zainteresovanih, među kojima su bili Jovan Stefanović Vilovski, Slovak Jan Kolar, Laza Lazarević, ali nisu dobili saglasnost austrijskog cara, koji je procenio da bi ovakvo društvo poticalo buđenje srpske nacionalne svesti.[5]

Godine 1827. poklonio je biblioteci crkvene opštine u Pešti veliki broj knjiga, a bio je i jedan od 48 priložnika Biblioteke varoši beogradske, koju je osnovao Gligorije Vozarović 1832. godine.

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Prve dve strane knjige poezije Zorica (1827) Sime Milutinovića Sarajlije, koju je izdao Milovuk
    Prve dve strane knjige poezije Zorica (1827) Sime Milutinovića Sarajlije, koju je izdao Milovuk
  • Protak (1829) Josifa Milovuka
    Protak (1829) Josifa Milovuka
  • Začatie i istino osnovanie Matice serbske (1829)
    Začatie i istino osnovanie Matice serbske (1829)

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Iako se u njegovoj biografiji, kao i mnogim drugim dokumentima kao godina rođenja navodi 1793. postoji krštenica sa njegovim imenom koja datira iz 1787. godine.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Digitalna biblioteka - MILOVUK, Josif”. digital.bms.rs. 
  2. ^ Godišnjica Matice srpske Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. januar 2018), vreme.com, 31. 3. 2014.
  3. ^ Josif Milovuk: "Začatie i istino osnovanie Matice Serbske", Budim 1829. godine
  4. ^ Josif Milovuk: "Začatie i istno osnovanie Matice Serbske", Budim 1829. godine
  5. ^ "Pravda", Beograd 29. jul 1933. godine

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Miroslav Pisarević, Đorđe Prokić, Trpinja izvori postojanja, Beograd, 2011.. ISBN 978-86-912321-1-5. (pp. 170-178.)
  • Slavica Merenik, Srpski biografski rečnik, broj 6, Mao-Miš, urednik Čedomir Popov, Matica srpska. . Нови Сад. 2014. pp. 576–577. ISBN 978-86-7946-149-0. 
  • Živan Milisavac, Istorija Matice srpske, knjiga I (1826—1864), (1986). str. 108-138.
  • Savremenici i poslednici Dositeja Obradovića i Vuka Stef. Karadžića, Biografsko-bibliografska građa, sveska 6, M, urednik Vlastoje D. Aleksijević
  • Kod dva bela goluba, urednik Milja Milosavljević Matijević, Radio Beograd 1, 24. 2. 2011.
  • Ljubomir Durković-Jakšić, Istorija srpskih biblioteka (1801—1850), Zavod za izdavanje udžbenika SR Srbije, Beograd, 1963.
  • Radovan Mićić, Georgije Magarašević, prvi urednik Letopisa - o dvadestogodišnjici rođenja, Godišnjak Biblioteke Matice srpske, broj 1992, urednik Miro Vuksanović, Biblioteka Matice srpske, Novi Sad, 1993, ISSN 0351-3580
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Јосиф_Миловук&oldid=27177750”