Агератум

Ageratum
Naučna klasifikacija
Carstvo:	Plantae
Divizija:	Magnoliophyta
Klasa:	Magnoliopsida
Red:	Asterales
Porodica:	Asteraceae
Rod:	Ageratum
Binomno ime
	Ageratum houstonianum; Mill.

Ageratum, goruća ljubav (Ageratum houstonianum Mill.) od grčkog αγερατοσ - koji ne stari, nepromenljiv, jer ahenije nemaju papus pa ne lete, ostaju na cvetnoj loži.^[1] Ime vrste je po doktoru Hjustonu (William Houstoun, 1695–1733) britanskom hirurgu i botaničaru koji je ageratum doneo iz Meksika u Evropu. Po Meksiku vrsta ima i najrasprostranjeniji sinonim Ageratum mexicanum hort. Engleski naziv flossflower znači končasti cvet zbog izduženih, jezičastih cvetova i žigova u glavičastoj cvasti; u americi se zove bluemink (plava lasica) jer cvasti u masi liče na krzno. Nemački nazivi su Leberbalsam – balsam za jetru, ili Blaukappe – plava kapa. Ruski долгоцве́тка nastao je zbog duge fenofaze cvetanja^[2].

Opis osnovne forme[uredi | uredi izvor]

Ageratum je jednogodišnja biljka. Korenov sistem je veoma razgranat. U korenovom vratu obrazuje mnoštvo površinskih korenova. Izdanci, listovi, lisne i cvetne drške gusto su obrasli kratkim odstojećim dlačicama. Mnogobrojne stabljike razgranate, uspravne. List je prost, trouglast ili romboidan, pri osnovi srcast, nazubljen. Prizemni listovi naspramni, sa drškama; vršni skoro sedeći i naizmenični. Cvetovi trubičasti, sitni, hermafroditni, sa pet prašnika i tučkom sa dva končasta žiga koji su znatno duži od krunice. Cvetovi su gusto zbijeni u peharaste cvasti, a one su sakupljene u složene štitove. Zajednički omotač cvasti sastavljen iz 2-3 reda crepasto složenih linearnih zašiljenih priperaka. Prečnik peharastih cvasti 1—1,5 cm, a složenih štitova 10 cm. Krunica i žigovi iste boje – plavi, jorgovanplavi, beli ili, ređe, karmin. Pupoljci su ponekad drugačije obojeni od otvorenih cvetova. Cvetovi mirišljavi. Cvetanje od juna do prvih mrazeva. Plod — izduženo-klinasta srpasta ahenija dužine 2 mm, petodelna, sa slabo izraženim rebrima. Na vrhu crnosmeđe, rapave anenije jako redukovan beličasti papus. Seme eksalbuminsko. Setveni materijal su ahenije. U 1 g od 6 do 7 000 zrna. Seme očuva klijavost 3—4 godine.^[3]^[4]^[2]

Areal[uredi | uredi izvor]

Jug Severne i sever Južne Amerike; vrsta naturalizovana široko na obe hemisfere.

Uslovi sredine[uredi | uredi izvor]

Kao heliofit dobro se razvija na sunčanim položajima ili u blagoj senci; toploljubiva je vrsta. Ne podnosi negativne temperature. Zone: 5-10. Zemljišta: dobro raste na različitim hranljivim zemljištima. Osetljiva je na unošenje svežeg stajnjaka. Treba je redovno zalivati, ali ne preterano posebno u prvim fazama razvoja. pH: 5,6-7,8^[2]

Sorte[uredi | uredi izvor]


Sorta^[4]	opis *(RHS - nijanse boja prema tablicama Royal Horticulture Society)
‘Patina Delft‘	Širina liske 3,9 cm, dužina drški 0,6 cm, broj glavica u štitu 9, boja krunice (RHS): pupoljci svetlije od 155C, za vreme cvetanja 94C, sa starenjem zamućeno 93D.
‘Artist Alto Blue‘	Širina liske 5,0 cm, dužina drški 1,4 cm, broj glavica u štitu 14,8, boja krunice (RHS): pupoljci 83C, za vreme cvetanja 88C, sa starenjem 92A.
‘Cloud Nine White‘	Visina 19,9 cm, dužina liske 5,2 cm, širina liske 6,0 cm, dužina drški 18,9 mm, broj glavica u štitu 12,6, Ø glavice sa pupoljcima 7,0 mm, Ø glavice pri cvetanju 1,7 cm, dužina krunice 8,0 mm, boja krunice (RHS): pupoljci 155A-154D, za vreme cvetanja 155C.
‘Island Mist White‘	Visina 31,8 cm, dužina liske 5,8 cm, širina liske 6,4 cm, dužina drški 38,6 mm, broj glavica u štitu 7,3, Ø glavice sa pupoljcima 9,5 mm, Ø glavice pri cvetanju 2,1 cm, dužina krunice 8,8 mm, boja krunice (RHS): pupoljci 155A-154D, za vreme cvetanja 155C, vremenom plavi.
‘Cloud Nine Blue‘	Visina 30,7 cm, dužina liske 7,0 cm, širina liske 7,5 cm, dužina drški 23,5 mm, Ø glavice sa pupoljcima 7,0 mm, Ø glavice pri cvetanju 1,7 cm, dužina krunice 5,3 mm, boja krunice (RHS): pupoljci 90C, sredina 60B, za vreme cvetanja 92A-B.
‘Artist Blue‘	Visina 18,6 cm, dužina liske 4,5 cm, širina liske 4,7 cm, dužina drški 19,2 mm, Ø glavice sa pupoljcima 6,8 mm, Ø glavice pri cvetanju 1,8 cm, dužina krunice 9,5 mm, broj glavica u štitu 13,7, boja krunice (RHS): pupoljci 90C, za vreme cvetanja 92A-B.
‘Patina Blue‘	Visina 26,0 cm, dužina liske 4,6 cm, širina liske 4,6 cm, dužina drški 24,5 mm, Ø glavice sa pupoljcima 9,6 mm, Ø glavice pri cvetanju 2,2 cm, broj glavica u štitu 18,4, boja krunice (RHS): pupoljci 87B, za vreme cvetanja 92A-B.
‘Blue Horizon‘	Sterilni triploid pogodan za vrtove i rezani cvet. Visina 60 cm, dužina liske 4,3 cm, širina liske 4,3 cm, dužina drški 20,4 mm, Ø glavice sa pupoljcima 6,3 mm, Ø glavice pri cvetanju 1,7 cm, dužina krunice 6.2 mm, boja krunice (RHS): pupoljci 87A, za vreme cvetanja 92А.
‘Agrotwo‘	Visina 22,2 cm, boja krunice (RHS): pupoljci 70B, za vreme cvetanja 75B i 155B po vrhovima.
‘Artist Rose‘	Visina 16,1 cm, boja krunice (RHS): pupoljci 186B, za vreme cvetanja 186D.
‘Patina Purple‘	Visina 19,8 cm, dužina liske 3,6 cm, širina liske 4,5 cm, Ø glavice sa pupoljcima 6,2 mm, Ø glavice pri cvetanju 1,6 cm, dužina krunice 6,8 mm, boja krunice (RHS): pupoljci tamniji od 79C, za vreme cvetanja 70A.
‘Artist Purple‘	Visina 21,8 cm, dužina liske 3,4 cm, širina liske 4,0 cm, dužina drški 10,7 mm, Ø glavice sa pupoljcima 5,0 mm, Ø glavice pri cvetanju 5,4 cm, broj glavica u štitu 15,2, dužina krunice 5,6 mm, boja krunice (RHS): pupoljci tamniji od 79C, za vreme cvetanja 82A.
‘Patina Purple Bicolor‘	Dužina liske 4,9 cm, širina liske 5,4 cm, dužina drški 16,5 mm, Ø glavice sa pupoljcima 5,5 mm, Ø glavice pri cvetanju 5,9 cm, broj glavica u štitu 22,9, dužina krunice 7,5 mm, boja krunice (RHS): pupoljci tamniji od 79C, za vreme cvetanja 82A-B.
‘Patina Dark Rose‘	Dužina liske 2,9 cm, širina liske 3,6 cm, broj glavica u štitu 9,6, boja krunice (RHS): pupoljci tamniji od 71А, za vreme cvetanja 72A, sa starenjem 82A-B.
‘Hawaii Blue‘	Sorta poznata po uniformnosti, kompaktnom habitusu i trajnosti mutnoplavih cvetova. Podnosi visoke temperature i idealna je za bordure i posude. Privlači leptire. Visina 12-15 cm, širina 18-20 cm. Iz iste serije su i ‘Hawaii White‘ i ‘Royal Hawaii‘.
‘White Cutting’	Sorta pogodna za rezani cvet zbog duge stabljike.
‘Little Dorrit’	Kompaktni poluloptasti žbunići, 15-20 cm visoki. Jaki izdanci su slabo maljavi. Listovi mali, okruglo-rombični, na dugim drškama. Cvasti rastresite, mnogocvetne, prečnika 0,8-1,3 cm svetloplave kratkih žigova. Sorta je rana cveta od početka juna.

^[2]

Značaj za hortikulturu i pejzažnu arhitekturu[uredi | uredi izvor]

Koristi se za bordure i partere. Masa plavog ageratuma u cvetnoj leji sa žutim tagetesom daje lepu komlementarnu kombinaciju boja, a u kombinaciji sa roze begonijama, ili sa Cleome spinosa formira pastelni tepih. Raste brzo i formira kompaktne zelene žbuniće koji su prekriveni cvastima celo leto i skoro celu jesen. Najviše se upotrebljavaju sorte sa velikim brojem nijansi plavih boja koje obezbeđuju lep kontrast sa drugim uobičajenim materijalom za cvetne leje.

Ageratum je idealan za popunu mase u žardinjerama i jedna od vrsta koja je veoma pogodna za Garden-in-a-bag koncept, gde se u vrećicu od inpregniranog papira pakuje supstrat i seme, a po otvaranju vrećice i zalivanju seme isklija za 3-5 dana, a cvetovi se javljaju posle 90 dana. Plavoljubičasti cvetovi najlepši su kada u sumrak poslednji sunčevi zraci padaju na njih, pa ih treba staviti na takvo mesto.

Ageratum nalazi primenu i za rezani cvet u vazi i buketima. Za sušeni cvet ageratum se reže u punom cvetu. Kači se naopako na suvo, tamno i promajno mesto. U suvim aranžmanima daje nežne ljubičaste akcente^[2].

Značaj van pejzažne arhitekture i hortikulture[uredi | uredi izvor]

Seme i svi delovi biljke su otrovni ako se progutaju za ljude i stoku koja pase, izazivajući lezije jetre, zbog pirolizidin alkaloida koji sadrže. U nekim delovima sveta gde nema negativnih temperatura može da bude invazivna vrsta (istok SAD, Australija, Afrika, Kina, Japan i Novi Zeland).^[5] Ageratum je razvio originalan način zaštite od insekata. Biljka proizvodi precocene komponentu koja utiče na rad corpus allatuma, endokrine žljezde koji luči juvenilni hormon. Ovaj hemijski okidač utiče da se u narednom presvlačenju razviju adultne strukture pre zrelosti. Što insekte čini sterilnim ako pojedu veću količinu tkiva ageratuma.^[6]^[2]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ Simonović, D. (1959): Botanički rečnik, imena biljaka. Srpska akademija nauka - posebna izdanja, knjiga CCCXVIII
^ ^a ^b ^v ^g ^d ^đ Grbić M. Marković M. i Đukić M. : Cvećarstvo - sezonsko cveće. Univerzitet u Beogradu. . Beograd. 2017. ISBN 978-86-7299-260-1. Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)
^ Mijanović, O. (1979): Cvećarstvo, drugi deo (cvetne kulture za uzgoj na otvorenom polju. Šumarski fakultet (skripta)
^ ^a ^b Armitage, M. A. : Armitage's Manual of Annuals, Biennials, and Half-hardy Perenials. . Timber Press. 2002. ISBN 978-0-88192-505-0. Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)
^ Global Compendium of Weeds, Ageratum houstonianum (Asteraceae)
^ I. Kiss (septembar 1988), „Biological activity of precocene analogues on Locusta migratoria”, Cellular and Molecular Life Sciences, 44 (9): 790—792, S2CID 38482650, doi:10.1007/BF01959168

[1] Simonović, D. (1959): Botanički rečnik, imena biljaka. Srpska akademija nauka - posebna izdanja, knjiga CCCXVIII

[mmm-2] v ^g ^d ^đ Grbić M. Marković M. i Đukić M. : Cvećarstvo - sezonsko cveće. Univerzitet u Beogradu. . Beograd. 2017. ISBN 978-86-7299-260-1. Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)

[3] Mijanović, O. (1979): Cvećarstvo, drugi deo (cvetne kulture za uzgoj na otvorenom polju. Šumarski fakultet (skripta)

[armit-4] Armitage, M. A. : Armitage's Manual of Annuals, Biennials, and Half-hardy Perenials. . Timber Press. 2002. ISBN 978-0-88192-505-0. Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)

[5] Global Compendium of Weeds, Ageratum houstonianum (Asteraceae)

[6] I. Kiss (septembar 1988), „Biological activity of precocene analogues on Locusta migratoria”, Cellular and Molecular Life Sciences, 44 (9): 790—792, S2CID 38482650, doi:10.1007/BF01959168

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]