Albanski ustanak (1910)
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
| Ovaj članak je deo serije o istoriji Albanije |
| Istorija Albanije |
|---|
 |
Albanski ustanak 1910. godine reakcija je na reforme mladoturaka, nove osmanske vlade, sprovedenih u Albaniji. Predvodio ga je Isa Boljetinac, a završen je neuspešno.
Ustanak[uredi | uredi izvor]
Ustanak je izbio maja 1910. godine u Kosovskom vilajetu kao reakcija na nov porez koga su vlasti uvele na svu robu koja ulazi u Prištinu, na trgu se okupilo oko 2000 naoružanih Albanaca koji su tražili da se taj porez ukine i da se uvede osmanski alfabet u albanski. Nakon trodnevnih borbi sa vojskom počeli su pregovori koji su se završili povlačenjem osmanskog garnizona iz grada. Albanci su pružali otpor vlastima i u drugim gradovima, te su osmanski garnizoni ostali još samo u Prizrenu i Kosovskoj Mitrovici. Na Kosovu je 1910. bilo ukupno 6.000 osmanskih vojnika. Aprila su vlasti odlučile da uspostave red u Kosovskom vilajetu, te je Ševćet Torgut-paša imenovan za novog glavnokomandujućeg osmanskih trupa u vilajetu i poslat na ustaničko područje. Albanci su presreli njegove snage i 6.000 ljudi pod vođstvom Idriza Sefera zauzelo je klanac kod Kačanika kroz koji je vodila jedina železnička veza između Kosova i Makedonije. Tu poziciju su održali 23—29. aprila, nakon čega su prinuđeni na povlačenje u oblast Gnjilana. Kod sela Crnoljeva došlo je do dvodnevne borbe vojske sa 2.000 ustanka predvođenih Isom Boljetincem. Tek uz pomoć artiljerije vojska je stigla do Prizrena i zauzela ga. U okupiranim oblastima uspostavila je vojnu upravu. Albanci su razoružani, popisano je muško stanovništvo 15—60 godina starosti, izvršeno je regrutovanje i uveden nov porez u stoci. Albanske novine su zabranjene, a škole zatvorene. Potom je Ševćet Torgut-paša krenuo na Skadar i ušao u njega posle slamanja velikog otpora 25. jula objavivši opsadno stanje u gradu. Svako ko je pomagao ustanicima izveden je pred vojni sud, kuće su porušene, a stanovništvo pohapšeno. Bajraktari planinskih plemena su pozivani u Skadar, navodno na pregovore, i hapšeni. Sledeća Torgut-pašina akcija bila je razoružanje u Debru. Ustanak je sredinom avgusta skoro ugušen, a borbe su trajale još samo u oblastima graničnim sa Crnom Gorom. U jesen je stanovništvo više sela izbeglo pred kaznenim ekspedicijama u Crnu Goru. Za razliku od ustanka iz 1909, Ustanak iz 1910. godine su podržala i plemena severne Albanije, a ne samo muslimani. Već februara iduće godine izbiće novi albanski ustanak, ovoga puta u oblasti Debra.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- Hamer, Historija Turskog (Osmanskog carstva), knjiga 3, Zagreb (1979)
- Peter Bartl, Albanci: od srednjeg veka do danas, Beograd (2001)