Antimasonska izložba
Antimasonska izložba otvorena je 22. oktobra 1941. u Beogradu. Ova izložba bila je pripremljena kao propagandistička izložba u službi Nedićeve vlasti u Srbiji, a protiv Jevreja i masona. Izložbu su finansirali Nemci.
Za ovu izložbu izdate su 4 poštanske marke, štampano je 60.000 plakata, 200.000 brošura, 100.000 letaka, 9 vrsta dopisnica u 108.000 komada, napravljeno je 176 bioskopskih reklama. Veruje se da je izložbu do zatvaranja 19. januara 1942. posetilo oko 80.000 ljudi, među kojima su i Milan Nedić i neki njegovi ministri.
Iako je po imenu izložba bila antimasonska, njen cilje je bio promovisanje antisemitskih ideja i širenje mržnje prema Jevrejima. Neke postavku su bile namenjene da dehumanizuju Jevreje i opravdaju istrebljivanje koje su sprovodli nacisti. Druge postavke su podsećale na antijevrejsku propagandu iz vremena Ruske Imperije i ponavljali su tvrdnje iznete u knjizi Protokoli sionskih mudraca. Izložbu su organizovali bivši i tadašnji članovi fašističkog pokreta Zbor, a njen cilj je bilo razotkrivanje navodne judeomasonske zavere za vladavinu svetom.
Pozadina[uredi | uredi izvor]
Sile Osovine su 6. aprila 1941. napale Kraljevinu Jugoslaviju. Loše naoružana i obučena, Jugoslovenska vojska je bila brzo poražena. Država je zatim rasparčana, a Vermaht je obrazovao teritoriju Teritorije vojnoupravnog komandanta Srbije.[1][2] Teritorija je obuhvatala najveći deo današnje uže Srbije, uz severni deo Kosova (oko Kosovske Mitrovice) i Banat.[3] Ovo je bio jedini deo okupirane Jugoslavije u kom su Nemci uspostavili vojnu okupaciju. To je učinjeno da se iskorične ključni železnički i vodeni putevi koji su prolazili kroz nju, kao i zbog važnih sirovina, kao što su rude metala.[4] Vojni zapovednik Srbije je imenovao marionetsku Komesarsku upravu da vodi administratinve posle pod nemačkim rukovodstvom i nadzorom".[5] Nemci su takođe promovisali fašistički Jugoslovenski narodni pokret Zbor, koji je predvodio Dimitrije Ljotić.[6] U međuvremenu, radikalni hrvatski nacionalista i fašista Ante Pavelić. koji je dugo bio u egzilu u Musolinijevoj Italiji, je imenovan poglavnikom ustaške Nezavisne Države Hrvatske. NDH je objedinila skoro celu današnju Hrvatsku, celu Bosnu i Hercegovinu i delove Srbije u italijansko-nemački protektorat. Vlasti NDH su spovodili genocidnu politiku protiv Srba, Jevreja i Roma koju su živeli u okviru granica nove države. Kao rezultat, pojavila su se pokreti otpora, srpski rojalistički četnici pukovnika Dragoljuba Mihailovića (koji su do jeseni 1941. počeli ) i komunistički partizani, predvođeni Josipom Brozom Titom.
Nemci su 29. avgusta 1941. imenovali Vladu narodnog spasa pod generalom Milanom Nedićem da zameni kratrokrajnu Komesarsku upravu.[7] Nedić, predratni načelnik generalštaba i ministar vojske povezan sa Zborom, je od pada Francuske 1940. verovao da će Nemci pobediti u Drugom svetskom ratu i želeo je da zaštiti srpski narod od nemačkih odmazdi sarađujući sa Nemcima. Takođe je bio i žestoki antikomunista i antisemita. Zbog otpora Nemcima, Vrhovna komanda Vermahta je proglasila da će za svakog ubijenog nemačkog vojnika streljati 100 Srba, a za svakog ranjenog 50.
Po zauzimanju Beograda u aprilu, Nemci su naredili populaciji od 12.000 beogradskih Jevreja da se prijave okupacionim vlastima. Usvojeni su zakoni koji su zabranjivali Jevrejima razne aktivnosti na okupiranoj teritoriji, od odlaska u restorane do vožnje u tramvajima.[8] Jevrejima je naređeno da nose traku oko ruke na kojom je crnim slovima bilo ispisano reč Jevrejin. Neki pronemački orijentisani Srbi su optuživali Jevreje da su bili organizatori vojnog puča i demonstracija koje su prouzrokovale invaziju sila Osovine na Jugoslaviju[9].
Izložba[uredi | uredi izvor]
Antimasonsku izložbu je organizovao Lazar Prokić,[10] šef vladinog odseka za propagandu, uz finansijsku pomoć Nemaca. Značajan doprinos izložbi je dala grupa izbeglih belih ruskih crtača stripova koji su za vreme Drugog svetskog rata radili u nedićevskim i nemačkim propagandnim telima na grafičkom urećivanju novina, ali i crtanju plakata.[11]
Antimasonska izložba svečano je otvorena 22. oktobra 1941. u zgradi Garašaninovoj ulici broj 8, u kojoj se do rata nalazilo sedište Velike masonske lože „Jugoslavija“. Izložbu je otvorio šef državne propagande Đorđe Perić. Među zvanicama su bili ministri Velibor Jonić, Miloš Radosavljević, Josif Kostić i Jovan Mijušković, kao i drugi kvislinški funkcioneri Dragi Jovanović, Vladimir Velmar-Janković i Cvetan Đorđević.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Odnos okupatora prema masoneriji u Srbiji 1941—1942
- Propaganda u okupiranoj Srbiji
- Antisemitska izložba
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Hehn 1971.
- ^ Pavlowitch 2002, str. 141.
- ^ Tomasevich 2002, str. 63–64.
- ^ Tomasevich 2002, str. 64.
- ^ Tomasevich 2002, str. 177.
- ^ Thomas 1999, str. 20.
- ^ Tomasevich 2002, str. 179.
- ^ Ramet 2006, str. 130–131.
- ^ Milosavljević 2006, str. 26.
- ^ Petranović 2006, str. 425.
- ^ Timofejev 2010.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Timofejev, Aleksej (2010). Rusi i Drugi svetski rat u Jugoslaviji. Institut za noviju istoriju Srbije. ISBN 978-86-7005-089-1.
- Milosavljević, Olivera (2006). Potisnuta istina - kolaboracija u Srbiji 1941—1944. (PDF). Beograd: Helsinški odbor za ljudska prava u Srbiji. ISBN 978-86-7208-129-9.
- Pavlowitch, Stevan K. (2002). Serbia: The History of an Idea. New York: New York University Press. ISBN 978-0-8147-6708-5.
- Ramet, Sabrina P. (2006). The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918–2005. Bloomington, Indiana: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-34656-8.
- Tomasevich, Jozo (2002). War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945: Occupation and Collaboration. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-3615-2.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Belgrade's Anti-Masonic exhibition of 1941-42 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. jul 2011)
- Anti-Masonic Hate Stamps Arhivirano na sajtu Wayback Machine (30. april 2017)
