Barska nadbiskupija
| Barska nadbiskupija | |
|---|---|
.jpg) Katedrala Svetog Petra u Baru | |
| Osnovni podaci | |
| Država | Crna Gora |
| Površina | oko 10.000 km |
| Sedište | Bar |
| Datum osnivanja | 11. ili 12. vijek |
| Poglavar | Rok Đonlešaj |
| Vernici | |
| Broj katolika | 11,227 (2012) |
| Procenat katolika | 1.8% |
Barska nadbiskupija (lat. Archidioecesis Antibarensis) je katolička nadbiskupija sa sjedištem u gradu Baru, u današnjoj Crnoj Gori.[1] Nadležni nadbiskup je monsinjor Rok Đonlešaj.[2]
Tradicionalnim datumom osnivanja Barske nadbiskupije smatra se 1089. godina, ali to pitanje je u nauci sporno.[3]
Predistorija[uredi | uredi izvor]
Iako se pojava ranog hrišćanstva na istočnoj obali Jadrana vezuje se za prve vijekove hrišćanske istorije, najranija pouzdana svjedočanstva o uspostavljanju crkvenog poretka na području današnje Crne Gore potiču iz poznog antičkog perioda. Tada se u najznačajnijim gradovima provincije Prevalitene razvijaju prve lokalne episkopije. Počevši od 535. godine, sve episkopije u pomenutoj provinciji potpadale su pod nadležnost novoustanovljene Arhiepiskopije Prve Justinijane (današnji lokalitet Caričin Grad kod Lebana u Srbiji). Tadašnja Dukljanska episkopija, koja je posvjedočena u izvorima iz 599. godine, bila je pod vrhovnom jurisdikcijom Rimske crkve, ali je u političkom smislu potpadala pod vlast Vizantijskog carstva, usljed čega su se na tom području i tokom narednih vijekova ukrštali uticaji zapadnog i istočnog hrišćanstva.[4][5]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Barska nadbiskupija i Kotorska biskupija
Pitanje o tačnom vremenu i načinu osnivanja rimokatoličke nadbiskupije sa sjedištem u Baru predmet je brojnih rasprava u domaćoj i stranoj istoriografiji. Razlike među istraživačima proističu prvenstveno iz neslaganja povodom pitanja o autentičnosti izvesnih spornih isprava, koje su datirane (stvarno ili fiktivno) u 11. ili 12. vijek.[6][7]
Nakon temeljitih diplomatičkih analiza, većina istraživača je usvojila stav da navodna povelja koja se pripisuje papi Aleksandru II, a koja je datirana 18. martom 1067. godine, predstavlja falsifikat iz 13. vijeka. Slična saglasnost ne postoji povodom sporne povelje koja se pripisuje protivpapi Klimentu III, a koja je datirana 8. januarom 1089. godine. Iako pojedini istraživači smatraju da je reč o autentičnom dokumentu, novije analize su pokazale da se vjerovatno radi o falsifikatu, koji bi takođe nastao tokom 13. vijeka, a sačuvan je samo u veoma poznom prepisu iz 16. vijeka.[8][9]
U pomenutim falsifikatima, barskim nadbiskupima je pripisivana nadležnost nad raznim (stvarnim i fiktivnim) biskupijama, ako što su: Dukljanska, Barska, Kotorska, Ulcinjska, Svačka, Skadarska, Drivastanska, Pulatska, Srpska, Bosanska i Travunska.[10]
Nasuprot tome, u istorijskoj stvarnosti većeg dijela 11. i 12. vijeka, Bar je još uvijek bio sjedište obične biskupije, koja je potpadala pod nadležnost nadbiskupa iz obližnjeg Dubrovnika.[11]
Međutim, već u to vrijeme postokala su razna sporna pitanja oko crkvene jurisdikcije. Tako se na pirimjer u pouzdanim izvorima iz 1078. godine pominje da je tadašnji rimski papa Grgur VII predlagao da barski biskup Petar dođe u Rim radi rješavanja spornih crkvenih pitanja sa Dubrovnikom, a tim povodom je pominjano i pitanje o dodjeljivanju palijuma.[12]
Prvi nesporni podaci o zvaničnom priznanju Barske nadbiskupije od strane Rima potiču sa kraja 12. vijeka, odnosno iz vremena vladavine Vukana Nemanjića, koji je kao dralj Dalmacije i Duklje vladao srpskim Primorjem. Stupivši u pregovore sa rimskim papom Inoćentijem III, kralj Vukan je 1199. godine uspio da obezbedi zvaničnu potvrdu postojanja Barske nadbiskupije, čime je označen početak dugotrajnih sporova sa susjednim nadbiskupom iz Dubrovnika.[13]
Ne zna se sigurno kada su barski nadbiskupi postali srpski primasi. Utvrđeno je da se od 16. vijeka nesmetano nazivaju Serbiae primas (primas Srbije) i totius regni Serviae primas (primas sveg kraljevstva srpskog). Na molbu dukljansko-barskog nadbiskupa Milinovića, papa Lav XIII mu je 7. marta 1902. izričito odobrio da se tim nazivom i dalje služi.
Početkom 20. vijeka, Dukljansko-barska nadbiskupija brojala je oko 18.000 katoličkih duša, 18 župa, 16 sveštenika (7 svjetovnih i 9 franjevaca).
Pitanje statusa[uredi | uredi izvor]
Iako u današnjoj Crnoj Gori pored Barske nadbiskupije postoji i Kotorska biskupija, Vatikan još uvek nije rešio pitanje o osnivanju katoličke metropolije za područje Crne Gore, pošto domaća Kotorska biskupija i dalje potpada pod nadležnost strane Splitsko-makarske nadbiskupije, čiji se centar nalazi u susednoj Hrvatskoj, a izostanak pozitivnih rešenja je posledica odluke crnogorskih državnih vlasti (2011) da se Katoličkoj crkvi prizna potpuna samostalnost po pitanju ustrojstva lokalnih biskupija i nadbiskupija.[14]
Barski nadbiskupi[uredi | uredi izvor]
Tokom istorije, na položaju barskih nadbiskupa nalazilo se nekoliko istaknutih ličnosti, među kojima su bili: Andrija Zmajević (1671-1694) i Vicko Zmajević (1701—1713).
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Catholic Hierarchy: Archdiocese of Bar (Antivari)
- ^ Catholic Hierarchy: Archbishop Rok Đonlešaj
- ^ Mitrović 2017, str. 73-74.
- ^ Dragojlović 1989, str. 211-226.
- ^ Dragojlović 1990, str. 201-209.
- ^ Komatina 2016, str. 132-144, 147.
- ^ Mitrović 2017, str. 47-83.
- ^ Komatina 2016, str. 132-149, 221-226.
- ^ Mitrović 2017, str. 52, 65-73.
- ^ Komatina 2016, str. 141.
- ^ Komatina 2016, str. 142-149.
- ^ Mitrović 2017, str. 52-54, 62-65.
- ^ Komatina 2016, str. 221-226.
- ^ Temeljni ugovor Crne Gore i Svete Stolice (2011)
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Božić, Ivan (1982). „Potiskivanje pravoslavlja”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 278—288.
- Dragojlović, Dragoljub (1989). „Crkvene prilike u Dalmaciji od razaranja Salone do obnove Splitske nadbiskupije”. Balcanica. 20: 211—226.
- Dragojlović, Dragoljub (1990). „Dyrrachium et les Évéchés de Doclea jusqu'a la fondation de l'Archevéche de Bar”. Balcanica. 21: 201—209.
- Jevtić, Atanasije (1991). „O unijaćenju na teritoriji Srpske pravoslavne crkve” (PDF). Teološki pogledi. 24 (1-4): 131—146. Arhivirano iz originala (PDF) 01. 10. 2020. g. Pristupljeno 29. 01. 2019.
- Komatina, Ivana (2016). Crkva i država u srpskim zemljama od XI do XIII veka. Beograd: Istorijski institut.
- Mitrović, Katarina (2011). „Sukob barskog arhiepiskopa i kotorskog episkopa oko jurisdikcije nad katoličkim parohijama u srednjovekovnoj Srbiji”. Spomenica akademika Sime Ćirkovića. Beograd: Istorijski institut. str. 289—305.
- Mitrović, Katarina (2014). „Kult svetog arhanđela Mihaila među benediktincima na području Barske mitropolije i Kotorske episkopije: Odraz društvenih i kulturnih prilika (9-13. vek)” (PDF). Kultura: Časopis za teoriju i sociologiju kulture i kulturnu politiku. 143: 219—229.
- Mitrović, Katarina (2015). Benediktinci na području Barske nadbiskupije i Kotorske biskupije (9. stoljeće-1571). Cetinje: Ministarstvo kulture Crne Gore.
- Mitrović, Katarina (2017). „Kraljevstvo od iskona: Barska (arhi)episkopija i Duklja”. Srpska kraljevstva u srednjem veku. Kraljevo: Grad Kraljevo. str. 47—83.
- Mitrović, Katarina (2019). „Barska (arhi)episkopija u državi Bodinovih naslednika”. Crkvene studije. 16 (2): 477—499.
- Mitrović, Katarina (2019). „Pomeni benediktinskih opatija na području Barske arhiepiskopije u Lateranskim registrima pape Inoćentija VII (1404-1406)”. Beogradski istorijski glasnik. 10: 59—76.
- Mitrović, Katarina (2021). „Barska arhiepiskopija u Lateranskim registrima pape Inoćentija VII (1404-1406)”. Između Podunavlja i Sredozemlja. Niš: Centar za crkvene studije. str. 241—262.
- Radonić, Jovan (1950). Rimska kurija i južnoslovenske zemlje od XVI do XIX veka. Beograd: Naučna knjiga.
- Ćirković, Sima (2000). „Archiepiscopus Craynensis”. Istorijski zapisi. 73 (1-2): 47—54.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
