Blokiranje Vikipedije u Turskoj

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Logo turske Vikipedije sa crnim pravouganikom preko teksta; ova verzija logoa se koristila po početku blokiranja
Verzija logoa turske Vikipedije sa crvenim pravo­ugaonikom preko teksta i natpisom; koristila se od 28. aprila 2019. godine

Dana 29. aprila 2017. godine, vlasti Turske su izvršile blokiranje onlajn pristupa Vikipediji na svim jezicima u celoj Turskoj.[1][2]

Restrikcija je uvedena kao deo čistki 2016/17. nakon pokušaja državnog udara u Turskoj 2016, nekoliko nedelja posle značajnog ustavnog referenduma i nakon više selektivnih delimičnih blokiranja sadržaja Vikipedije prethodnih godina.[3] Nametnuta je turskim zakonom br. 5651,[4] zbog članka o terorizmu pod državnim pokroviteljstvom [en] u kojem je Turska opisana kao država koja sponzoriše IDIL i Al Kaidu; ovo je tursko sudstvo doživelo kao javnu manipulaciju mas-medijima. Uprkos višestrukim zahtevima Tela za informacione i komunikacione tehnologije [tr], Vikipedija je odbila da se članak izmeni tako da bude u skladu sa zahtevima turskog zakona. Vikipedija je stoga ostala i dalje blokirana u Turskoj sve do ukidanja blokade 2020. godine.

Posredi blokiranja, osnivaču Vikipedije Džimiju Vejlsu otkazan je poziv na „Vorld sitis ekspo” u Istanbulu koji se održao 15—18. maja.[5] Ustavni sud Turske je 26. decembra 2019. godine doneo presudu u korist Vikipedije sa obrazloženjem da blokada pristupa Vikipediji krši pravo na slobodu izražavanja.[6] Dana 15. januara 2020. godine je zvanično ukinuta zabrana.[7][8][9]

Pozadina[uredi | uredi izvor]

Neke zemlje su Tursku optužile za finansiranje islamističkih pobunjeničkih grupa u Siriji, uključujući ogranak Al Kaide u Siriji — Al Nusra front.[10][11] Oktobra 2014, potpredsednik SAD Džo Bajden rekao je da su Turska, Saudijska Arabija i UAE „usuli stotine miliona dolara i desetine hiljada tona oružja u svakoga ko se borio protiv El Asada”.[10]

Jezičke verzije Vikipedije
kojima se najviše pristupa iz Turske‍
Turska
  
 79,3%
Engleska
  
 17,0%
Arapska
  
 1,1%
Ostale
  
 2,6%
Broj pregleda Vikipedija je za period 1—28. februara 2017.[12]
Broj pregleda turske Vikipedije (februar—maj 2017); drastičan pad nakon bloka, 80 %

Blok je nametnut dve nedelje nakon ustavnog referenduma u Turskoj, koji je održan 16. aprila 2017. godine.

Dana 25. aprila, Turska je izvela nekoliko vazdušnih napada na odeljenja YPG, YPJ i PKK u Siriji i Iraku (Sindžar). 40 militanata, uključujući pet vojnika Pešmerge, ubijeno je u iračkim planinama Sindžar, a više od 20 boraca YPG i YPJ ubijeno je na sirijskoj planini Karakok.[13] Sirijske demokratske snage (SDF) pretile su povlačenjem iz tekuće operacije zauzimanja Rake ako Sjedinjene Američke Države ne poduzmu mere da zaustave turske vazdušne napade na grupu.[14] Kao odgovor, SAD je počeo da patrolira granicu zajedno sa trupama SDF kako bi primorao na obustavljanje paljbe između njegovih dvaju saveznika.[15][16]

Nastavljajući čistke u Turskoj 2016/17, dana 26. aprila 1.009 policajaca je zadržano na osnovu optužbi da su tajno uključeni u Gulenovu mrežu sa turskim policijskim snagama.[17] Suspendovano je 9.100 policajaca.[18][19]

Dana 29. aprila, otpuštena su još 3.974 državna službenika. Mediji i reporteri su pogođeni u velikoj meri; zatvoreno je 190 kompanija koje objavljuju vesti, a najmanje 120 novina zavšilo je u zatvoru.[20] Zajedno sa blokiranjem Vikipedije i televizijskih emisija za upoznavanje, Njujork tajms je opisao ovakve pokrete vlasti kao „[sve] širi obračun sa neistomišljenicima i slobodom izražavanja”.[3]

Pravni kontekst[uredi | uredi izvor]

Zakon br. 5651, poznat kao Internetski akt (IA), stupio je na snagu 4. maja 2007. godine.[21] Namenu ovog zakona je opisalo sada nepostojeće Predsedništvo telekominikacija i komunikacija na sledeći način: „Postoji nekoliko razloga zašto je donet zakon. Prvi razlog: da se odredi obaveza i odgovornost provajdera kolektivnih usluga, provajdera pristupa i provajdera sadržaja, koji su glavni akteri interneta. Drugi razlog je da se odrede procedure i osnovi povezani sa specifičnim zločinima počinjenim preko interneta i borba protiv ovakvog sadržaja, lokacija i provajdera pristupa.”[22] U skorije vreme, zakon je korišćen za cenzurisanje individualaca, novinara i medija.[23] Procenjuje se da je najmanje 127.000 veb-sajtova blokirano u Turskoj, pored još 95.000 pojedinačnih veb-stranica.[20]

Blokiranje[uredi | uredi izvor]

Snimak ekrana turske Vikipedije sa cenzurisanim tekstom na zvaničnom logou
Snimak ekrana italijanske Vikipedije sa banerom podrške za ukidanje zabrane pristupa

U jutro 29. aprila 2017. godine, nakon vesti Terki bloksa da su sve jezičke verzije Vikipedije blokirane u Turskoj,[1] nekoliko veb-sajtova je objavilo članke o događaju.[24] Rojters i Bi-Bi-Si su izvestili da su turske vlasti blokirale pristup Vikipediji u zemlji počev od 5.00 GMT. Tursko Telo za informacione i komunikacione tehnologije (tur. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, BTK) prvobitno nije dalo poseban razlog i jednostavno je konstatovano sledeće: „Nakon tehničke analize i pravnog razmatranja na osnovu Zakona br. 5651 [koji regulište internet], administrativna mera je poduzeta za ovaj veb-sajt.”[25][2] Istog dana, osnivač Vikipedije Džimi Vejls na Tviteru je odgovorio na blokiranje, kazavši sledeće: „Pristup informacijama je fundamentalno ljudsko pravo. Turski narode[,] ja ću uvek stajati uz vas u borbi za ovo pravo.”[26]

Korisnici su rekli da je jedini način da se pristupi Vikipediji korišćenje alatki kao što je virtuelna privatna mreža (VPN).[27][28]

Obrazloženje i zahtevi[uredi | uredi izvor]

Glas Amerike je izvestio da su turski mediji objasnili da je blokiranje rezultat „sadržaja povezanog s terorom”.[29] Pozivajući se na imejl izjavu koju je dalo Ministarstvo transporta, pomorskih poslova i komunikacija, turska novinska Agencija Anadolija objavila je kako je blokiranje izvršeno zbog članaka i komentara koji opisuju navodnu saradnju Turske sa terorističkim grupama. Ministarstvo je dalo sledeću izjavu: „Umesto koordinisanja protiv terorizma, postala je [Vikipedija] deo izvora informacija koji vodi prljavu kampanju protiv Turske na međunarodnoj sceni.”[30]

Nakon sudskog prigovora koji je uložio profesor Jaman Akdeniz sa Univerziteta Bilgi, 2. Krivični kasacioni sud u Ankari izjavio je da su uzroci blokiranja bili sledeći članci odnosno odeljci članaka (na engleskoj Vikipediji):[31]

Turski ministar transporta Ahmet Arslan je 11. maja 2017. godine naveo Vikipedijino isticianje „sadržaja [koji] stvara percepciju da Turska podržava terorističke organizacije” kao razlog za blokiranje.[32]

Prema izveštaju Bi-Bi-Sija, dnevne novine Hurijet napisale su da je Ankara pitala Vikipediju da ukloni uvredljivi sadržaj, dodavši kako bi zabrana pristupa bila uklonjena ako Vikipedija ispuni zahteve Turske.[2] Kasnije istog dana, privremena „administrativna mera” zamenjena je sudskim izvršenjem koje je izdao 1. Krivični sud za mir u Ankari i blokirao Vikipediju kao „zaštitnu meru”.[1]

Prema izveštaju Agencije Anadolija zemlja „ima istoriju zahtevanja da međunarodni veb-sajtovi poduzmu [takve] korake kao što je otvaranje predstavničkog ureda u zemlji, ispunjavanje načela međunarodnog prava, implementiranje sudskih odluka, te nevođenje bilo kakve prljave kampanje ili operacije u Turskoj”.[30]

Zadužbina Vikimedija je 3. maja 2017. godine uložila prigovor na blokiranje 1. Kaznenom sudu za mir u Ankari,[33] ali je sud isti odbio 5. maja.[34] U odluci je konstatovano da će blokiranje na nivou cele zemlje da se nastavi pošto „uvredljive” stranice nisu uklonjene. Omer Fatih Sajan, predsedavajući turskog Tela za informacione i komunikacione tehnologije, dao je sledeću izjavu: „Nije moguće osloboditi pristup Vikipediji sve dok se odluke ne implementiraju.”[35] Istog dana, Telo za IKT objavilo je sledeću zvaničnu izjavu:[36]

  • Uprkos svim naporima, sadržaj koji lažno navodi podršku Turske terorističkim organizacijama nije uklonjen sa Vikipedije.
  • Ovaj sadržaj nije bilo dopušteno uređivati tačnim informacijama.
  • Pošto se Vikipedija prenosi u HTTPS protokolu, tehnički je nemoguće filtrirati po pojedinačnim URL-ovima da bi se blokirao samo relevantni sadržaj.
  • Stoga, sav sadržaj Vikipedije mora da se filtrira.
  • Urednici Vikipedije moraju da urade što je neophodno za ovaj i sličan sadržaj.

Povlačenje poziva Džimiju Vejlsu[uredi | uredi izvor]

Opština Istanbul je 2. maja uklonila Džimija Vejlsa, osnivača Vikipedije, sa spiska gostiju na ceremoniji „Vorld sitis ekspo” o pametnim gradovima koja se održala u gradu 15—18. maja, i to sa sledećom obavešću: „Osnivaču Vikipedije Džimiju Vejlsu je otkazan poziv na ’događaj Vorld sitis ekspo’ i odluka mu je priopštena. S poštovanjem javno objavljeno.”[5] Vejls se nadao prisustvovanju uprkos blokiranju Vikipedije, prokomentarisavši sledeće: „Radujem se poseti. Istanbul je jedan od mojih najomiljenijih gradova.”[37][38]

Reakcije[uredi | uredi izvor]

Parlamentarci Republikanske narodne partije kritikovali su blokiranje; Eren Erdem je izjavio da zabrana pristupa stavlja „Tursku u [istu] liniju sa Severnom Korejom”, dok je Bariš Jarkadaš istu nazvao „cenzurisanjem i kršenjem prava na pristup informacijama”.[39][40] Koosnivač Vikipedije Džimi Vejls je u tvitu izrazio podršku za one koji kritikuju odluku kao cenzurisanje, izjavivši sledeće: „Pristup informacijama je fundamentalno ljudsko pravo. Turski narode[,] ja ću uvek stajati uz vas u borbi za ovo pravo.”[26][27][39] Zadužbina Vikimedija, koja pokreće Vikipediju, kaže da je posvećena tome da se sajt učini dostupnim u Turskoj i insistira na „sudskom preispitivanju” odluke.[41]

NDTV iz Indije izjavio je da je potez izazvao burne reakcije u društvenim medijima protiv odluke da se uskrati pristup „jednom od svetskih najpopularnijih veb-sajtova”.[42]

Takođe, aktivisti su napravili kopiju turske Vikipedije na IPFS-u — što je novi način pristupa veb-sadržaju koji Turska vlada ne može da blokira jer koristi decentralizovanu, otpornu tehnologiju otvorenog koda.[43][44]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v „Wikipedia blocked in Turkey”. Turkey Blocks. 29. 4. 2017. Pristupljeno 29. 4. 2017. „administrative measure» • «protective measure” 
  2. ^ a b v „Turkish authorities block Wikipedia without giving reason”. BBC News (na jeziku: engleski). 29. 4. 2017. Pristupljeno 29. 4. 2017. 
  3. ^ a b Kingsley, Patrick (30. 4. 2017). „Turkey Purges 4,000 More Officials, and Blocks Wikipedia”. The New York Times. ISSN 0362-4331. Pristupljeno 30. 4. 2017. „an expand[ing] crackdown on dissent and free expression” 
  4. ^ mevzuat, TCK. „Turkish law based ban of Wikipedia” (PDF). 
  5. ^ a b „Days after banning Wikipedia, Turkey disinvites founder from Istanbul expo” (na jeziku: engleski). Turkey Purge. 2. 5. 2017. Arhivirano iz originala 06. 08. 2018. g. Pristupljeno 3. 5. 2017. „Wikipedia founder Jimmy Wales was disinvited from the 'World Cities Expo Event' and the decision has been communicated to him. Respectfully announced to the public.” 
  6. ^ Beta, Piše: (26. 12. 2019). „Ustavni sud Turske: Blokada Vikipedije kršenje slobode izražavanja”. Dnevni list Danas (na jeziku: srpski). Pristupljeno 26. 12. 2019. 
  7. ^ „Wikipedia ban to be lifted after top court ruling issued”. Daily News (na jeziku: engleski). Pristupljeno 16. 1. 2020. 
  8. ^ „Wikipedia erişime açıldı, ancak BTK'nın uyguladığı bir karar bulunamıyor”. Diken (na jeziku: engleski). 15. 1. 2020. Pristupljeno 16. 1. 2020. 
  9. ^ „Özlemiştik: Wikipedia, Türkiye'de Tekrar Erişime Açıldı”. Webtekno. Pristupljeno 16. 1. 2020. 
  10. ^ a b „Gulf allies and ‘Army of Conquest”. Al-Ahram Weekly. 28. 5. 2015. Arhivirano iz originala 17. 04. 2019. g. Pristupljeno 17. 06. 2017. „poured hundreds of millions of dollars and tens of thousands of tons of weapons into anyone who would fight against Al-Assad” 
  11. ^ Sengupta, Kim (12. 5. 2015). „Turkey and Saudi Arabia alarm the West by backing Islamist extremists the Americans had bombed in Syria”. The Independent. 
  12. ^ „Wikimedia Traffic Analysis Report – Wikipedia Page Views Per Country – Breakdown (Monthly requests or daily averages” (1—28. februar 2017). stats.wikimedia.org. Pristupljeno 27. 5. 2017.
  13. ^ „Turkey may hit YPG in Syria "all of a sudden": President Erdoğan”. Hürriyet Daily News. 30. 4. 2017. Pristupljeno 8. 5. 2017. 
  14. ^ „YPG threatens to withdraw from Raqqa ops amid Turkish attacks”. NRT TV. 28. 4. 2017. Arhivirano iz originala 16. 08. 2017. g. Pristupljeno 28. 4. 2017. 
  15. ^ Bilginsoy, Zeynep1; Deeb, Sarah El (29. 4. 2017). „Turkey, U.S. move armored vehicles onto either side of Syrian border”. CP24 (na jeziku: engleski). Pristupljeno 29. 4. 2017. 
  16. ^ „Turkey attacks Rojava to impede anti-ISIS operations in Raqqa: Western SDF volunteer”. ARA News (na jeziku: engleski). 30. 4. 2017. Arhivirano iz originala 29. 04. 2017. g. Pristupljeno 30. 4. 2017. 
  17. ^ Kingsley, Patrick (26. 4. 2017). „Over 1,000 People Are Detained in Raids in Turkey”. The New York Times. ISSN 0362-4331. Pristupljeno 29. 4. 2017. 
  18. ^ „Purges en Turquie : plus de 9 000 policiers suspendus”. Le Monde. 26. 4. 2017. ISSN 1950-6244. Pristupljeno 29. 4. 2017. 
  19. ^ „Turkey fires 3,900 in second post-referendum purge”. Reuters. 29. 4. 2017. Pristupljeno 29. 4. 2017. 
  20. ^ a b Kingsley, Patrick (10. 6. 2017). „Turks Click Away, but Wikipedia Is Gone”. The New York Times. Pristupljeno 17. 6. 2017. 
  21. ^ „Turkey: Law No. 5651 on Regulating Broadcasting in the Internet and Fighting Against Crimes Committed through Internet Broadcasting” (na jeziku: engleski). WIPO. Pristupljeno 29. 4. 2017. 
  22. ^ Presidency of Telecommunication, communication. „Information about the regulations of the content of the Internet”. PTC. Arhivirano iz originala 22. 3. 2014. g. Pristupljeno 22. 3. 2014. „There are two reasons for the law to be brought. The first reason: to determine the liability and the responsibility of collective use providers, access providers, location providers, and content providers, which are the main actors of the Internet. The other reason is to determine the procedures and fundamentals related to the specific crimes committed over the Internet and fighting these through content, location and access providers.” 
  23. ^ Yaman, Akdeniz; Kerem, Altiparmak (novembar 2008). Internet : restricted access : a critical assessment of Internet content regulation and censorship in Turkey (PDF). Imaj Kitabevi & Imaj Yayinevi. ISBN 9789758752652. OCLC 488655521. 
  24. ^ „Turkey blocks Wikipedia as threat to national security”. Jurist (na jeziku: engleski). 29. 4. 2017. Pristupljeno 8. 5. 2017. 
  25. ^ „Turkey blocks access to Wikipedia”. Reuters. 29. 4. 2017. Pristupljeno 29. 4. 2017. „After technical analysis and legal consideration based on the Law Nr. 5651 [governing the internet], an administrative measure has been taken for this website.” 
  26. ^ a b Wales, Jimmy [jimmy_wales] (29. 4. 2017). „Jimmy Wales' response to Wikipedia ban in Turkey” (tvit) — preko Twitter-a. „Access to information is a fundamental human right. Turkish people I will always stand with you to fight for this right.” 
  27. ^ a b „Türkei blockiert Wikipedia-Zugang”. Deutsche Welle. 29. 4. 2017. Pristupljeno 29. 4. 2017. 
  28. ^ „Internet-Zensur unter Erdogan: Türkei blockiert Wikipedia”. FOCUS Online. 29. 4. 2017. Pristupljeno 29. 4. 2017. 
  29. ^ „Monitors: Turkey Blocks Access to Wikipedia” (na jeziku: engleski). VOA. 29. 4. 2017. Pristupljeno 29. 4. 2017. „terror-related content” 
  30. ^ a b „Turkey: Wikipedia blocked for disregarding the law”. Anadolu Agency. 29. 4. 2017. Pristupljeno 29. 4. 2017. „Instead of coordinating against terrorism, it has become part of an information source which is running a smear campaign against Turkey in the international arena.» • «has a history of demanding that international websites take such steps as having a representative office in the country, complying with principles of international law, implementing court rulings, and not being part of any smear campaign or operation in Turkey” 
  31. ^ Yazıcıoğlu, Yıldız (3. 5. 2017). „Wikipedia Türkiye İçin 'Sansür' Uygulayacak mı?”. Amerikanın Sesi. Pristupljeno 6. 5. 2017. 
  32. ^ „Turkey warned Wikipedia over content, demands it open office: minister”. Reuters. 11. 5. 2017. Pristupljeno 14. 5. 2017. „content creating a perception that Turkey is supporting terrorist organizations” 
  33. ^ „Wikipedia takes the first legal step against Turkey's ban”. Birgün Daily. 3. 5. 2017. Arhivirano iz originala 9. 5. 2017. g. Pristupljeno 4. 5. 2017. 
  34. ^ „Wikipedia itirazı reddedildi”. Ensonhaber. 5. 5. 2017. Pristupljeno 5. 5. 2017. 
  35. ^ LeFebvre, Rob (5. 5. 2017). „Turkish court backs censorship of Wikipedia”. Engadget. Pristupljeno 13. 3. 2017. „offending» • «It is not possible to open access to Wikipedia so long as the decisions are not implemented.” 
  36. ^ BTK [BTKbasin] (5. 5. 2017). „BTK official statement on Twitter” (tvit) — preko Twitter-a. „
    • Despite all the efforts, the content that falsely claims Turkey's support for terrorist organizations was not removed from Wikipedia.
    • This content was not allowed to be edited with accurate information.
    • Since Wikipedia broadcasts in HTTPS protocol, it is technically impossible to filter by individual URL's to block only relevant content.
    • Therefore, the entire Wikipedia content had to be filtered.
    • Wikipedia editors must do what is necessary for this and similar content.
    ”     
  37. ^ Can, Ahmet (2. 5. 2017). „Wikimedia Foundation appeals court ruling blocking Wikipedia in Turkey”. Hürriyet Daily. Pristupljeno 3. 5. 2017. „I am looking forward to the visit. Istanbul is one of my favorite cities.” 
  38. ^ „Istanbul cancels invite for Wikipedia founder Jimmy Wales after ban” (na jeziku: engleski). Deutsche Welle. 2. 5. 2017. Pristupljeno 3. 5. 2017. 
  39. ^ a b News, ABC (29. 4. 2017). „Turkish court formally blocks access to Wikipedia”. ABC News (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 2. 5. 2017. g. Pristupljeno 29. 4. 2017. „Turkey in line with North Korea» • «censorship and a violation of the right to access information” 
  40. ^ Bilginsoy, Zeynep. „Access to Wikipedia blocked by government in Turkey”. Chicago Tribune (na jeziku: engleski). Pristupljeno 29. 4. 2017. 
  41. ^ „Turkey blocks Wikipedia over an alleged 'smear campaign'”. Engadget. 29. 4. 2017. Pristupljeno 29. 4. 2017. „judicial review” 
  42. ^ „Turkish Authorities Block Access To Wikipedia: Monitor”. NDTV. 29. 4. 2017. Pristupljeno 29. 4. 2017. „one of the world's most popular websites” 
  43. ^ „Turkey Can't Block This Copy of Wikipedia”. Observer. 10. 5. 2017. Pristupljeno 14. 5. 2017. 
  44. ^ „Wikipedia'nın Engellenemeyen Türkçe Sürümü Yayına Girdi!”. Webtekno. Pristupljeno 14. 5. 2017. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Vikinovosti imaju novost(i) za članak Blokiranje Vikipedije u Turskoj.

Mediji vezani za članak Blokiranje Vikipedije u Turskoj na Vikimedijinoj ostavi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Блокирање_Википедије_у_Турској&oldid=27674226”