Boginja majka

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Skulptura boginje majke iz Madja Pradeša ili Radžastana, Indija, 6-7 vek, u Nacionalnom muzeju Koreje, Seul

Boginja majka je boginja koja predstavlja personifikovanu apoteozu materinstva, plodnosti, stvaranja, uništenja ili boginja zemlje koja oličava blagodat zemlje ili prirode. Kada se izjednače sa zemljom ili prirodnim svetom, takve boginje se ponekad nazivaju Majkom Zemljom ili Zemaljskom Majkom, božanstvom u različitim animističkim ili panteističkim religijama. Boginja zemlje je obično žena ili ženski pandan Nebeskom Ocu ili Ocu neba. U nekim politeističkim kulturama, kao što je drevna egipatska religija koja pripoveda o kosmičkom mitu o jajetu, nebo se umesto toga vidi kao Nebeska Majka kao u Nut i Hator, a bog zemlje se smatra muškim, očinskim i zemaljskim partnerom, kao kod Ozirisa ili Geba koji su se izlegli iz materinskog kosmičkog jajeta. Zastupljenost boginje majke je najživlja u hinduizmu. Hindusi vide boginju Majku kao vrhovnu kosmičku energiju koja upravlja svemirom.

Boginja majka je zajednički naziv za po mitologiji velikog broja naroda i kultura, kult velike majke, koja se uzima kao majka bogova i svega što živi. Simbol velike majke ima posebno značenje u arhaičnom mišljenju i predstavlja osnovu za Jungovu teoriju arhetipova.

Kulture[uredi | uredi izvor]

Venera od Vilendorfa

Različite oblike kulta boginje majke srećemo u raznim kulturama:

Iskopavanja u Čatal Hojuku[uredi | uredi izvor]

Sedeća žena Čatal Hojuka

Između 1961. i 1965. Džejms Melar je vodio seriju iskopavanja u Čatal Hojuku, severno od planine Taurus u plodnom poljoprivrednom regionu Južne Anadolije. Upečatljive su bile mnoge statue pronađene ovde, za koje je Melart sugerisao da predstavljaju Veliku boginju, koja je bila na čelu panteona suštinski matrijarhalne kulture. Ženska figura koja sedi, okružena onim što Melart opisuje kao lavice, pronađena je u posudi za žito; moguće je da je bila namenjena zaštiti žetve i žita.[1] On je te lokacije smatrao svetinjama, a posebno je sedeća žena iz Čatal Hojuka zaokupila maštu. Postojao je i veliki broj bespolnih figurica, koje je Melart smatrao tipičnim za društvo u kome dominiraju žene: naglasak na polu u umetnosti je uvek povezan sa muškim impulsom i željom.[2] Ideju da je mogao postojati matrijarhat i kult boginje majke podržala je i Marija Gimbutas. Ovo je dovelo do modernog kulta Boginje Majke sa godišnjim hodočašćima koja su organizovana u Čatal Hojuku.[3]

Od 1993. godine, iskopavanja su nastavljena, pod rukovođstvom Ijana Hoder sa Lin Meskel kao šefom Stenfordovog projekta figurica koji je ispitivao figurice Čatal Hojuka. Ovaj tim je došao do drugačijih zaključaka od Gimbutasa i Melarta. Samo nekoliko figurica je identifikovano kao ženske i ove figurice nisu pronađene toliko u svetim prostorima, već su izgledale nasumično odbačene, ponekad u đubretu. Ovo je učinilo kult boginje majke na ovoj lokaciji malo verovatnim.[4]

Drevni Egipat[uredi | uredi izvor]

U egipatskoj mitologiji, boginja neba Nut se ponekad naziva „Majka”, jer je nosila zvezde i boga Sunca.

Smatralo se da Nut privlači mrtve na svoje zvezdano nebo i ugošćava ih hranom i vinom.[5]

Rasprava o praistorijskom matrijarhatu[uredi | uredi izvor]

Postoji razlika u mišljenju između akademske i popularne zamisli pojma boginja majka. Popularno gledište je uglavnom vođeno pokretom Boginja i glasi da su primitivna društva u početku bila matrijarhalna, obožavajući suverenu, negovanu, majčinsku boginju zemlje. Ovo je bilo zasnovano na idejama unilinearne evolucije iz devetnaestog veka Johana Jakoba Bahofena. Međutim, prema akademskom gledištu, i Bahofen i moderne teorije o boginjama su projekcija savremenih pogleda na svet na drevne mitove, a ne pokušaj da se razume mentalitet tog vremena.[6][7] Često je ovo praćeno željom za izgubljenom civilizacijom iz prošlog vremena koja bi bila pravedna, mirna i mudra.[8] Međutim, malo je verovatno da je takva civilizacija ikada postojala.[8]

Dugo vremena su feminističke autorke tvrdile da su ta miroljubiva, matrijarhalna agrarna društva istrebljena ili potčinjena od strane nomadskih, patrijarhalnih ratničkih plemena. Važan doprinos tome dala je arheologinja Marija Gimbutas. Njen rad u ovoj oblasti je doveden u pitanje.[9] Među feminističkim arheolozima ova vizija se danas takođe smatra veoma kontroverznom.[10][11]

Od 1960-ih, posebno u popularnoj kulturi, navodno obožavanje boginje majke i društveni položaj koji su žene u praistorijskim društvima navodno zauzimale, bili su povezani. Time je debata postala politička. Prema pokretu boginje, sadašnje društvo u kojem dominiraju muškarci trebalo bi da se vrati egalitarnom matrijarhtu ranijih vremena. Da je ovaj oblik društva ikada postojao, navodno je potkrepljeno mnogim pronađenim figuricama.

U akademskim krugovima, ovaj praistorijski matrijarhat se smatra malo verovatnim. Prvo, obožavanje boginje majke ne znači nužno da su žene vladale društvom.[12] Pored toga, figurice mogu da prikazuju i obične žene ili boginje, a nejasno je da li je zaista ikada postojala boginja majka.[13][14][15]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Mellaart 1967, str. 180–181
  2. ^ Mellaart 1967
  3. ^ Balter (2005), p. 40
  4. ^ Hodder (2010)
  5. ^ "Papyrus of Ani: Egyptian Book of the Dead", Sir E. A. Wallis Budge, NuVision Publications. 2007. ISBN 1-59547-914-7. str. 57.
  6. ^ Smith (2007)
  7. ^ Singh (2008) p. 130
  8. ^ a b Feder (2010)
  9. ^ Wesler (2012), pp. 65–66.
  10. ^ Motz (1997)
  11. ^ James; Dillon (2012)
  12. ^ Talalay in James; Dillon (2012)
  13. ^ Let me be perfectly clear about my own position: the maternal Great Goddess is a fantasy, a powerful fantasy with an astonishing capacity to resist criticism. Loraux in Duby, G.; Perrot, M. (1994)
  14. ^ Talalay in James, S.L.; Dillon, S. (2012)
  15. ^ Monaghan (2014)

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Богиња_мајка&oldid=27706519”