Božidar Žugić
| Božidar Žugić | |
|---|---|
 Poručnik Božidar Žugić | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 14. mart 1915. |
| Mesto rođenja | Novakovići, kod Žabljaka, Kraljevina Crna Gora |
| Datum smrti | 13. april 1941. (26 god.) |
| Mesto smrti | Gložan, kod Bačkog Petrovca, Kraljevina Jugoslavija |
| Vojna karijera | |
| Služba | 1935 — 1941. |
| Vojska | Jugoslovenska vojska |
| Čin | poručnik |
Božidar Žugić (Novakovići, kod Žabljaka, 14. mart 1915 — Gložan, kod Bačkog Petrovca, 13. april 1941) bio je poručnik Jugoslovenske vojske, učesnik Aprilskog rata i nosilac Zlatne medalje za hrabrost "Miloš Obilić".[1]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Osnovnu školu učio je u Prijepolju, a odrastao je u Pljevljima gde je 1931. završio Pljevaljsku gimnaziju.
Vojnu akademiju u Beogradu je pohađao u periodu od 1931. do 1935. godine. Kao inženjerijski poručnik 10. posadnog puka Jugoslovenske vojske u vreme izbijanja Drugog svetskog rata čuvajući oficirsku čast i dostojanstvo, patriotski je položio život 13. aprila 1941. u selu Gložan, kod Bačkog Petrovca.[2]
Pogibija[uredi | uredi izvor]
Rat je Božidara zatekao na mađarskoj granici, u Desetom posadnom puku, koji se po naredbi Vrhovne komande povlačio prema Novom Sadu. Gložanska drama, prema pričanju preživelih, započela je 13. aprila 1941. oko jedan sat po podne. Kolonu je tada kod Bačke Palanke, u selu Gložanu, presekao hortijevski „brzi korpus“, u čijem sastavu su bile dve brigade sa po jednim oklopnim i motorizovanim pukom, sa modernim nemačkim tenkovima i italijanskim tanketama „ansaldo – urus“, mađarske konstrukcije i proizvodnje. Odmah su otvorili vatru po koloni iznenađenih vojnika. Komandant Božidarevog puka, rezer. pukovnik Božidar Ristić, nosilac Karađorđeve zvezde i Obilićeve medalje, junak iz balkanskih i Prvog svetskog rata, procenivši da je situacija bezizlazna, pokušao je predajom da nešto spasi, mada je i sam znao da hortijevci ubijaju i civile, a pogotovo vojnike i oficire.
Štefan Dudok, Slovak koga su mađarski fašisti poveli iz Bačke Palanke kao prevodioca, opisaće kasnije:
„Stajao sam između dva komandanta koja su razgovarala. Hortijevci su tražili bezuslovnu predaju i razoružanje oficira i vojnika, i oni su počeli da se grupišu sa podignutim rukama. Tada nam je prišao jedan lep i visok poručnik, crnomanjastog lica u pelerini. Prošao je pored postrojenih oficira, stao ispred mađarskog komandanta i počeo da viče na njega: Šta ti hoćeš, kukavico? Šta hoćeš? Hoćeš da nas zarobiš bez borbe?”
„Nisam smeo da prevodim, čekao sam i gledao unezverenog mađarskog oficira, koji se okrenuo prema meni i pitao: Šta hoće ovaj poručnik? Poručnik Žugić se zatim okrenuo svom komandantu: Gospodine pukovniče, tako se ne brani otadžbina! Ja se ne predajem, jugoslovenski oficir se ne predaje, on može samo da pogine!”
„Nisam smeo da prevedem mađarskom komandantu šta mu govori. On je tada izvadio pištolj, koji je držao u desnom džepu šinjela, pošao korak napred i pucao u grudi hortijevom komandantu… Tada su sa tenka iznad moje glave počeli da pucaju rafali, pao sam na zemlju, bio je haos. To je poslednje što sam video… Dugo sam ležao dok nisu sasvim prestali sa pucnjavom. Kada sam se podigao, bilo je strašno, mnogo ubijenih oficira i vojnika, neki su bežali ravnicom, čuli su se jauci i razna dozivanja... ali video sam kako pada i poručnik Žugić i samo sam to video…”[3]
Jedan od retkih preživelih svedoka, Radovan Popović, rezervni vojnik, svedočio je: „Najednom sam začuo usamljeni pucanj. Onda je mađarski vojnik s tenka otvorio besnu vatru iz mitraljeza. Bio je to rafal koji je pokosio Božidara Žugića, a u svakom slučaju i pukovnika Božidara Ristića, koji je bio dalje. Tenkovi i oklopna vozila počeli su nas sa svih strana zasipati vatrom. Neki od vojnika bežali su ka hmeljištu i vinogradu na putu za Petrovac…”
Meštani sela, sahranili su nastradale vojnike i doveli su popa Ljubišu Popovića iz Begeča da im održi opelo. Mađarski fašisti nisu dozvolili svešteniku da to uradi poručniku Žugiću. Po posebnoj naredbi on će biti sahranjen van groblja. U crkvenom protokolu, sveštenik Popović će, pored Božidarevog imena zapisati: „Po izričitom naređenju mađarskih vojnih vlasti opelo zabranjeno zbog ubistva mađarskog komandanta, ali i imena nekolicine poginulih, koliko je njegov sin Marko Popović, kasnije grudni hirurg u N. Sadu uspeo da skine pločica sa poginulih vojnika i oficira, sve dok ga jedan hortijevac nije oterao: Todorović Sava, Trpko M. Veljanović iz Tetova, selo Lešak, telegraf. 10. tehn.posad.čete, Petronije Stojiljković, Prizren graničar 44. gran. čete, narednik Bankarev Dina iz Banata...”
Učiteljica osnovne škole u Gložanu Vjera Sklenarova, decenijama je svojim đacima na časovima istorije predavala lekcije o požrtvovanosti za svoj narod Božidara Žugića[4].
Posleratne „igre” sa spomenikom[uredi | uredi izvor]
Pošto nije bio komunista, dugo iza rata vlast u Pljevljima nije dozvoljavala da mu se podigne spomenik, niti da se proglasi za narodnog heroja. Lokalni SUBNOR iz Gložana mu je 1964. godine podigao spomenik na mesnom groblju, a od sredstava njegove majke Marije spomenik je izrađen i čekao na dozvolu komunističkih vlasti nekoliko godina.[5]
Spomenik Božidaru i njegovim palim saborcima podigao je u Gložanu SUBNOR ovog mesta, angažovanjem predsednika Mihajla Fabrija. Kada na njegov poziv borcima Pljevalja niko nije odgovorio, došao je u Pljevlja, da lično pozove majku heroja, koja ga je i posinila. Doći će Fabri još jednom u Pljevlja, na Marijin večni ispraćaj. Sa kumom, koji je Boža i krstio, učiteljom Arsenijem Vukovićem, otići će Marija na mesto pogibije svog sina 15. oktobra 1964.
Nakon 2000. bilo je pokušaja da se spomenik podignut 1964. u Gložanu ukloni i zameni novim. Ipak, spomenik je sačuvan i uz postojeći podignuta je još jedna ploča.
Ubrzo posle njene smrti mu je 1966. godine spomenik i postavljen na mostu na Đurđevića Tari.[2]
Film[uredi | uredi izvor]
Božova sestričina, Ranka Velimirović, snimila je dokumentarni film Besmrtni poručnik u smrt s osmehom koji je premijerno prikazan u Pljevljima 19. aprila 2008. godine.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Ukazi o odlikovanjima”. Predsednik Republike Srbije. Pristupljeno 2023-02-15.
- ^ a b Koprivica, Petko (28. 10. 2008). „Oficirska čast durmitorskog Obilića”. Politika. Pristupljeno 20. 4. 2012.
- ^ Politika (30. 5. 1973). Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - ^ „USPOMENA NA BOŽIDARA ŽUGIĆA:”.
- ^ Bojović, Vojkan T. (14. 4. 2019). „Heroji otadžbine: Besmrtni poručnik Božidar V. Žugić”. pvportal.me. Pristupljeno 16. 4. 2021.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Opština Pljevlja Istorija Pljevalja, Urednik prof. dr. Slavenko Terzić. CIP katalogizacija u publikaciji Centralne narodne biblioteke Crne Gore , Cetinje
- Nacionalni pokreti u pljevaljskom kraju 1941—1945 Milić F. Petrović
Aprilski rat 1941. | |||||
|---|---|---|---|---|---|
Članci o događajima i ličnostima iz Aprilskog rata 1941. | |||||
| Članci | |||||
| Hronologija | |||||
| Ličnosti |
| ||||
