Vjetrenica
Vjetrenica je pećina u Bosni i Hercegovini, u Federaciji BiH. Ovo je najveća i najpoznatija pećina u BiH i predstavlja zaštićeni spomenik prirode i turističko odredište u jugoistočnom delu Hercegovine.[1] Smeštena je 300 metara istočno od sela Zavala, na zapadnom kraju Popova polja, u opštini Ravno. Udaljena je 12 km od mesta Slano na obali Jadranskog mora (Hrvatska). Ukupno je otkriveno oko 7.014 metara podzemnih kanala.[1] U pećini se nalaze prostrani hodnici i dvorane i bogat hidrografski svet sa brojnim jezerima, nekoliko vodopada, više stalnih potoka i na desetine manjih periodičnih tokova koji teku raznim smerovima. Ova pećina je zaštićeni spomenik prirode od 1950. godine. Temperatura u pećini je konstantna tokom cele godine i iznosi 11,4 °C.
Istorija istraživanja[uredi | uredi izvor]
Prvo navođenje Vjetrenice kao zanimljivog pećinskog fenomena zabeleženo je kod Plinija Starijeg u njegovom delu Historia naturalis, 77. godine.[1] Najveća otkrića vršio je češki speleolog Karel Absolon u periodu od 1912. do 1914. godine, dok ju je prvi naučno opisao beogradski istraživač Mihajlo Radovanović 1929. godine. Kasnija istraživanja urađena su u sklopu zajedničkog projekta uređenja pećine Vjetrenice, koje su izveli speleološko društvo „Bosansko-hercegovački krš“ i firma „Energoinvest“ iz Sarajeva u periodu od 1958. do 1961. godine. Novu topografsku kartu područja izradio je SO „Velebit“ iz Zagreba 2002. godine. Od 2002. svake godine održavaju se speleoeloški kampovi.
Paleontološka otkrića[uredi | uredi izvor]
U Vjetrenici je do sada pronađen čitav niz zanimljivih paleontoloških nalaza, među kojima se izdvajaju ceo kostur leoparda (Panthera pardus), pronađen 1968. godine, kao i više delimičnih nalaza ostataka životinja. Najcelovitiji paleontološki opis pećine do sada je uradio Mirko Malez, 1969. godine.
Zoološke karakteristike[uredi | uredi izvor]
Vjetrenica poseduje veoma bogat pećinski svet, u kojem je zabeleženo skoro 200 različitih životinjskih vrsta, od kojih 91 troglobionata, a 37 njih je prvi put pronađeno i opisano upravo na ovom mestu (lat. Locus typicus). Najpoznatiji predstavnik biodiverziteta pećine je čovečja ribica (lat. Proteus anguinus),[1] koja naseljava uži deo kraških područja Bosne i Hercegovine, a pored toga živi još samo u Italiji, Sloveniji i Hrvatskoj.[2]
Vjetrenica danas[uredi | uredi izvor]
Pećina je bila elektrificirana u dužini od 1.050 metara, staza s prekidima uređena do 1.800 metara, a otvorena je za turističke posete od 1964. godine.[1] U građanskom ratu u BiH dosta opreme je uništeno, ali je speleološko udruženje Vjetrenica — Popovo polje obnovila turistički program uz provizorno osvetljenje. Urađen je i projekt moderne elektrifikacije niskonaponskom strujom. Posete Vjetrenici su moguće svakog dana. Godine 2004. pećina je kandidovana za preliminarnu listu svetske baštine Uneska.[3] Tokom 2010. godine, rekonstruisana je rasveta u pećini i uređena turistička staza postavljanjem rukohvata. Danas je za turiste dostupno oko 650 metara pećine.[1]
Program popularizacije obuhvatio je izradu veb stranice, pokrenuti su kulturni susreti u Vjetrenici, štampana prigodna poštanska marka, a urađena su i dva dokumentarna filma sa četiri epizode.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ „Vjetrenica, putovanje skrivenim svijetom”. Ravno: Javno preduzeće Vjetrenica — Popovo polje.
- ^ Sket, Boris (1997). „Distribution of Proteus (Amphibia: Urodela: Proteidae) and its possible explanation”. Journal of Biogeography. 24 (3): 263—280. doi:10.1046/j.1365-2699.1997.00103.x.
- ^ „Vjetrenica cave”. UNESCO World Heritage Centre (na jeziku: engleski). Pristupljeno 28. 9. 2019.
