Gračac (Vrnjačka Banja)

Gračac
Gračac;
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Raški
Opština	Vrnjačka Banja
Stanovništvo
— 2011.	1833
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 38′ 42″ S; 20° 50′ 05″ I / 43.6450° S; 20.8347° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	264 m
	Gračac Gračac na karti Srbije
Ostali podaci
Pozivni broj	036
Registarska oznaka	VB

Gračac je naselje u Srbiji u opštini Vrnjačka Banja u Raškom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 1833 stanovnika.

Čine ga dve fizionomske celine: Donji i Gornji Gračac. Nalazi se u dolini Zapadne Morave, i pruža se do padina planine Goč. Od Vrnjačke Banje je udaljeno oko 10 km.

Kroz atar sela prolaze značajne saobraćajne komunikacije, magistralni put Kraljevo-Kruševac, kao i železnička pruga Požega-Stalać. Broj zadnje pošte je 36215, Podunavci, Srbija. Površina seoskog atara iznosi 3411 hektara (34,11 km²).

Seoska crkva nosi ime Svetog Save, a seoska slava je Sveta Trojica. Selo je ekonomski nerazvijeno i u fazi demografske starosti.

Istorija

Po određenim istoriografskim podacima, najraniji pravoslavni religijski objekat, koji je postojao na mestu današnje crkve, potiče iz 12. veka. Toponim Gračac je nastao od reči Gradac (grad, utvrđenje). Prema istoričaru Milanu D. Sotiroviću, na teritoriji današnjeg sela se još u doba rimskog carstva razvilo naselje, približno u 2. veku, upravo oko vojnog utvrđenja, duž puta (via militaris) Beograd-Niš, koji je u to vreme prolazio tom teritorijom. Ovu teoriju donekle potkrepljuje i otkriće ostataka temelja objekta, na mestu Ćelije, u gornjem delu sela, koga je Feliks Kanic označio kao rimski kastrum. Najstariji arehološki nalaz u selu je mermerna ploča sa latinskim natpisom, nađena na seoskom groblju, pored crkve, neposredno pred Balkanske ratove. Ploča je poslata za Beograd, ali joj se posle Prvog svetskog rata gubi svaki trag. Gračac je bio pod turskom vlašću do 1833. godine, a turski naziv Kurilovo je nosio i tokom 19. veka. Postoji mogućnost da je selo Bivoljak, pomenuto u više turskih deftera tokom 16. veka zapravo Gračac. Naziv Gračac je uveden krajem 19. veka. Ove, a i detaljnije podatke o istoriji sela Gračac, Milan D. Sotirović, objavio je 1996. godine u delu Vrnjačka Banja i okolina u publikaciji Narodne biblioteke Dr Dušan Radić, Vrnjačka Banja.^[1]

Demografija

U naselju Gračac živi 1600 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,5 godina (40,5 kod muškaraca i 42,4 kod žena). U naselju ima 652 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,08.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[2]
Godina	Stanovnika
1948.	2.395
1953.	2.386
1961.	2.277
1971.	2.129
1981.	2.012
1991.	2.045	1.983
2002.	2.011	2.059

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[3]

Srbi	1.851	92,04%
Romi	124	6,16%
Crnogorci	18	0,89%
Jugosloveni	7	0,34%
Makedonci	4	0,19%
Slovenci	1	0,04%
Muslimani	1	0,04%
nepoznato	3	0,14%

Stanovništvo prema polu i starosti^[4]


	m	ž
?	3	8
80+	21	30
75—79	30	49
70—74	72	82
65—69	58	78
60—64	55	60
55—59	49	41
50—54	61	57
45—49	105	78
40—44	66	69
35—39	56	62
30—34	50	73
25—29	57	50
20—24	59	71
15—19	64	75
10—14	71	59
5—9	45	54
0—4	57	36
Prosek :	40,5	42,4

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	426	442	533	563	561	581	652

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	124	178	89	135	68	33	19	3	1	2	3,08

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	806	188	536	47	22	13
Ženski	883	142	537	166	16	22
UKUPNO	1.689	330	1.073	213	38	35

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	348	50	0	0	126
Ženski	239	59	0	0	73
UKUPNO	587	109	0	0	199
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	7	16	29	10	29
Ženski	2	1	19	20	0
UKUPNO	9	17	48	30	29
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	15	14	8	9
Ženski	1	9	6	12	26
UKUPNO	1	24	20	20	35
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	11	0	0	24
Ženski	1	0	0	10
UKUPNO	12	0	0	34

Reference

^ Aleksić Čevrljaković, Marija (2012). „Crkva Sv. Save u Gračacu: arheologija i istorija”. Naša prošlost. 13: 129—130.
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze

[1] Aleksić Čevrljaković, Marija (2012). „Crkva Sv. Save u Gračacu: arheologija i istorija”. Naša prošlost. 13: 129—130.

[2] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[3] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[4] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]