Grifon

Grifon i Satir

Statua Grifona u Persepolju.

Grifoni kasni 11-12. vek, Gradina, Rakovac.

Grifon (grč. Gryps, lat. Griphus) je mitsko čudovište sa telom lava i glavom, krilima i kandžama orla, poreklom sa Istoka, najverovatnije sa teritorije drevnih Skita. Čuvar grobova i riznica, grifon je čest motiv arhitektonske i vajane i slikane dekoracije u Starom veku i renesansi.

Mitologija

Najstarije predstave ovih fantastičnih bića poznate su iz Egipta, Vavilona, Mesopotamije, Asirije, Hetitskog carstva, Persije, Fenikije i Judeje, a odatle su stigle u Grčku, najpre na Krit. Na Kritu su se pojavljivali na umetničkim predmetima iz 17. i 16. veka p. n. e., u Sparti u 8. i 7. veku p. n. e. i u Rimu.

Moglo je biti žensko i muško, a postojale su i rezličite kombinacije: lavlji trup i ptičja, odnosno ljudska glava.

U Grčkoj je uglavnom predstavljen kao čudovište ženskog pola, a najpoznatije je Sfinga. U Mesopotamiji i Persiji preovladao je lavlji tip - kombinacija lavljeg trupa i glave bika ili čoveka, a u Egiptu tip - telo lava i glava ptice grabljivice, škorpiona i čoveka, zmaja i slično.

Najpoznatiji predstavnici bili su siruši „vavilonski zmajevi“ i kerubioni, krilati bikovi-stražari s ljudskom glavom.

Grifon se smatrao opasnim demonom koji je bio sluga bogova, a vremenom je gubio svoj htonski karakter i pretvorio se u simbol mudrosti, snage i hrabrosti.

O Grifonu

I književnosti se prvi put pominje u komentaru Hesiodovog dela, a prvi opis dao je Herodot u prvoj polovini 5. veka pre nove ere. Opisujući ga kao čudovište s lavljim telom, orlovskim krilima i kandžama, koji živi negde daleko na severu Azije, gde čuva bogata nalazišta zlata od jednookih Arismapana.

Eshil grifone naziva "Zevsovim psima“ i opisuje ih kao pse sa ptičjim kljunom koji ne laju.

Literatura

• Nestorović, Bogdan N. (1952). Arhitektura Starog veka (Arhitektura). Beograd, Srbija, Jugoslavija: Naučna knjiga. 
• V. Zamarovski, Junaci antičkih mitova, Leksikon grčke i rimske mitologije, Zagreb 1985, pp. 118.

Spoljašnje veze

• Grifon