Dijalekti katalonskog jezika
Dijalekti katalonskog jezika imaju relativnu uniformnost, posebno u poređenju sa ostalim romanskim jezicima;[4] ta uniformnost se odražava u vokabularu, sematici, sintaksi, morfologiji i fonologiji.[5] Međusobna razumljivost između dijalekata je veoma visoka,[6][7][8] procjenjuje se u rasponu od 90% do 95%.[9] Jedini izuzetak je izolovani idiosinkratički algerski dijalekat.[4]
Pregled[uredi | uredi izvor]
Godine 1861, lingvističar Manuel Mila i Fontalas katalonski jezik je podijelio na dva glavna dijalekta: zapadni i istočni.[8][5] Najočiglednija fonetička razlika je u nenaglašenim a i e, koji su se u istočnim dijalektima spojili u /ə/, dok u zapadnim dijeltima ostaju razdvojeni kao /a/ i /e/.[4][8] Postoji još nekoliko razlika u izgovoru, verbalkoj morfologiji i vokabularu.[6]
Zapadni katolonski obuhvata dva dijalekta: sjeverozapadni i valesijanski; istočni katalonski obuhvata četiri dijaleta: središnji, balearski, sjeverni i algerski.[8] Svaki dijalekat se dalje može podijeliti na nakoliko poddijalekata.
Postoje dva govorna standarda za jezike zasnovane na istočnim i zapadnim dijalektima:
- U Kataloniji, Institut za katalonske studije reguliše govorni standard zasnova na srednjokatalonskom, koji ima najveći broj govornika[8] i govori se u gusto naseljenom području pokrajine Barselone, istočnoj polovini pokrajine Taragona i u najvećem dijelu pokrajine Žirone.[8]
- U Valensiji, Jezička akademija Valensije primjenjuje Farbanove smijernice na valensijanski varijetet i reguliše alternativni govorni standard zasnovan na južnovalensijanskom poddijelektu. Uprkos tome što ima manje govornika nego srednjovalensijanski poddijalekat,[10] južnovalensijanski je bio pod manjim uticajem španskog jezika. Govori se na jugu i sjeveru pokrajine Valensije i velikom dijelu pokrajine Alakant, u gradovima kao što su Gandija, Alkoj i Hativa.[10]
Brojniji govornici katalonskog jezika od Valesijanaca su samo Katalonaci, što znači da Valesijanci čine pribložno treći ukupnog broja govornika katalonskog. Stoga, u smislu jezičkog sukoba, priznanje i poštovanje dvostrukog standarda, kao i dualne katalonsko-valensijanske denominacije,[11] smiruje napete središnjo-periferne odnose između Katalonije i Valensijanske Zajednice.
| Skupine | ZAPADNA | ISTOČNA | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Dijalekti | Sjeverozapadni | Valensijanski | Srednji | Balearski | Sjeverni | Algerski |
| Područje | Španija | Francuska | Italija | |||
| Pokrajine Ljerida, istočna polovina Taragone, La Franja | Valensijanska Zajednica | Pokrajine Barselona, zapadna polovina Tragona, većina Žirone | Balearska Ostrva | Rusiljon/Sjeverna Katalonija | Grad Algero na Sardiniji | |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Feldhausen 2010, str. 6.
- ^ Wheeler 2005, str. 2.
- ^ Costa Carreras 2009, str. 4.
- ^ a b v Moll 1958, str. 47.
- ^ a b Enciclopèdia Catalana, str. 634–635.
- ^ a b Wheeler 2005, str. 1.
- ^ Costa Carreras & Yates 2009, str. 5.
- ^ a b v g d đ e Feldhausen 2010, str. 5.
- ^ „Catalan”. Ethnologue. „Central Catalan has 90% to 95% inherent intelligibility for speakers of Valencian (1989 R. Hall, Jr.)”
- ^ a b Xarxa Cruscat de l'Institut d'Estudis Catalans
- ^ „Arhivirana kopija” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 23. 09. 2015. g. Pristupljeno 09. 11. 2017.
- ^ Wheeler 2005, str. 2–3.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Feldhausen, Ingo (2010). Sentential Form and Prosodic Structure of Catalan. John Benjamins B.V. ISBN 978 90 272 5551 8.
- Wheeler, Max (2005). The Phonology Of Catalan. Oxford: Oxford University Press. str. 54. ISBN 978-0-19-925814-7.
- Costa Carreras, Joan; Yates, Alan (2009). The Architect of Modern Catalan: Selected Writings/Pompeu Fabra (1868–1948). Instutut d'Estudis Catalans & Universitat Pompeu Fabra & Jonh Benjamins B.V. str. 6—7. ISBN 978 90 272 3264 9.
- Moll, Francesc de B. (2006) [1958]. Gramàtica Històrica Catalana (na jeziku: katalonski) (Catalan izd.). Universitat de València. str. 47. ISBN 978-84-370-6412-3.
- Ferrater; et al. (1973). „Català”. Enciclpèdia Catalana Volum 4 (na jeziku: katalonski) (1977, corrected izd.). Barcelona: Enciclopèdia Catalana. str. 628—639. ISBN 978-84-85194-04-9.
- Recasens, Daniel (1996). Fonètica descriptiva del català: assaig de caracterització de la pronúncia del vocalisme i el consonantisme català al segle XX (2nd izd.). Barcelona: Institut d'Estudis Catalans. str. 75—76,128—129. ISBN 9788472833128.
- Melchor, Vicent de; Branchadell, Albert (2002). El catalán: una lengua de Europa para compartir (na jeziku: španski). Bellaterra: Universitat Autònoma de Barcelona. str. 71. ISBN 978-84-490-2299-9.