Episkop vršački Gavrilo

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Gavrilo (Zmejanović)
Lični podaci
Datum rođenja(1847-08-25)25. avgust 1847.
Mesto rođenjaDobanovci kod Zemuna, Austrijsko carstvo
Datum smrti14. oktobar 1932.(1932-10-14) (85 god.)
Mesto smrtiZemun Polje, Kraljevina Jugoslavija

Gavrilo (Zmejanović, Dobanovci (Srem), 25. avgust 1847 — Zemun Polje, 14. oktobar 1932) je bio episkop Srpske pravoslavne crkve i nepotvrđeni srpski Patrijarh.

Svetovni život[uredi | uredi izvor]

Episkop Gavrilo (Zmejanović) rođen je 25. avgusta 1847. godine u Dobanovcima, u Sremu, od oca Mihaila, sveštenika, i majke Eve - rođene Andrejević. Završio je osnovnu srpsku i građansku nemačku školu, zatim Karlovačku gimnaziju i Karlovačku bogosloviju. Potom je apsolvirao na ekonomskoj akademiji u Altenburgu.[1] Od 1870. do 1882. godine bavio se ekonomijom i proučavanjem prirodnih nauka. U mladost se 1876. godine borio kao srpski dobrovoljac-ustanik na Drini; bio jedan od četovođa. Vratio se kući, u Srem ranjen - "na štakama". To su mu kasnije srbomrsci uzeli za zlo.[2]

Monaški život[uredi | uredi izvor]

Zamonašio se na poziv Patrijarha srpskog Germana Anđelića, 1882. godine u manastiru Krušedolu. U čin đakona je rukopoložen 19. novembra 1882, a sutradan za prezvitera. Od 1882. do 1891. godine bio je vojni sveštenik tj. "dušepopečitelj" bosansko-hercegovačkih trupa. Tada se bavi bogoslovskim naukama, a u Sarajevu predaje veronauku u srednjim školama.[2] Bio je pohvaljivan i odlikovan pravom nošenja crvenog pojasa zbog uspeha u radu sa sarajevskom omladinom. Austrijski car Franc Josif I mu je za uspešan prosvetni rad i zasluge dodelio Zlatni krst sa krunom.[3] Godine 1891. mu je patrijarh Georgije (Branković) poverio upravu manastira Krušedola i iste godine proizveo ga u čin protosinđela.[4] Tih godina je prijateljevao sa drugom iz detinjstva, pesnikom Lazom Kostićem, koji se bavio u manastiru (1896). U to vreme mu je Saborski odbor poverio nadzor nad crkveno-narodnim dobrima (do 1895). Arhimandritom manastira Krušedola postao je 25. marta 1894, a 1895. godine i mandatarom upražnjene Eparhije vršačke.

Vladika vršački[uredi | uredi izvor]

Za episkopa vršačkog je izabran 18. maja 1896. godine. Austrijski vladar ga je potvrdio 14. juna 1896. godine.[5] Za episkopa su ga posvetili 27. jula iste godine u karlovačkoj Sabornoj crkvi patrijarh Georgije Branković i episkop gornjokarlovački Mihailo. Za vreme episkopa Gavrila vladičanski dvor u Vršcu je dobio današnji izgled i snabdeven je odgovarajućim nameštajem. Dok je sedeo u episkopskoj stolici bio je u neprijateljstvu sa vršačkim radikalima. Ovi su ga osuđivali preko svojih novina, zbog "mađaronstva" i pogrdno nazivali Gabor puspok - umesto Gavrilo.[6] Na prvi dan praznika Duhova 1898. godine navodno je Vrščanin Mita Popović pokušao da izvrši atentat na vladiku koji "u punom ornatu" pošao na službu u crkvu.[7] Kasnije je promenio tabor i (od klerikalca je postao radikal) 1899. godine zajedno sa radikalskim vođama optužio je patrijarha Brankovića, zbog navodnog finansijskog oštećenja crkvenih opština, protoprezvitera i manastira. Uzeo je početkom 1901. godine od srpskog patrijarha duže odsustvo radi lečenja i oporavka.[8]

Nepotvrđeni srpski Patrijarh[uredi | uredi izvor]

Bio je aktivan u Saborskom odboru u Karlovcima, kojem je jedno vreme i predsedavao. Bio je blizak srpskim radikalima u Mađarskoj; odigrao je političku ulogu - kritikovao i bio kritikovan. Tražena je 1902. godine njegova odgovornost od strane Arhijerejskog sinoda. Zaslužan je za donošenje tzv. "Manastirske uredbe" od strane Srpskog crkveno-narodnog sabora 1902. godine. Srpski crkveni Sabor u Karlovcima ga je 1. avgusta 1908. godine jednoglasno izabrao za Patrijarha srpskog.[9] Protiv njegovog izbora digla se javnost u Austrougarskoj, novine su ga napadale, pisale su nepovoljno, tvrdile da je njegov izbor "veliko-srpski akt". Zbog toga mu car Franc Jozef nije dao potvrdu. On je bio treći do tada srpski Patrijarh, posle Stojkovića i Živkovića, koga državna vlast nije htela potvrditi. Godine 1911. on je radi osnivanja svoje Zadužbine, predao crkvenom Saborskom odboru 100.000 kruna. Namenio ih je za osnivanje jedne škole za srpsku žensku ratarsku omladinu.[2]

Tokom Prvog svetskog rata je oboleo i oronuo. Penzionisan je po svojoj molbi 1920, i zatim se povukao u sremski manastir Bešenovo. Umro je 14. oktobra 1932. godine u Zemun Polju nakon teške bolesti, u domu kod svog sinovca Miloša Zmejanovića.[2] Sahranjen je u porodičnoj grobnici u Grabovcima, u Sremu.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 14. jul 1896.
  2. ^ a b v g "Politika"...
  3. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 1896.
  4. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 4. novembar 1891.
  5. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 23. jun 1896.
  6. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 31. decembar 1906.
  7. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 21. jun 1898.
  8. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 7. januara 1901.
  9. ^ "Politika", Beograd 16. oktobar 1932. godine

Literatura[uredi | uredi izvor]


Episkop vršački
1896—1920.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Епископ_вршачки_Гаврило&oldid=26878862”