Zvezdarska šuma
| Zvezdarska šuma[1] | |
|---|---|
IUCN kategorija III (spomenik prirode) | |
 Izletište u Zvezdarskoj šumi | |
| Mjesto |  Srbija |
| Najbliži grad | Beograd |
| Upravljačko tijelo | Srbija |
Zvezdarska šuma, park-šuma Zvezdara, spomenik prirode Zvezdara[2] ili samo Zvezdara nalazi se u istoimenoj Beogradskoj opštini i predstavlja značajan deo ekosistema grada. Istovremeno Zvezdara, je atraktivno izletište u užem centru grada, koje služi za odmor, sport i rekreaciju.
Opis[uredi | uredi izvor]
Po položaju zauzima desnu stranu reke Dunav. To je pošumljeni deo brda, koje se nekada zvalo Veliki Vračar[3], sa vrhom koji se nalazi na 254 metara n.v, zbog čega dominira istočnim delom Beograda. Ovaj prostor je sa svih strana stešnjen gradskim tkivom i zauzima površinu nepravilnog oblika,[1] a graniči se sa Mirijevom, Omladinskim stadionom na Karaburmi i Sportskim centrom „Zvezdara“. Pošumljeni deo zauzima oko 145 hektara površine[4], od čega je 21 hektar uređen kao park.[5] Vegetacija, koja raste u urbanim uslovima grada je veštačkog porekla i njena prosečna starost iznosi oko 60 godina. Danas najveći deo park-šume čine čiste ili mešovite vrste drveća, kao što su bagrem, crna topola i kanadska topola, američki jasen, gorski javor, beli jasen, hrast lužnjak, crni bor i beli bor, kao i šumsko i ukrasno šiblje. Osnovna funkcija šume je unapređenje životne sredine i optimizacija ekoloških uslova u gradu.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Zvezdara je nedovoljno istraženi arheološki lokalitet praistorijskog doba.[5]
Vračar se prvi put pominje na jednom turskom planu iz 1621. godine kao „brdo i veliko polje“. Delio se na Istočni, Zapadni i Veliki Vračar, odnosno Zvezdaru.[1]
Brdo i kraj oko njega, prostor sve do Vukovog spomenika, koji je u Beogradu danas poznat kao Zvezdara, do početka 30-ih godina 20. veka zvao se Istočni Vračar. Zbog svog položaja kralj Petar I Karađorđević, planirao je da na mestu gde je smeštena opservatorija, sagradi sebi dvor, ali su ga vojni stratezi odgovorili od te namere, pošto sa Mirjevske strane brda, u podnožiju protiče reka Dunav, pa bi zbog toga dvor bio laka meta za austrijske topovnjače koje su plovile Dunavom. Međutim, 1932. godine[3] je na vrhu brda, na delu Istočnog Vračara kojim se prostirao Laudanov šanac, izgrađena Astronomska Opservatorija. Narodni izraz za opservatoriju je zvezdarnica, ili zvezdara, tako da je ubrzo i kraj prozvan Zvezdara, dok se prethodni naziv zadržao samo za kraj s druge strane Bulevara kralja Aleksandra.[6]
Sa pošumljavanjem Zvezdare krenulo se 1933. posle izgradnje Astronomske opservatorije 1932, kada je počelo uređivanje parka i zasađivanje zelenila. Pošumljavanje ovog terena preduzeto je, između ostalog, i zbog zaštite Beograda od košave.[4] Najveći broj stabala šume posađen je u periodu od 1948—1950. godine[1] u velikim akcijama pionira i mladih gorana, pošto je u blizini opservatorije osnovan Institut Mihajlo Pupin.[7]
Tokom II sv. rata, u zvezdarskoj šumi je bila stacioniran nemačka artiljerija, radi odbrane od savezničkog bombardovanja grada 1945. godine.
Pre NATO agresije u Zvezdarskoj šumi nalazila se i odbrana grada Beograda koja je tada izmeštena u selo Jakovo.[8]
Na samom rubu šume, nedaleko od Insituta Mihajlo Pupin, još 1989. godine započeta je izgradnja Naučno tehnološkog parka „Zvezdara“, ali se ubrzo stalo, da bi se kasnije ponovo nastavilo i park je otvoren 2012. godine[9]
Budućnost[uredi | uredi izvor]
Generalni plan Beograda 2021. godine je izdvojio Zvezdarsku šumu kao evidentiranu površinu sa prirodnim vrednostima, koji spada u trajna dobra grada Beograda. Zbog ambijentalnog, simboličkog i ekološkog značaja za grad dat je predlog za njegovu zaštitu,[1] Ovo predstavlja rezultat borbe građana da sačuvaju šumu od dalje seče i gradnje.[10][11]
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Prikaz vrsta ptica koje žive u Zvezdarskoj šumi -
Spisak ptica koje žive u Zvezdarskoj šumi -
-
-
-
-
-
-
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ „Zavod za zaštitu prirode Srbije: Zaštićena Zvezdarska šuma, 25. 3. 2012.”. Pristupljeno 4. 9. 2012.[mrtva veza]
- ^ „Beograd.rs:Generalni plan Beograda 2021, str. 22” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 08. 01. 2012. g. Pristupljeno 6. 9. 2012.
- ^ a b „Astronomija: Astronomska opservatorija u Beogradu, 5. 4. 2009., Pristupljeno 4. 9. 2012., takođe Časopis „Astronomija“, br. 25 str. 14”. Arhivirano iz originala 22. 10. 2013. g. Pristupljeno 04. 09. 2012.
- ^ a b „Opština Zvezdara: Životna sredina”. Arhivirano iz originala 24. 09. 2012. g. Pristupljeno 4. 9. 2012.
- ^ a b „Zvezdarska šuma - blog, 10. 7. 2009.”. Pristupljeno 4. 9. 2012.
- ^ „Astronomska opservatorija na Zvezdari, 17. 8. 2009.”. Pristupljeno 6. 9. 2012., odlomak iz romana „Povratak košave u Beograd“, Neda Kovačević
- ^ „Večernje novosti: Zvezdarska šuma bez asfaltnih staza, 19. decembar 20111”. Pristupljeno 4. 9. 2012.
- ^ „Ekopedia:Ugrožavanje prirodnog dobra - spomenika prirode Zvezdarska šuma, 17. 4. 2011.”. Arhivirano iz originala 16. 02. 2012. g. Pristupljeno 4. 9. 2012.
- ^ „Naučno tehnološki park Zvezdara, JUP”. Pristupljeno 9. 9. 2012.
- ^ „Pečat: Sve što raste i cveta uništiće varvari, 23. 3. 2010.”. Pristupljeno 9. 9. 2012.
- ^ „Danas: Šumska vila brani „pluća grada“, 25. 1. 2010.”. Pristupljeno 9. 9. 2012.
