Mitropolit zahumsko-hercegovački Ignjatije
| mitropolit Ignjatije (Ikonomidis) | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Pomesna crkva | Vaseljenska patrijaršija |
| Mitropolija | Mitropolit hercegovački |
| Čin | Mitropolit |
| Sedište | Mostar |
| Godine službe | od 1875. do 1888. |
| Prethodnik | Prokopije II |
| Naslednik | Leontije Radulović |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1828. |
| Mesto rođenja | Vatusa, Osmansko carstvo |
Ignjatije (Ikonomidis), (Vatusa, 1828) je poslednji mitropolit grčkog porekla na tronu Zahumsko-hercegovačke eparhije od 1875. do 1888.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođen je 1828. godine u Vatusi na ostrvu blizu Mitelene na ostrvu Lezbos, u svešteničkoj porodici, od oca Jovana Ikonomidisa. Mitropolit Ignjatije je bio predstavnik generacije dobro obrazovanih teologa. Svoje bogoslovsko zvanje stekao je u elitnoj teološkoj akademiji Vaseljenske patrijaršije na ostrvu Halki, čiju diplomu je dobio 1863. godine Vidinski mitropolit Pajsije rukopoložio ga je 1852. godine u čin jerođakona. Ovaj događaj ukazuje da je, najverovatnije, bio u pridvornoj službi mitropolita Pajsija. Na početku svoje bogoslovske službe obavljao je učiteljski posao i bio je eparhijski propovednik. U čin jeromonaha rukopoložen je u Carigradu 1866. godine. Iste godine, vaseljenski patrijarh Sofronije, unapredio ga je u čin arhimandrita. Njegov naslednik, patrijarh Georgije VI, hirotonisao ga je za prinipoljskog mitropolita 27. januara 1868. godine i od tada se nalazi u pomoćnoj službi filipopoljskog mitropolita Panareta.[1] Nakon kanonskog svrgavanja mitropolita Panareta 1872. godina, mitropolit Ignjatije se vraća u Fanar. U septembru 1872. godina izabran je za Niškog mitropolita, ali pošto nije mogao preuzeti Nišku eparhiju ostaje u Fanaru. Dolazak mitropolita Ignjatija u Niš ometali su kod Porte Bugari - doglavnici, turski paša u Nišu i svi bugarski službenici u ulozi turskih činovnika pri Porti. Kada je Sinod bio obavešten da Porta ne želi da izda berat novoimenovanom niškom mitropolitu Ignjatiju Ikonomidisu, uputili su, vršioca dužnosti niške eparhije arhimandrita Viktora da bude hirotonisan za mitropolita.[2]
U maju 1875. godine nakon premeštanja mitropolita Prokopija II iz Mostara u Melnik, u Makedoniju, imenovan je na tron Hercegovačke mitropolije.[3] U Hercegovinu je stigao 29. jula (10. avgusta) iste godine. Političke prilike u Hercegovini, uoči njegovog dolaska bile su veoma složene. Godine 1875. u julu mesecu, buknuo je ustanak hrišćana u Hercegovini, koji je imao antiturski i antifeudalni karakter. Mitropolit Ignjatije je doputovao 29. jula (10. avgusta) 1875. u Mostar, preko Dubrovnika, a grupa pobunjenih rimokatolika je napala njega i njegovu pratnju kod Neuma. Pobunjeni narod je smatrao da turske vlasti šalju mitropolita u Hercegovinu, kako bi svojim autoritetom uticao na smirivanje ustanka. Mitropolit Ignjatije je samo slučajno preživeo ovaj napad.[4] Hercegovački ustanak (1875-1878) došao je kao neminovnost, kao posledica dugogodišnjeg socijalnog, ekonomskog i verskog iscrpljivanja hrišćanske raje. Od avgusta 1875. godine Hercegovina je bila u plamenu. Hercegovačke čete potpomognute crnogorskim i bokeljskim dobrovoljcima uspešno su ratovale protiv turske vojske. U novembru 1875. turska vlada je pokušala da smiri ustanak, posredstvom mitropolita Ignjatija. Turske vlasti su iskoristile položaj mitropolita, koji je pod njihovim uticajem napisao dve poslanice, jednu sveštenstvu, a drugu pravoslavnom narodu u Hercegovini.
Putem poslanica on je narod pozvao na mir. Mitropolit se putem poslanice obratio svom sveštenstvu "koji su svoja mesta ostavili" ovim rečima: Vi ne samo da ste vašu svetu dužnost zanemarili, nego sasvim protivno dužnosti postupate. Vi koji se rado nazivate spasiteljima naroda. Vi, koji ste toliko godina upravljali svetim manastirima i manastirskim blagom. Što ste do danas u korist naroda uradili? Koliko ste škola od manastirskog blaga ustanovili, koliko ste njih u istijem školama izučili? Vi ste toliko godina sve to manastirsko blago na vaš sopstveni život upotrebljavali, vi ste pod vidom svetinje proste ljude varali, i mjesto da ste se o spasenju njihove duše starali, i mir i ljubav po svetoj Hristovoj nauci propovijedali, učili ste ih na nemir i neljubav; vi ste narod upropastili i postali ste uzrokom tolike prolivene krvi. Kako mislite da za ta vaša mrska djela Bogu i ljudima odgovora dati? U toj misli, da u vama još savjesti i duha svešteničkog ima, upućujemo vas, da vašu savjest upitate da li su ta vaša djela Bogu ugodna i da li vašem svešteničkom zvanju odgovaraju? Ja sam onda uvjeren, da ćete se za vaše grijehe pokajati i nas, kao svog arhipastira, za proštenje i pomilovanje moliti. I mi ne samo da ćemo vam od naše strane svesrdno odgovoriti, nego smo još i kod našega milostivog cara opšte oproštenje za sviju vas izdejstvovali. Očekujemo, dakle, i savjetujemo vas očinski, da što skorije moramo vam kazati, da ćemo biti primorani vas u smislu sabranih apostolskik pravila duhovno kazniti.[5] Drugu svoju poslanicu, mitropolit je uputio "blagočestivim Hrišćanima, koji su svoje domove ostavili". U njoj mitropolit, kao duhovni arhipastir hercegovačkog naroda pokazuje brigu i kaže kako mu srce plače, što ih gleda, đe se potucaju od nemila do nedraga, bez krova i pokrova, bez jela i odjela, od kamena do kamena, pa ih preklinje, da se svi povrate. Poslanica kaže: Našim zauzimanjem izvješćen je naš milostivi car, o vašem bijednom stanju i želeći vam stanje vaše stalno poboljšavati, najmilostivije blagoizvolio je poslati u Hercegovinu takve ljude, da upravljaju državnim i narodnim poslovima, koji će bez ikakve razlike sa svakim jednako postupati i svakom pravo činjeti, tako da se od sad niko neće moći potužiti. Mitropolit Ignjatije je hercegovačke izbeglice savetovao da u Dubrovniku, od turskog konzula, traže propusnice za povratak, "kad dođu doma ništa im neće manjkati."[6] Knjaz Nikola koji je kritikovao držanje hercegovačkog mitropolita u ustanku, je zapisao: "Ako im kao Grcima i ne bjehu Srbi prirasli za srce, ali kao arhijereji morali su za hrišćanstvo, koje je pod Turcima stradalo, prije postati mučenici hrišćanstva negoli udvorice turske". Međutim, drugi izvor navodi da je pre izbijanja ustanka, ruski konzul, pravoslavni mostarski vladika i srpska crkvena opština iz Mostara poslali poruku da se otpočne sa napadima[7].
Ne može se sa sigurnošću tvrditi da mitropolit Ignjatije nije podržao ustanak, odnosno da nije razumeo težak položaj pravoslavnog naroda u Hercegovini i njegovu želju za slobodom i dostojanstvenim životom. Međutim, izvesno je da se nalazio u konfliktnoj situaciji i da je nastojao svojim lojalnim držanjem ublažiti tursku osvetu prema srpskom narodu zbog izbijanja ustanka. Ustanak iz 1875. se razvio u okolini Mostara gde je mitropolit stolovao. Njegov položaj, kao i položaj pravoslavnog naroda bio je nezavidan, administrativne prilike u gradu bile su u haosu, niko nije bio bezbedan, a britanski dopisnik Tajmsa, Vilijam Dž. Stilman piše da „niko od Hrišćana nije izlazio po noći, da su ulice prepuštene gomili razularenih domaćih muslimana."[8] Dodajmo ovom da je Srbima u Mostaru "pripreman pokolj"[9]. Mostar je bio poznat i kao centar turske vojne sile, a muslimansko stanovništvo je tražilo od vlasti da mu se "dade oružje radi zaštite života i imetka"[10]. Njegovo držanje može se tumačiti kao mudro jer da je otvoreno podržao ustanak vjerovatno bi represalije prema srpskom narodu u Mostaru i Hercegovini bile veće i teže, sam mitropolit bi vjerovatno bio smijenjen a vjerovatno bi bio upitan i njegov život.
Po okončanju rata 1876-1878, odlukom Berlinskog kongresa, upravu nad Bosnom i Hercegovinom preuzela je Austro-Ugarska. U tom vremenu, mitropolit Ignjatije oštro se protivio merama novih vlasti u regulisanju crkvenih poslova. Beskompromisno odan Vaseljenskoj patrijaršiji, on nikako nije bio saglasan sa podelom njegove eparhije zbog uspostavljanja novih granica, jer su i Bosna i Hercegovina formalno još uvek bile deo Osmanskog carstva. Bez njegove saglasnosti, iz sastava Hercegovačke mitropolije izuzete su oblasti Prijepolja i Pljevalja, koje su ostale pod neposrednom osmanskom civilnom vlašću, a njegov protest nije dao nikakav rezultat. Zbog toga je 15. februara 1888. dao ostavku na arhijerejski presto, a dan kasnije učestvovao je u rukopoloženju arhimandrita Leontija Radulovića, inače svog ranijeg sekretara, za episkopa, i njegovom izboru za novog hercegovačkog mitropolita,[11][12] a već sutradan je svečano ispraćen od naroda prema Metkoviću, odakle je, preko Dubrovnika, krenuo u Carigrad, kako bi se stavio na raspolaganje Vaseljenskoj patrijaršiji.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Vjesnik, zvanični organ srpsko-pravoslavni i crkveno-školski u Bosni i Hercegovini. Sarajevo. 1914.
- ^ Pravoslavna misao. Beograd. 1972. str. 105—118.
- ^ Radosavljević, Nedljko (2008). „Hercegovački mitropoliti 1766 – 1888”. Istorijski časopis, Beograd: 194.
- ^ Buconjić, Nikola (1911). Povijest ustanka u Hercegovini i boj kod Stoca. Mostar. str. 26.
- ^ Petrović, Nikola I (1933). Hercegovački ustanak, posredovanja jevropske diplomacije, Zapisi. Cetinje. str. 106.
- ^ Petrović, Nikola I (1933). Hercegovački ustanak, posredovanja jevropske diplomacije, Zapisi. Cetinje. str. 107.
- ^ Proroković, Risto (1902). Buna u Hercegovini 1874. i ustanak u Hercegovini 1875. Beograd. str. 50, 53.
- ^ Stilman, V. J. (1932). Hercegovina i poslednji ustanak: uzroci njegovi i sredstva. Beograd. str. 54—56.
- ^ Stilman, V. J. (1932). Hercegovina i poslednji ustanak: uzroci njegovi i sredstva. Beograd. str. 56.
- ^ Hadžibegić, Hamid (1950). Turski dokumenti o početku ustanka u Hercegovini i Bosni 1875. Sarajevo. str. 103.
- ^ Slijepčević, Đoko. Istorija Srpske pravoslavne crkve II. str. 471—472.
- ^ Vuković, Sava episkop (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Beograd-Podgorica, Kragujevac. str. 286.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Radosavljević, Nedeljko V. (2016). „Mostarska crkveno-školska opština i promene na hercegovačkom mitropolijskom tronu (1888–1889)” (PDF). Istorijski časopis. 65: 307—330.
