Korisnik:D1nke CeePee/pesak
| Privreda Holandija | |
|---|---|
| Valuta | Evro (EUR, €) |
| Fiskalna godina | Kalendarska godina |
| Članstvo u organizacijama | EU, WTO i OECD |
| Statistika | |
| Razmena | |
| Javne finansije | |
| Sve vrednosti, ako nije drugačije naznačeno, izražene su u američkim dolarima | |
Ekonomija Holandije[uredi | uredi izvor]
Ekonomija Holandije je vrlo razvijena tržišna ekonomija zasnovana na trgovini i logistici, proizvodnji, uslugama, inovaciji i tehnologiji. Ona je osamnaesta najveća ekonomija na svetu po BDP-u i 28. po kupovnoj moći. Po istraživanju iz 2023. je 13. ekonomija na svetu po ličnim primanjima. Mnoge svetske kompanije imaju sedište u Amsterdamu, kao na primer Majkrosoft, Gugl, Orakl, Uber, Netfliks, Tesla itd. U Evropskoj Uniji je 5. najveća ekonomija. Njihov drugi najveći grad Roterdam je glavni centar za trgovinu, logistiku i ima najveću luku u čitavoj Evropi, a glavni grad Amsterdam ima jedan od najvećih aerodroma na svetu.
Holandska ekonomija se zasniva na inostranoj trgovini. Nezaposlenost i inflacija su niske. Ekonomska aktivnost je uglavnom prerada hrane, hemikalija, nafte, visoka tehnologija, električna mašinerija. Manje od 2% stanovništva Holandije se bavi mehanizovanom poljoprivredom, koja zadovoljava domaće potrebe i izvoz.
Holandija ima rezerve gasa od 1959. kada su otkrili nalazište prirodnog gasa. Holandija ima četvrtinu rezervi gasa Evropske Unije, što im donosi prihode. To otkriće je dovelo do nastanka Holandske groznice. Holandija je postala rajski poreski raj za strane investitore.
Finansijska politika Holandije je obustavljena 2009. zbog finansijske krize u državi. Relativno veliki bankarski sektor je otkupila država. Stopa nezaposlenosti je pala na 5% 2011. godine pa je narasla na 7.3% do 2015. godine. 2018. godine je pala na 3.9%.
Holandija je jedna od osnivača Evropske Unije, Svetske Trgovinske Organizacije, a sami su osnovali Berzu.
Istorija[uredi | uredi izvor]
1581. godine proglašava nezavisnost, time prestavši biti pod kontrolom Filipa Drugog od Španije, Holandija je doživela skoro jedan vek intenzivnog ekonomskog rasta. Tehnološka revolucija u brodogradnji i trgovačkom znanju i kapitalu, zahvaljujući protestantskim trgovcima iz Flandrije, koji su pobegli u Holandiju, pomogla je republici da sredinom 17. veka postane dominantna trgovačka sila. Godine 1670. holandska trgovačka luka iznosila je ukupno 568 000 tona robe (oko polovine ukupne evropske). Glavni razlozi za to bili su dominacija Amsterdam Entrepot-a u evropskoj trgovini, te Holandske istočno-indijske kompanije i zapadno-indijskih kompanija u interkontinentalnoj trgovini. Jedinstveno je to što je Holandska istočno-indijska kompanija bila prva multinacionalna kompanija, dok se njenim akcijama trgovalo na Amsterdamskoj berzi, jednoj od prvih u svetu. Pored trgovine, rana „industrijska revolucija“ (pokrenuta vetrom, vodom i tresetom), melioracija mora i poljoprivredna revolucija, pomogli su holandskoj ekonomiji da postigne najviši životni standard u Evropi (i verovatno u svetu) do sredine 17. veka. Bogatstvo je omogućilo ono što je poznato kao holandsko zlatno doba. Ovaj ekonomski procvat naglo je prekinut kombinacijom političko-vojnih preokreta i nepovoljnih ekonomskih dešavanja oko 1670. godine. Holandija je zadržala visok nivo prosperiteta, zahvaljujući trgovini i poljoprivredi. U 18. veku Holandija se nije industrijalizovala tako brzo kao neke druge zemlje u Evropi. Jedno od objašnjenja za ovo je da se Holandija borila sa time da se pomiri sa gubitkom svoje dominantne ekonomske (uglavnom zasnovane na trgovini i poljoprivredi) i političke pozicije u svetu. Grifits tvrdi da je vladina politika omogućila ujedinjenu holandsku nacionalnu ekonomiju u 19. veku. Oni su uključivali ukidanje unutrašnjih tarifa, jedinstveni sistem kovanja novca, savremene metode naplate poreza, standardizovane težine i mere, izgradnju mnogih puteva, kanala i železničkih pruga. Ostatak Evrope je u 19. veku video postepenu transformaciju Holandije u moderno industrijsko društvo srednje klase. Broj zaposlenih u poljoprivredi se smanjio, dok se zemlja trudila da oživi svoj udeo u industrijskom i trgovinskom poslovanju. Holandija je zaostajala za Belgijom sve do kasnog 19. veka u industrijalizaciji, a zatim je sustigla oko 1920. Glavne industrije uključivale su tekstil i veliki industrijski konglomerat Filips. Roterdam je postao glavni brodski i proizvodni centar. Siromaštvo je polako opadalo i prošenje je uglavnom nestalo zajedno sa stalnim poboljšanjem uslova rada za stanovništvo.
Turizam[uredi | uredi izvor]
2011. godine je Holandiju posetilo 11,3 miliona turista. 2012. godine je Holandska turistička industrija zaradila 5,4% BDP-a Holandije, zaposlila 9,6% žitelja. Najpopularniji region Holandije je Severna Holandija, koju poseti 50% godišnjih turista. Južnu Holandiju poseti 10% turista od kojih su većina Nemci, Britanci i Belgijanci. Holandija je poznata po bogatoj istoriji i umetnosti.
Velike kompanije[uredi | uredi izvor]
Holandija je dom za nekoliko dobro poznatih multinacionalnih kompanija, kao što su : Hajneken, Ahold, Filips, TomTom, Randštad, ING i drugi. Takođe hiljade stranih kompanija imaju središte u Holandiji zbog malih poreza ( npr. Ikea).
Kompanije
U 2022. godini sektor sa najviše prijavljenih firmi su usluge sa 761,749 preduzeća, zatim fiannsijski sektor, osiguranje, nekretnine i trgovina sa 693,225 i 101,025 firme respektivno.
U 2023. godini, svaka deseta firma u Holandiji je proizvela nekakav proizvod, dok je većina radila digitalne poslove i usluge - 78%. Većina preduzeća je prihvatila tehnologije digitalnih platformi (59%), robote (56%), a samo 19% koristi 3D štapmpanje, odnosno 15% VR tehnologiju.
Vlada[uredi | uredi izvor]
Dok je privatni sektor kamen temeljac holandske ekonomije, vlade na različitim nivoima imaju veliku ulogu. Javna potrošnja, isključujući transfere socijalnog osiguranja, iznosila je 28% BDP-a u 2011. godini. Ukupni poreski prihodi iznosili su 38,7% BDP-a u 2010. godini, što je bilo ispod proseka Evropske Unije. Pored sopstvene potrošnje, država igra značajnu ulogu kroz uslove za izdavanje dozvola i propise koji se odnose na skoro svaki aspekt ekonomske aktivnosti. Vlada kombinuje rigoroznu i stabilnu ekonomsku politiku sa širokim strukturnim i regulatornim reformama. Vlada je postepeno smanjivala svoju ulogu u ekonomiji od 1980-ih. Privatizacija i deregulacija se i dalje nastavljaju. U pogledu socijalne i ekonomske politike, vlada sarađuje sa socijalnim partnerima (sindikati i organizacije poslodavaca). Tri stranke se okupljaju u Socijalno-ekonomskom savetu (glavnoj platformi za socijalni dijalog).
Sistem socijalnog osiguranja[uredi | uredi izvor]
Holandsko socijalno osiguranje je veoma sveobuhvatno, pokriva stanovnike Holandije na širok način i podeljeno je na nacionalnu bezbednost i osiguranje zaposlenih. Dok prva pokriva sve koji žive u Holandiji i obezbeđuje socijalna davanja, drugi pruža beneficije u vezi sa zapošljavanjem. Svi koji žive u Holandiji su obavezni da plaćaju u sistem socijalnog osiguranja, uključujući stanovnike izvan Holandije, sa nekoliko izuzetaka.
Naknade za nezaposlene[uredi | uredi izvor]
Pokriće[uredi | uredi izvor]
Naknada za nezaposlene u Holandiji pokriva skoro sve zaposlene, koji su zaposleni na osnovu ugovora o radu. Iz VV-a su isključeni: samo zaposleni, nacionalno zaposleni, lica koja rade manje od četiri dana u nedelji, direktori akcionara i dobrovoljni radnici koji zarađuju do 150 evra godišnje.
Podaci[uredi | uredi izvor]
U sledećoj tabeli su prikazani glavni ekonomski pokazatelji u periodu od 1980. do 2021. (sa procenama MMF-a za 2022–2027).
| Godina | BDP
(u bilionima američkih dolara) |
BDP po glavi stanovnika
(u bilionima američkih dolara) |
Nominalni BDP
(u bilionima američkih dolara) |
Nominalni BDP po glavi stanovnika | Rast BDP-a | Inflacija | Nezaposlenost | Državni dug
(u % BDP-a) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1980 | 165.0 | 11,708.1 | 193.8 | 13,750.5 | n/a | n/a | 3.4% | 43.6% |
| 1981 | 179.7 | 12,644.4 | 162.4 | 11,429.7 | -0.5% | 6.8% | 4.6% | 46.9% |
| 1982 | 188.3 | 13,181.8 | 157.3 | 11,013.6 | -1.3% | 5.9% | 6.5% | 52.5% |
| 1983 | 199.1 | 13,886.6 | 153.2 | 10,682.3 | 1.8% | 2.9% | 8.3% | 58.5% |
| 1984 | 212.7 | 14,779.7 | 142.6 | 9,905.0 | 3.1% | 3.4% | 8.1% | 62.0% |
| 1985 | 225.3 | 15,587.9 | 144.7 | 10,008.0 | 2.7% | 2.3% | 7.3% | 67.2% |
| 1986 | 237.0 | 16,313.5 | 201.6 | 13,875.2 | 3.1% | n/a | 6.5% | 69.0% |
| 1987 | 247.4 | 16,926.4 | 246.9 | 16,895.4 | 1.9% | -1.0% | 6.3% | 71.4% |
| 1988 | 267.8 | 18,202.4 | 264.2 | 17,956.1 | 4.6% | 0.5% | 6.2% | 73.8% |
| 1989 | 290.8 | 19,643.3 | 260.5 | 17,597.3 | 4.5% | 1.1% | 5.7% | 73.8% |
| 1990 | 314.3 | 21,105.3 | 321.4 | 21,581.6 | 4.2% | 2.5% | 5.1% | 75.1% |
| 1991 | 332.9 | 22,178.4 | 331.1 | 22,057.8 | 2.5% | 3.2% | 4.8% | 74.9% |
| 1992 | 345.9 | 22,863.5 | 366.0 | 24,192.0 | 1.6% | 2.8% | 4.9% | 75.7% |
| 1993 | 358.6 | 23,530.1 | 355.9 | 23,356.3 | 1.3% | 1.6% | 5.5% | 76.8% |
| 1994 | 377.3 | 24,590.5 | 382.6 | 24,935.5 | 3.0% | 2.1% | 6.2% | 73.6% |
| 1995 | 395.8 | 25,664.2 | 452.7 | 29,350.8 | 2.8% | 1.3% | 7.7% | 72.2% |
| 1996 | 417.2 | 26,925.6 | 450.6 | 29,084.1 | 3.5% | 1.4% | 7.1% | 70.5% |
| 1997 | 442.7 | 28,440.8 | 417.3 | 26,808.4 | 4.3% | 1.9% | 6.1% | 64.9% |
| 1998 | 468.6 | 29,936.1 | 438.6 | 28,018.7 | 4.7% | 1.8% | 4.9% | 61.7% |
| 1999 | 499.1 | 31,671.1 | 447.5 | 28,393.8 | 5.0% | 2.0% | 4.1% | 57.5% |
| 2000 | 531.9 | 33,528.1 | 417.7 | 26,327.9 | 4.2% | 2.3% | 3.7% | 50.9% |
| 2001 | 556.5 | 34,811.4 | 431.6 | 26,996.2 | 2.3% | 5.1% | 3.1% | 48.2% |
| 2002 | 566.4 | 35,170.5 | 473.5 | 29,402.0 | 0.2% | 3.9% | 3.7% | 47.5% |
| 2003 | 578.5 | 35,727.5 | 579.9 | 35,814.3 | 0.2% | 2.2% | 5.9% | 48.7% |
| 2004 | 605.8 | 37,263.5 | 658.1 | 40,477.3 | 2.0% | 1.4% | 6.8% | 49.1% |
| 2005 | 637.6 | 39,104.4 | 685.7 | 42,054.9 | 2.0% | 1.5% | 7.0% | 48.5% |
| 2006 | 680.0 | 41,633.3 | 734.0 | 44,936.0 | 3.5% | 1.7% | 6.1% | 44.1% |
| 2007 | 724.8 | 44,306.7 | 848.7 | 51,880.4 | 3.8% | 1.6% | 5.3% | 42.0% |
| 2008 | 754.7 | 46,003.9 | 951.8 | 58,015.4 | 2.2% | 2.2% | 4.8% | 53.8% |
| 2009 | 731.7 | 44,383.2 | 870.6 | 52,807.4 | -3.7% | 1.0% | 5.4% | 55.8% |
| 2010 | 750.4 | 45,274.1 | 848.1 | 51,165.8 | 1.3% | 0.9% | 6.1% | 59.4% |
| 2011 | 777.9 | 46,703.3 | 905.1 | 54,342.1 | 1.6% | 2.5% | 6.1% | 61.8% |
| 2012 | 792.0 | 47,341.6 | 839.5 | 50,175.6 | -1.0% | 2.8% | 6.8% | 66.4% |
| 2013 | 827.5 | 49,314.5 | 877.2 | 52,277.0 | -0.1% | 2.6% | 8.2% | 67.8% |
| 2014 | 830.3 | 49,337.7 | 892.4 | 53,026.5 | 1.4% | 0.3% | 8.3% | 68.0% |
| 2015 | 852.1 | 50,418.7 | 765.7 | 45,302.8 | 2.0% | 0.2% | 7.9% | 64.6% |
| 2016 | 890.4 | 52,440.8 | 783.8 | 46,165.2 | 2.2% | 0.1% | 7.0% | 61.9% |
| 2017 | 948.2 | 55,509.3 | 833.6 | 48,799.9 | 2.9% | 1.3% | 5.9% | 56.9% |
| 2018 | 993.8 | 57,839.9 | 914.5 | 53,224.7 | 2.4% | 1.6% | 4.9% | 52.4% |
| 2019 | 1,031.3 | 59,674.9 | 910.3 | 52,672.5 | 2.0% | 2.7% | 4.4% | 48.5% |
| 2020 | 1,002.9 | 57,612.5 | 909.1 | 52,222.4 | -3.9% | 1.1% | 4.9% | 54.6% |
| 2021 | 1,095.4 | 62,685.0 | 1,013.5 | 57,996.9 | 4.9% | 2.8% | 4.2% | 52.3% |
| 2022 | 1,226.7 | 69,714.5 | 990.6 | 56,297.8 | 4.5% | 12.0% | 3.5% | 48.3% |
| 2023 | 1,280.5 | 72,363.5 | 1,019.8 | 57,628.6 | 0.8% | 8.0% | 3.9% | 46.4% |
| 2024 | 1,329.6 | 74,842.4 | 1,077.0 | 60,620.9 | 1.7% | 2.7% | 4.0% | 45.6% |
| 2025 | 1,376.0 | 77,235.7 | 1,125.5 | 63,173.5 | 1.6% | 2.3% | 4.2% | 46.2% |
| 2026 | 1,424.2 | 79,717.7 | 1,173.5 | 65,684.3 | 1.6% | 2.0% | 4.4% | 47.2% |
| 2027 | 1,474.1 | 82,280.9 | 1,223.4 | 68,285.1 | 1.5% | 2.0% | 4.6% | 48.1% |
Energetski sektor
Otkriće nalazišta prirodnog gasa u Groningenu 1959. se smatra za glavni razlog propadanja proizvodnog sektora i teorije Holandske bolesti.
Iako imaju male rezerve nafte, holandski gas čini 25% gasa u Evropskoj Uniji. 2014. godine je holandska vlada smanjila proizvodnju prirodnog gasa u Groningenu zbog propadanja tla i manjih zemljotresa, a krajem 2018. su odlučili da svake godine smanjuju kako bi do 2028. u potpunosti prestali sa proizvodnjom.
Kako bi smanjili efekat staklene bašte, holandska vlada subvencioniše domaćinstva da pređu sa grejanja na gas na neke alternativne izvore energije, međutim firme to ne mogu da ispoštuju već smanjuju zagađenje kroz recikliranje otpada (86%) i energetsku efikasnost (76%).
Nuklearna energija[uredi | uredi izvor]
Istraživači su počeli da proučavaju nuklearnu energiju 1930. godine i započeli izgradnju reaktora Dodevard 1955. godine. Cilj naučnika je bio da predstave nuklearnu energiju do 1962. čime bi zamenili fosilna goriva. Proizvodnja u ovom reaktoru je obustavljena 1997. godine, a od 1973. do 2011. je Borsel proizvodio 4% struje za žitelje Holandije.
Poljoprivreda
2018. godine se u Holandiji proizvelo:
1,2 miliona tona crnog luka
14 miliona tona kravljeg mleka
247 hiljada tona ječma
269 hiljada tona jabuka
295 hiljada tona zelene salate
300 hiljada tona pečuraka i tartufa
355 hiljada tona paprike
402 hiljade tona kruške
410 hiljada tona krastavca
538 hiljada tona šargarepe
6 miliona tona krompira (10. najveći proizvođač na svetu)
6.5 miliona tona šećerne repe
910 hiljada tona paradajza
961 hiljadu tona pšenice