Korisnik:Jvcnc/pesak
width: auto;1520px
Uzdolje[uredi | uredi izvor]
Uvod[uredi | uredi izvor]
Uzdolje je naseljeno mesto u opštini Biskupija, Šibensko-kninska županija, u severnoj Dalmaciji, republika Hrvatska. Oduvek je bilo sastavni deo Kninskog područja, njegov najjužniji deo. Najvećim delom Uzdolje se smestilo na istočnim obroncima planine Promine i njene visoravni, brda Sinjal, a manjim delom, na severozapadnim obroncima Kunice i Raskog brda, sastavnim delovima Kozjaka, odnosno Svilaje.
Uzdolje | |
|---|---|
| Administrativni podaci | |
| Država | Hrvatska |
| Županija | Šibensko-kninska |
| Opština | Opština Biskupija |
| Oblast | Kninska krajina |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  226 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 56′ 18″ S; 16° 11′ 46″ I / 43.93842393912455° S; 16.196200841841243° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 272 m |
  Uzdolje Uzdolje na karti Hrvatske | |
 Uzdolje Uzdolje na karti Šibensko-kninske županije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 22312 Kosovo |
| Pozivni broj | +385 22 |
Naziv mesta je slovenskog porekla. U osnovi je imenica dol, dolovi, dolje i predlog uz. U istorijskim izvorima srednjeg veka nailazimo na sledeće varijante naziva Uzdolje (Vzdolye, Vsdoglie, Ozdolya, Usdolia, Susdoglie)[1][2][3]
Tragovi života na području Uzdolja sežu duboko u prošlost, u gvozdeno doba (od 1000. god. p. n. e. do nulte godine). Vezuju se za tadašnje stanovnike Uzdolja, plemena Liburne i Dalmate. O tome svedoče ostaci gradine Rudeč na brdu Sinjal. Rimljani su ostavili tragove na nekoliko lokaliteta. Jedan je glavica Lešće[4] koji se nalazi u polju. Drugi je izvor pijaće vode i bunar Pločaš koji se nalazi ispod brda Sinjal. Imao je veliku važnost jer se nalazio uz rimski put. Koristi se i danas. Imamo i dva kamena međaša pronađena u polju. Oni su označavali granice područja, međe, rimskih legija. O ranom srednjem veku, kada Sloveni uveliko naseljavaju ovo područje svedoče nizovi gromila[5], groblje sa stećcima i ostacima crkve na lokalitetu Crkvina, u zaseoku Čenići.
Naselja, zaseoci Jelići, Treskavice, Čenići, Radići, Anđelići, Petrovići, Bogdanovići, Mašići, Berići, Petko, Šare i Injci su smešteni na obroncima planine Promine. Rađe, Lekići i Pupići se nalaze na suprotnoj strani, na obroncima Raskog brda. Između njih se nalazi najjužniji deo polja koji se zove Kosovo. Polje se proteže od Knina na severu do Petrova klanca na jugu.
Još od antičkih doba, kroz Uzdolje je prolazio rimski put (cesta) Salona - Promona - Burnum, koji je povezivao glavni grad provincije Dalmacije Salonu sa spoljnim delovima Rimskog carstva (Panonija, Mezija). Danas, kroz Uzdolje prolazi državna cesta D33, Šibenik (40 km) - Drniš (10 km) - Knin (12 km) - Strmica (32 km) i pruga koja povezuje Split (70 km) i Šibenik sa unutrašnjošću.
Sadržaj[uredi | uredi izvor]
Geografija[uredi | uredi izvor]
„Zemljovid državne ceste D33”. OpenStreetMap. Pristupljeno 27. april 2017.
Istorija[uredi | uredi izvor]
U doba Ilirika[uredi | uredi izvor]
.svg)
Dok su razna plemena nastanjivala istočne granice Jadranskog mora i veći deo Balkanskog poluostrva, Uzdolje je bilo sastavni deo Promonskog distrikta. Antički grad Promona se nalazio na području današnjeg mesta Tepljuh, u opštini Drniš. Uzdolje i Tepljuh spaja Petrov klanac, uski prolaz između dva polja Kosova i Petrova. Izuzetno povoljan položaj Promone je omogućavao kontrolu širokog područja, koji je obuhvatao plodna polja i visoke planine bogate pašnjacima i izvorima vode.
Osnivači i prvobitni vladari Promone su bili pripadnici plemena Liburni. Liburni su uglavnom nastanjivali obalu i ostrva (Kvarner i sjevernu Dalmaciju) i manji deo unutrašnjosti. Uspešno su se bavili brodogradnjom (Liburna) i bili su vešti moreplovci. Njihovi istočni susedi su bili pripadnici nomadskog, ratobornog plemena Dalmati. Dalmati su uglavnom nastanjivali unutrašnjost (zadinarske krajeve od Cetine do Neretve sa poljima Duvanjskim, Livanjskim, Glamočkim i Imotskim). Na severu Liburnisu graničli sa plemenom Japodi, a na zapadu sa plemenom Histri. Česti su bili sukobi i ratovi među plemenima, mada je zajednička opasnost za sva plemena je dolazila od prekojadranske sile - Rimskog carstva. Rimljani, kao osvajači su prirodno težili osvajanju teritorija koja i nisu bila tako daleka. Rimljani su se kao osvajači pojavili na istočnoj obali Jadrana 229 godine p.n.e.[6]
Granica između Liburna i Dalmata je išla vrhovima planina i rečnim tokovima. Promonski distrikt se prostirao preko Kozjaka do vrhova Dinare, od Kijeva do Grahova, pa preko Strmice do Knina i dalje tokom reke Krke[7] [8]
Za letnjih meseci, usled nedostaka kiše, kraška polja ne bi pružala dovoljno hrane za ispašu, što je dovodilo u pitanje egzistenciju plemena. Liburni su hranu za stoku obezbeđivali na mnogobrojnim pašnjacima planine Dinare.
Praksa odvođenja stoke na pašnjake planine Dinare se održala kroz vekove. Pastiri bi u toku kasnih proletnjih meseci odvodili mnogobrojna stada ovaca iz Uzdolja i okolnih mesta na dinarske pašnjake, sve do Uništa i Grahova i vraćali bi se u ranu jesen. Nakon ratnih dejstava od 1991. do 1995. godine malobrojni pastiri iz Uzdolja više ne odvode svoje ovce na Dinaru, dok su pojedini pastiri iz drniškog kraja nastavili sa tom drevnom praksom, tako što ovce odvoze i varaćaju kamionima.
Praksa odvođenja stoke na pašnjake planine Dinare se održala kroz vekove. Pastiri bi u toku kasnih proletnjih meseci odvodili mnogobrojna stada ovaca iz Uzdolja i okolnih mesta na dinarske pašnjake, sve do Uništa i Grahova i vraćali bi se u ranu jesen. Nakon ratnih dejstava od 1991. do 1995. godine malobrojni pastiri iz Uzdolja više ne odvode svoje ovce na Dinaru, dok su pojedini pastiri iz drniškog kraja nastavili sa tom drevnom praksom, tako što ovce odvoze i varaćaju kamionima.
Nastojanjima Rima da se proširi na teritorij Ilirika, Dalmati su se žestoko usprotivili i odneli pobedu u prvom pohodu(187. godine p.n.e)Rimljana na dalmatsku prestonicu Dalminij (Duvno). Naredne godine im je to pošlo za rukom. Dalmati, nepokorni ratnici su moralii da se pomeraju sa svojih teritorija. Dinarski pašnjaci su poprilično udaljeni od mora. Dalmati, kao nomadi, su ih smatrali svojim posedom. Ukoliko su želeli da ih imaju samo za sebe, morali su da osvoje Promonu. Liburni su već uveliko bii u savezu sa Rimom, propuštanje rimskih legija preko vlastite teritorije je bila uobičajena stvar. Godine 51. p.n.e. vođena je velika bitka na obodu Petrova klanca između Liburna i Dalmata. Ishod bitke je bio poražavajući za Liburne, Dalmati su odneli pobedu i postali vladari Promone, a samim tim i područjem Uzdolja. Nakon bitke uspostaljena je nova granica između plemena koja je išla kanjonom reke Krke. U kasnijem periodu granica je pomerena na reku Zrmanju i Liburni se više nikad nisu vratili na ova područja.
Promona je tako postala tvrdo uporište Dalmata. Spadao je u kategoriju utvrđenih naselja na uzvisini (lat. oppidum, slov. gradina), opasanih jakim kamenim zidovima sa kulom, obavezno na dominantnim tačkama. Bili su centri teritorijalnih zajednica i takvih je kod Dalmata bilo oko pedesetak od kojih su neki prerasli u gradove (Salona, Promona, Ninia, Sinotion).
U doba Turske vladavine[uredi | uredi izvor]
Padom Knina i okoline pod tursku vlast, Uzdolje postaje dijelom nahije Kosovo, koji pripada sandžaku Klis kao većoj teritorijalnoj jedinici u okviru Osmanskog carstva. Učvršišćivanjem vlasti na novoosvojenim teritorijama, Turci pristupaju popisu stanovništva, kako bi se odredile obaveze u pogledu davanja poreza. Prvi defter (popis) je nastao 1528-1530 godine. Nahija Kosovo je tada, obuhvatala veoma široko područje kojem je osim Kosova polja pripadao Knin i naselja sa obe strane reka Krčić i Krka, sve do Golubića i Strmice. U narednom defteru (popisu) iz 1574. godine nahija Kosovo obuhvata prirodnije granice: na severu granica ide rekom Krkom i Krčićem te obroncima Dinare, na istoku Polačkom visoravani, i obroncima Kozjaka i Svilaje, na jugu Petrovim klancem između sela Tepljuh i Uzdolje, a na zapadu obroncima planine Promina. [9]
Rodovi (Prezimena)[uredi | uredi izvor]
Uzdolje je sastavni deo Parohije Kosovo (Zvjerinac, Ramljane, Uzdolje, Rađe, Riđane, Šarovac, Markovac i Orlić), sa duhovnim sedištem u hramu svetog Ilije (1590). Parohija je pored brige o duhovnom životu svojih žitelja bila u obavezi, da po zakonu, vodi matične (crkvene) knjige. Tako je 1816. godine nastao detaljan popis porodica sa područja Parohije, poznat kao Stanje duša (Status animarum). Po tom popisu, današnje Uzdolje se sastoji iz dva dela: selo Uzdolje (17 prezimena) i selo Rađe (9 prezimena). U pomenutoj knjizi, u koju se upisivalo do 1834. godine (kada se otvara nova knjiga), izvršen je zbirni popis kuća i duša po selima Parohije (Na 15/27 augusta 1827. nađe se u Parohiji ovoj kuća i duša). U Parohiji je nađeno ukupno kuća 324 i duša 2377, od čega je u Uzdolju i Rađama nađeno kuća 75 i duša 681.
| Selo | Kuća | Muški | Ženski | Prezimena |
|---|---|---|---|---|
| Uzdolje | 50 | 208 | 280 | Injac, Bogdanović, Mašić, Petko, Petrović, Berić, Tintor, Barić, Anđelić, Popratnjak, Radić, Malić, Đedović, Junjga, Šarić, Čenić (donji) |
| Rađe | 25 | 101 | 91 | Čenić (gornji), Babić, Treskavica, Kukavica, Grujo, Borjan, Žmiko, Matijašević, Lekić, Pupić |
| 75 | 310 | 371 |
| RB | Prezime | Nacionalnost | Veroispovest | Krsna slava | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Injac | Srbi | Pravoslavni | Sveti Vasilije | |||||||||||||||||||||||
| 2. | Bogdanović | Srbi | Pravoslavni | Sveti Jovan Krstitelj | |||||||||||||||||||||||
| 3. | Mašić | Srbi | Pravoslavni | Sveti Jovan Krstitelj | |||||||||||||||||||||||
| 4. | Petko | Srbi | Pravoslavni | Sveti Jovan Krstitelj | |||||||||||||||||||||||
| 6. | Petrović | Srbi | Pravoslavni | Sveti Georgije | |||||||||||||||||||||||
| 7. | Berić | Srbi | Pravoslavni | Sveti Nikola | |||||||||||||||||||||||
| 8. | Tintor | Srbi | Pravoslavni | Sveti | |||||||||||||||||||||||
| 9. | Barić | Srbi | Pravoslavni | Sveti Nikola | |||||||||||||||||||||||
| 10. | Anđelić | Srbi | Pravoslavni | Sveti Georgije | |||||||||||||||||||||||
| 11. | Popratnjak | Srbi | Pravoslavni | Sveti Georgije | |||||||||||||||||||||||
| 12. | Radić | Srbi | Pravoslavni | Sveti Nikola | |||||||||||||||||||||||
| 13. | Malić | Srbi | Pravoslavni | ||||||||||||||||||||||||
| 14. | Đedović | Srbi | Pravoslavni | ||||||||||||||||||||||||
| 15. | Junjga | Srbi | Pravoslavni | Sveti | |||||||||||||||||||||||
| 16. | |||||||||||||||||||||||||||
| 17. | Šarić | Srbi | Pravoslavni | Sveti Nikola | |||||||||||||||||||||||
| 18. | Čenić | Srbi | Pravoslavni | Sveti Jovan Krstitelj | |||||||||||||||||||||||
| 19. | Babić | Srbi | Pravoslavni | Sveti Nikola | |||||||||||||||||||||||
| 20. | Treskavica | Srbi | Pravoslavni | Sveti Georgije | |||||||||||||||||||||||
| 21. | Kukavica | Srbi | Pravoslavni | Sveti Georgije | |||||||||||||||||||||||
| 22. | Grujo | Srbi | Pravoslavni | Sveti Stevan | |||||||||||||||||||||||
| 23. | Borjan | Srbi | Pravoslavni | Sveti Georgije | |||||||||||||||||||||||
| 24. | Žmiko | Srbi | Pravoslavni | Sveti Georgije | |||||||||||||||||||||||
| 24. | Matijašević | Srbi | Pravoslavni | ||||||||||||||||||||||||
| 25. | Lekić | Srbi | Pravoslavni | Sveti Georgije | |||||||||||||||||||||||
| 26. | Pupić | Srbi | Pravoslavni | Sveti Jovan Krstitelj | |||||||||||||||||||||||
| 27. | Jelić | Srbi | Pravoslavni | Časne verige Svetog apostola Petra i Pavla | |||||||||||||||||||||||
| Dragičević | Srbi | Pravoslavni | Sveti Georgije | Despot | Srbi | Pravoslavni | Sveti Georgije | Junjga | Srbi | Pravoslavni | Sveti | Šare | Srbi | Pravoslavni | Sveti Nikola | Ćoso | Srbi | Pravoslavni | Sveti | Grujić | Srbi | Pravoslavni | Sveti Jovan Krstitelj | Radulović | Srbi | Pravoslavni | Sveti Georgije |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Ljubomir Gudelj, 2005, str 54, Ruševine crkve Svetog Ivana u Uzdolju kod Knina, Muzej hrvatskih arheoloških spomenika, Split, UDK: 904: 726.54 (497.5 Knin, Uzdolje) 904: 726.8 (497.5 Knin, Uzdolje);
- ^ Vedrana Delonga 1998, str. II;
- ^ Stjepan Gunjača, 1975, str. 141-143;
- ^ Lujo Marun, 1927, str. II/17, Ruševine crkve Sv. Luke na Uzdolju kod Knina, Starohrvatska prosvjeta;
- ^ Dr Đorđe Janković, 1998, Srpske gromile, Beograd;
- ^ Ivo Bojanovski, 1988, str. 36, Bosna i Hercegovina u antičko doba, Sarajevo
- ^ S. Filipović, 1938, Dinarske planine, paša i mljekarstvo na njima, Zagreb;
- ^ M. Marković, 1989, str. 91-99, Dinara kao sezonska planina stočara Sjeverne Dalmacije, Zagreb;
- ^ Aleksandar JAKOVLjEVIĆ, 1989, str. 91-99, Dinara kao sezonska planina stočara Sjeverne Dalmacije, Zagreb;