Kodža Sinan-paša

Kodža Sinan-paša
Datum rođenja	1520
Mesto rođenja	Oblast Diber
Datum smrti	3. april 1596.(1596-04-03) (75/76 god.)
Mesto smrti	Istanbul

Kodža Sinan-paša (1506—3. april 1596.) je bio veliki vezir Osmanskog carstva, vojskovođa i državnik. Tokom Banatskog ustanka, Sinan-paša je 1594. godine izdao naredbu da se spale mošti Svetog Save kako bi se Srbi kaznili zbog učešća u ratu. Ivan Jastrebov je smatrao da je ovaj paša bio Srbin, kao i ostale paše rodom iz Ljume (Sofi Sinan-paša i Mahmud-paša Rotlja) i drugih krajeva (Mehmed-paša Sokolović, Mahmud-paša Bušatlija, Omer-paša Latas...).

Biografija

Sinan-paša, poznat i kao Kodža Sinan (Veliki Sinan) je rođen u Topoljanu (Donja mahala) u današnjoj Albaniji, Ljuma (oblast). Dubrovački dokument iz 1571. godine koji nabraja ličnosti sa dvora osmanskog sultana pominje Sinana kao katolika albanskog porekla. Otac mu se zvao Ali-beg. Sinan-paša je 1569. godine postavljen za osmanskog namesnika u Egiptu, a do 1571. godine učestvuje u osvajanju Jemena. Komanduje 1580. godine vojskom u Osmansko-safavidskom ratu (1578—1590). Iste godine je od Murata III po prvi put imenovan velikim vezirom. Funkciju je obavljao nešto više od godinu dana kada je smenjen zbog poraza njegovog generala, Mehmeda-paše, kod Gorija. Kasnije obavlja funkciju guvernera Damaska, a 1589. godine, nakon velike pobune janičara, po drugi put postaje veliki vezir. Učestvuje u borbama oko vlaškog prestola. Otpušten je nakon još jedne janičarske pobune 1591. godine, ali je 1593. godine ponovo pozvan na velikovezirski presto. Komanduje osmanskom vojskom u ratu protiv Habzburga (Dugi rat). Sledeće godine je naredio da se mošti Svetog Save iz Mileševe donesu u Beograd gde su spaljene kako bi se kaznili Srbi zbog uzimanja učešća u ratu (Banatski ustanak). Komanduje osmanskom vojskom u bici kod Kalugarenija 1595. godine. Ponovo je smenjen uprkos uspesima u ratu (1595). Avgusta iste godine ponovo je na vlasti i vodi akciju protiv vlaškog kneza Mihaila Hrabrog. Zbog neuspeha u borbama ponovo je smenjen. Nakon smrti svoga naslednika, Lala Mehmed-paše, Sinan-paša je postao veliki vezir svega tri dana nakon smenjivanja. Bio je to njegov peti vezirat. Umro je na proleće 1596. godine ostavljajući iza sebe veliko bogatstvo. Sahranjen je u Istanbulu kod Velikog bazara.

Turska istorija Tarih Gjulšan-i-mearif, svedoči o tome da je Sofi Sinan-paša 1595. godine bio valija (načelnik oblasti) Ofena i učestvovao u dunavskoj družini zajedno sa Kodža Sinan-pašom sadrazmom (u vreme kad je taj sadrazam spalio mošti Sv. Save na Vračaru u Beogradu).

Ivan Jastrebov o Sinan-paši

Ivan Jastrebov je pisao o ovom paši da je srpskog porekla. Za ljude svog rodnog kraja (Topoljane) i okolnih sela je izdejstvovao ferman sultana Murata III (1574—1595) iz 1585. zlatom ispisan. Ferman se čuvao u selu Topoljane kod Iljiz-age u vreme Jastrebova. Nisu morali plaćati desetak, dažbine od ovaca i svih poreza na zemlju. Vratislav (Wratislavi Reise) o Sinan paši piše da je on nekada bio u Albaniji čuvar svinja, kao i njegov sinovac Ferhad-paša. Poturčen je u trenutku kad je u 12. godini odveden u Carigrad gde je bio određen za službu na dvoru. Dobio je najbolje obrazovanje svoga vremena (16. vek). Trevizijano u svom putopisu iz 1554. piše da su tada od naroda oduzimali decu od 10-12 godina. Žitelji su u gomilama dovodili decu komesarima koji su doputovali zbog vrbovanja dece. Odabrana deca su pristupala carskom dvoru, gde su obučavana važnim naukama tako da su mnogi od njih bili sadrazmi, a drugi su ulazili u janičarsku vojsku.

Sinan-paša je rođen u Topoljanima oko 1508. g, umro je 1596. Živeo je, po turskim istoričarima, 90 godina. Turski istoričar Naima kaže za njega da je bio Arnautin. Razlog je taj što su i u doba Jastrenova Turci u Carigradu nazivali Arnautinom svakog stanovnika prizrenske oblasti pa bio on i pravi Srbin jer se za staru Srbiju zna pod imenom Arnautluk. Za vreme sultana Sulejmana, Sinan je bio dvorski činovnik u svojstvu kapel-majstora, zatim je bio načelnik provincije: Malatij, Kostomuni, Guzi i Tripoli, potom beglerbeg oblasti: Egipta, Alepa i Erzeruma. Muslimanske 977. g. ovladavši Jemenom, vratio se u Carigrad i imenovan je za serdara (načelnika) flote sa zvanjem vezira. Sultan Selim ga je poslao 1569. u Jemen kao kneza (vicekralja) Egipta protiv Mutahira, jemenskog šerifa, koji je sa Arapima napao Murat-pašu, jemenskog beglerbega, i zaklao pašu i sve Turke u Jemenu. 1573. g. osvojio je Tunis s okruzima. 1579. imenovan je za sadrazma namesto Mehmed-paše Sokolovića. 1585. g. bio je načelnik Sirije. 1588. ponovo je bio sadrazam. 1589. penzionian je, ali je 1592. po trei put postao sadrazam. U periodu 1594-1595. opet je bio sadrazam pa smenjen pa imenovan ponovo. Umro je 3. aprila 1596. u 90. godini života. Nad telom su čitane molitve u džamiji Aja Sofija u Carigradu, i sahranjeno je u turbe pored rešetkastih vrata. Na grobu nije bilo nikakvih natpisa, ali u tom turbetu, između mnogih drugih grobova, stražar je rado pokazivao grob Sinan-paše sadrazma. Pet puta je bio sadrazam.

Ferman dokazuje da je Sinan-paša bio spahija sela svoga rodnog kraja i da su svi žitelji bili pravoslavni hrišćani 1585. godine. Turci su i u doba Jastrebova pravoslavne zvali rajom, a katolike latinima. Tadašnji zemljaci Sinan-paše su još sačuvali svoj srpski jezik. Hrišćana pravoslavnih Arnauta nije bilo. S promenom vere usvajali su i arnautski jezik. Tada je još u Ljumi vladao srpski jezik. Topoljanski Sinan-paša važio je za srpskog pastira mada ga turski životopisci nazivaju Arnautinom, za razliku od stranih koji su ga nazivali Srbinom, i uprkos tome što je u to vreme na sultanovom dvoru srpski jezik bio u upotrebi. Gotovo svi veziri su bili Srbi: Sinan-paša iz Topljana. Vilja je dala Sofi Sinan-pašu, Mehmed-paša Sokolović je Srbin iz sela Sokolovići u Bosni... Kodža Sinan-paša je kupio sela rodnoga kraja, kada se tokom službe već obogatio, raznim nedozvoljenim načinima, kako svedoče istoričari. Hamer ga naziva agom, tj. pomoćnikom 1561. g. Titulu age su imali samo posednici. Sinan je poticao iz vlastelinske plemenite srpske porodice i tu je vladao na osnovu rodovskog prava. Njegovi seljaci nisu ostali nezahvalni pa su se poturčili.

Izvori

• * Elsie, Robert (2012). A Biographical Dictionary of Albanian History. I.B.Tauris. str. 416. ISBN 978-1-78076-431-3. 
• Freely, John (2011-03-15). History of Ottoman Architecture. WIT Press. ISBN 9781845645069. Pristupljeno 5. 3. 2013. 
• Malcolm, Noel (2015). Agents of Empire: Knights, Corsairs, Jesuits and Spies in the Sixteenth-century Mediterranean World. Oxford University Press. str. 264—268. ISBN 978-0-19-026278-5.