Ko se ne osveti, taj se ne posveti

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Miloš Obilić, freska u manastiru Hilandar. Nalazi se u priprati koju je izgradio knez Lazar

Ko se ne osveti, taj se ne posveti, srpska je izreka koja se kao motivacioni poklič za oslobođenje Srba od turske vlasti na Balkanu dosta koristila u Crnoj Gori, ali i drugim krajevima.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Knjaz Danilo je ubijen u atentatu 1860. koji je u osveti izvršio Todor Kadić iz plemena Bjelopavlića, jer je Danilo silovao na Ostrogu njegovu sestru, popadiju Vilajetu. Todor se u široj javnosti ne slavi kao junak, jer je ubio vladara, i ta priča se uglavnom zataškavala.

Iako je hrišćanski ideal praštanje, mnoge balkanske Srbe je viševjekovna turska okupacija i njihova brojna nasilja nad hrišćanima, učinila hajducima, uskocima, buntovnciima i onima koji žive za ideal slobode. U Crnoj Gori i Albaniji se najduže zadržala krvna osveta u Evropi, koja se nije ograničavala samo na Turke, nego je svaki povrijeđeni pojedinac, bratstvo ili pleme, branilo svoju čast i dostojanstvo, tako da se zlo vrati počiniocima. Iz takve narodne svijesti je nastala ova izreka. Vuk Stefanović Karadžić u knjizi Srpske narodne poslovice ovu poslovicu navodi kao: Ko se ne osveti, On se ne posveti. U Crnoj gori.[1] Njemački pastor Fridrih Griznedorf je u propovjedi održanoj u maju 1945. u selu Everburg kod Osnabrika o Srbima rekao da su Nijemci znali da kod Srba tinja vjerovanje, ko se ne osveti taj se ne posveti, ali da su se pokazali kao neosvetoljubivi.[2]

Pavle Rovinski je zapisao da se Crnogorci drže jednog gesla - sveta osveta,[3] kao i: Ko se ne osveti, taj se ne posveti - kaže Srbin.[4] Rovinski piše i da se u Crnoj Gori dio Simbola vjere, koji se čita na Liturgijama, a na crkvenoslovenskom glasi: Svjeta ot svijeta, Boga istina.. (Svjetlost od svjetlosti Boga istinitog), od naroda shvaćao kao, Osveta je sveta Božija istina.[5] Josef Holeček je u knjizi Crna Gora u miru napisao da narodni program, osvetu Turcima, Crnogorčad sisaju sa majčinim mlijekom i ideal je da i oni postanu izvršioci te osvete. On je bio prisutan na godišnjem ispitu u Podgorici i zanimalo ga je iz čega sve Crnogorčad crpe moralni nauk da je osveta sveta. Navodi četiri poslovice koje je nadzornik dao đacima da ih protumače. Ni jednoj poslovici poenta nije bila osveta, ali su sve četiri učenici protumačili u kontekstu osvete.[6] U podgoričkoj školi je pregledao svesku Luke Pištaljića, đaka 4. razreda i u njoj je vidio nadahnutu patriotsku pjesmu U boj. Svesku je tražio i dobio za uspomenu, a dio pjesme je: ...neka se sjete pogani kako Srbin od neprijatelja osvetu uzima: o, lijepa li je, ljudi, srpska osveta! Samo osveta Srbinu grije prsi... Osveta je pravo ime Srbina.[7] Ukoliko je na sinu da izvrši obavezu osvete, majka ga ne prestaje opominjati i nagovarati, dok se to ne učini.[8] Holeček piše da je u Crnoj Gori jedna žena ubila svog muža, koji ju je maltretirao. Stariji sin se nadao da će im Gospodar osvetiti oca, i rekao je da nije gospodarova suda da bi je on ubio, iako ga je rodila. Svoj stav je pravdao riječima: Rašta nas je otac načinio, no da ga svetimo, kad bi ga ko ubio.[9] Uskoci - Hercegovci, kada su im Turci sve oteli, dolaze 1795. godine u Crnu Goru, odakle su mogli svojim bivšim tiranima po zaslugama naplaćivati. Nisu imali ništa drugo na umu, nego kako bi se, što bolje, svetili Turcima.[10] Bratska krv se proljevala sa većom strašću nego u odnosu na Turke, a Turci (muslimani) su ovaj zli običaj potpomagali tako što su primali počinioce, a od takvog uskoka bi očekivali da im donese odsječenu crnogorsku glavu, ako želi da zadobije njihovo povjerenje.[11] Počinioc je nazivan krvnik, a ko se osveti osvetnik. Izvršenje osvete se dešavalo i nakon 20 godina. Ako neko zanemari da se osveti, gubio bi sav ugled. Govorilo bi se da je rđa i da mu je krvnik uzeo obraz i junaštvo. Najveći podbadači muškaraca na izvršenje osvete bile su žene. Osvetnik je do osvete tužan, a kada ubije krvnika, osjeća se kao ponovo rođen i tek tada se smatra pravim majčinim sinom.[12]

Zbog rasporstranjenosti krvne osvete i u drugim krajevima svijeta, jasno je da je to odlika primitivnijih društava i da nije kod Srba nastala samo zbog dolaska Turaka, ali su turska nasilja doprinosila da se ova tradicija produži. U oslobodilačkim Balkanskim ratovima, srbijanska i crnogorska vojska su u srpskoj štampi nazivane kosovskim osvetnicima i slavljeni su kao junaci. Jedan od srpskih osvetnika, u duhu ove izreke, bio je i Blagoje Jovović, iz brđanskog plemena Bjelopavlići, koji je u atetatu na Antu Pavelića ranio ustaškog poglavnika, a vjeruje se da je od posljedica tog atetata Pavelić kasnije i umro. Postoji sličnost riječi svetost i osveta, a svetost koja se veže za pravednu osvetu je u žrtvovanju, koje se daje za više ideale, pravdu, dostojanstvo i slobodu. Miloš Obilić, iako nije kanonizovan kao svetac, u svijesti srpskog naroda ima status svetog čovjeka, jer je ubio sultana, koji nam je nanosio zlo. Freska sa likom Miloša Obilića kao svetog ratnika s oreolom, se nalazi u prirati Hilandara. Njegov lik i djelo je u Crnoj Gori toliko bio cijenjen da je država ustanovila i Obilića medalju, a izgrađeni vojni poligon (kasarna) na Cetinju, na mjestu velike livada (poljane) iza Vlaške crkve je nazvan Obilića poljana, kako je nazvan i kasniji stadion na tom prostoru (koji se u današnje vrijeme preimenuje u Sveti Petar Cetinjski). Idit Daram je početkom 20. vijeka u Kolašinu čula majku koja svom djetetu koje plače, kaže: Budi hrabar momak, kao Miloš Obilić.[13] Gavrilo Princip, koji je ubio predstavnika okupatorske vlasti (Franc Ferdinand) koja je tlačila Srbe u Bosni i Hercegovini se u narodnoj svijesti slavi kao neko ko se posvetio, jer se osvetio.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Stefanović Karadžić 1986, str. 158.
  2. ^ Propoved nemačkog pastora o Srbima. Arhivirano iz originala 09. 07. 2020. g. Pristupljeno 07. 07. 2020. 
  3. ^ Rovinski 1998, str. 140.
  4. ^ Rovinski 1998, str. 267.
  5. ^ Rovinski 1998, str. 251.
  6. ^ Holeček 2002, str. 289.
  7. ^ Holeček 2002, str. 290, 291.
  8. ^ Holeček 1995, str. 37.
  9. ^ Holeček 1995, str. 44.
  10. ^ Holeček 1995, str. 69.
  11. ^ Holeček 1995, str. 89.
  12. ^ Holeček 1995, str. 90.
  13. ^ Daram 1997, str. 215.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ко_се_не_освети,_тај_се_не_посвети&oldid=27676990”