Pređi na sadržaj

Malot Taršiha

Koordinate: 33° 01′ 00″ S; 35° 16′ 15″ I / 33.0167° S; 35.2707° I / 33.0167; 35.2707
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Malot Taršiha
מַעֲלוֹת-תַּרְשִׁיחָא
معالوت ترشيحا
Pogled na Malot Taršihu
Grb
Grb
Administrativni podaci
Država Izrael
OkrugSeverni okrug
Osnovan12. vek
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2018.21.422 [1]
 — gustina2.323,43 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate33° 01′ 00″ S; 35° 16′ 15″ I / 33.0167° S; 35.2707° I / 33.0167; 35.2707
Površina9,22 km2
Malot Taršiha na karti Izraela
Malot Taršiha
Malot Taršiha
Malot Taršiha na karti Izraela
Ostali podaci
GradonačelnikArkadij Pomeranec
Veb-sajt
http://www.maltar.org.il/English/Pages/default.aspx

Malot Taršiha (hebr. מַעֲלוֹת-תַּרְשִׁיחָא; arap. معالوت ترشيحا) je grad u Severnom okrugu države Izrael, nalazi se oko 20 km istočno od Naharije, na nadmorskoj visini od 600 m. Grad je osnovan spajanjem opština 1963, kada su ujedinjeni arapski grad Taršiha i jevrejski grad Malot. Grad Malot Taršiha je 2018. godine imao 21.422 stanovnika.[2]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Taršiha[uredi | uredi izvor]

Arheološkim iskopavanjima pećine iz 4. veka u selu pronađeni su krst i komad stakla koji je na sebi imao urezanu menoru.[3]

Krstaški izvori iz 12. i 13. veka Taršihu pominju pod imenima Teršia, Torsia, i Tersiha.[4]

Kralj je pokrenuo naseljavanje krstaša (Latina, Franaka) u obližnje naselje Milija („Castellum Regis”), a odatle se naseljavanje proširilo na Taršihu.[5] 1160. godine, Torsia i nekoliko okolnih sela dati su u posed krstašu pod imenom „Johani de Kajfa” (Johanes iz Haife).[6] Do 1217. godine selo su verovatno naseljavali krstaški („Franci”)..[7]

Ćerka Žoslena III Beatriks de Kurtenaj i njen suprug Oto von Botenlauben grof Heneberga su 1220. prodali svoju zemlju, uključujući i Tersihu, vitezovima Tevtonskog reda.[8] Taršihu su 1266. napale krstaške snage.[4]

Etimologija[uredi | uredi izvor]

Prema arapskoj etimologiji, ime naselja možda na hananskom jeziku znači „planina Artemisija”, u arapskom jeziku su identifikovane odgovarajuće reči koje donekle idu u prilog ovoj teoriji, pa bi naziv Taršiha mogao biti kovanica hananskih reči koje su slične arapskim rečima „tur” − „planina” i „ših” − divlji pelin (Artemisia vulgaris) (iz roda pelin (Artemisia)), druga mogućnost je rečenica Tar šiha − „Šiha je leteo”, tj. Šiha Džamaludin (legendarni heroj) je pojurio na ratište da se bori protiv krstaša.

Osmansko doba[uredi | uredi izvor]

Selo je uključeno u sastav Osmanskog carstva 1517. godine sa ostatkom Palestine. Prema poreskom popisu 1596. godine selo se nalazilo u nahiji Ako, koja je bila deo Sandžaka Safad. Stanovništvo je činilo 107 domaćinstava („kana”) i 3 neženja, a svi stanovnici su bili muslimani. Stanovnici su plaćali porez na „povremene prihode”, pčele i koze. Selo je takođe plaćalo poreze na prese, koje su korišćene ili za ceđenje maslina ili grožđa. Ukupani prihod od poreza bio je 17.660 Akči.[9][10] Selo Taršiha se pominje kao jedno od sela koje je 1573. napao libanski feudalni gospodar, Mansur ibn Furajh.[4]

Početkom osamnaestog veka selo je bilo pod vlašću šeika Huseina,[11] dok je kasnije u Osmanskom periodu postalo jedno od sela koja su bila glavni proizvođači pamuka u Galileji i administrativni centar nahije.[12] Mariti je posetio selo (koje je nazvao „Teršhia“) 1761. godine i napisao da „obiluje vodom; što uveliko doprinosi plodnosti biljaka pamuka, stabala voćaka i iznad svega duvana”.[13]

Viktor Geren, koji je posetio selo 1875. godine, ustanovio je da se Taršiha „sastoji od četiri četvrti, koje su pod nadležnošću istog broja različitih šeika. U selu živi 2.000 muslimana, koji imaju svoje džamije. Hrišćani zauzimaju svoje četvrti: sa izuzetkom nekoliko porodica svi su ujedinjeni Grci, a broje oko 500”.[14] Britanski Fond za Istraživanje Palestine (PEF) je 1881. izvršio Premer Zapadne Palestine, u ovom spisu Taršiha je opisana kao: „veoma veliko selo, u kome se nalazi oko 1.500 muslimana i 300 hrišćana; u njemu postoji lepa novoizgrađena džamija sa minaretima, takođe još jedna stara; kuće su dobro građene; nova i lepa crkva izgrađen je u hrišćanskoj četvrti”.[15]

Popis stanovništva iz oko 1887. godine pokazuje da je „Taršiha” imala oko 4.855 stanovnika; 4.000 muslimana i 855 hrišćana.[16]

Doba Britanskog mandata nad Palestinom[uredi | uredi izvor]

Natpis Taršiha na policijskoj stanici Mandata

U vreme popisa stanovništva u Palestini (1922) Taršiha je imala 1.880 stanovnika, od toga 1.521 su bili muslimani, 358 hrišćani i 1 Druz;[17] od hrišćana 298 su bili Melkiti, 53 pravoslavci i 7 anglikanci.[18] Na sledećem popisu stanovništva u Palestini (1931) broj stanovnika je porastao na 2.522, od toga 2.047 su bili muslimani, a 475 hrišćani; stanovnici su živeli u ukupno 584 domaćinstva.[19]

Prema statističkim podacima o selima Palestine, koje je prikupila vlada Britanskog mandata nad Palestinom (1945), Taršiha je imala 3.840 stanovnika, od kojih su 3.140 bili muslimani, a 690 hrišćani.[20][21][22][23] Ukupan broj stanovnika Taršihe i Al-Kabrija bio je 5.360, i svi su bili Arapi, dok je površina zemlje koja je pripadala selu bila 47.428 dunuma.[24] Od toga, ukupno 743 dunuma zemlje je korišćeno za uzgajanje citrusa i banana, 5.301 dunuma su bile plantaže i zemljište koje je navodnjavano, pod žitaricama je bilo 14.123,[25] dok je 252 dunuma bilo građevinsko zemljište (pod kućama).[26]

Rat 1947−1948[uredi | uredi izvor]

Tokom Arapsko-izraelskog rata (1948) Taršiha je služila kao štab Favzi al-Kavukdžija, koji je bio na čelu Arapske oslobodilačke vojske. Taršiha se nalazila na teritoriji dodeljenoj Palestincima prema Planu UN o podele Palestine (1947).[27]

Država Izrael[uredi | uredi izvor]

Selo su u Arapsko-izraelskom ratu (1948) Izraelske odbrambene snage zauzele u operaciji Hiram. Selo su uveče 28. oktobra bombardovala tri izraelska aviona. Nakon toga je usledila produžena artiljerijska baražna paljba i novi vazdušni napad u jutarnjim satima, nakon čega su se branioci sela i većina stanovnika povukli na sever u Liban.[28][29] Selo su 29. oktobra zauzele Izraelske odbrambene snage.[30] Posmatrač UN-a je izvestio 1. novembra 1948. da su arapska sela oko Taršihe napuštena i da su ih izraelske snage opljačkale. The New York Times je izvestio da je pljačkanje izgledalo kao da je sistematski organizovano, jer su kamioni izraelske vojske korišćeni za odvoženje opljačkane robe.[31] Do decembra 1948. oko 700 seljana, uglavnom hrišćana, vratilo se u selo.[32]

Svaki Arapin koji se nije registrovao, do novembra 1948. godine, smatran je „strancem” i ako bi bio uhvaćen bio bi deportovan. Američki kvekerski humanitarni radnik iz organizacije „Dobrotvorni odbor američkih prijatelja” (engl. American Friends Service Committee) opisao je napad na Taršihu 15. januara 1949. godine. Sve muškarce starije od šesnaest godina ispitivala je grupa od osam Izraelaca. 33 glave porodice i 101 član porodice, uzrasta od 1 godine do 79 godina, izabrani su za deportaciju. Oni su opljačkani i proterani preko Are u Dženin. Posmatrač UN-a u Dženinu izvestio je da se veliki broj jevrejskih izbeglica iz Austrije useljava u njihove domove.[33] Decembra 1949. Izraelsko ministarstvo inostranih poslova blokiralo je plan Izraelskih odbrambenih snaga za čišćenje Taršihe i još pet sela duž libanske granice, od preostalog arapskog stanovništva, kako bi stvorile zonu bez arapskog stanovništva veličine 5 do 10 km.[34]

Malot[uredi | uredi izvor]

Zgrada gradske skupštine Malot Taršihe

Malot je osnovan 1957. kao „grad u izgradnji”, bio je namenjen za jevrejske imigrante iz Rumunije, Irana i Maroka. Prve kuće su sagrađene na Har Harakafotu („Brdo Ciklama”), na arapskom jeziku Bab Al-Hauva („Kapija vetrova”).

Spajanje Malota i Taršihe[uredi | uredi izvor]

1963. godine Malot je spojen sa većom Taršihom, a ujedinjeni grad je preimenovan tako da odražava imena oba ranija grada. Stanovnici Taršihe nadali su se da će spajanje poboljšati kvalitet gradskih usluga.

15. maja 1974. godine, osnovnu školu u Malotu napali su teroristi Demokratskog fronta za oslobođenje Palestine, i izvršili masakr, koji je postao poznato kao „Masakr u Malotu”.[35] U napadu je ubijeno dvadeset tinejdžera i tri nastavnika iz Safeda, koji su bili na đačkoj ekskurziji. Oni su u vreme napada spavali na podu u zgradi.[36] Pored toga, isti teroristi, pre ubistva školske dece, ubili su tri žene, od kojih je jedna trudnica u sedmom mesecu trudnoće, jedno četvorogodišnje dete i dva muškarca.[37]

Malot Taršiha je zvanično priznat kao grad 1996. godine.

Skoro 700 raketa Kaćuša palo je u okolinu Malot Taršihe tokom Drugog libanskog rata. Tri arapska stanovnika grada ubijena su u raketnom napadu.[38]

Demografija[uredi | uredi izvor]

Etnička i verska struktura grada 2016. godine bila je sledeća: 79,2% stanovnika činili su Jevreji i drugi nearapi, dok su Arapi činili ostatak od 20,8% (od čega 10% muslimani, 9,9% hrišćani, i 0,3% druzi).[39] Početkom 2000-ih 52% stanovništva činili su ruski imigranti. Struktura stanovništva prema polu 2016. godine bilo je sledeća: muškaraca je bilo 10.600, a žena 10.500. Stopa rasta stanovništva u 2016. godini bila je -0,4%.

Starosna struktura je bila sledeća:

Godine starosti 0–19 20–29 30–44 45–59 60–64 65+
Procenat (%) 30,8 14,2 18,1 18,2 5,5 13,1
Izvor: Državni zavod za statistiku Izraela[39]

Prema podacima Državnog zavoda za statistiku Izraela, u gradu je 2016. živelo 10.503 zaposlenih i 564 samozaposlenih radnika. Medijalna mesečna plata zaposlenog radnika u gradu 2016. iznosila je 7.745 šekela ($2.151,39). Zaposleni muškarci su imali prosečnu mesečnu platu od 9.360 šekela u poređenju sa 6.005 šekela koliko su primale žene. Prosečni prihod samozaposlenih je bio 8.929 šekela. Oko 37% radno sposobnog stanovništva primalo je minimalnu platu, naknadu za nezaposlene je primalo 269 ljudi, a 940 je primalo zagarantovane prihode.[39]

Ekonomija[uredi | uredi izvor]

Džamija Šeik Abd Alah Paša

Fabrika Iskar i industrijski parkovi koje je Stef Verthajmer izgradio u blizini Maalot Taršihe glavni su izvori zaposlenja za stanovnike grada. Stopa nezaposlenosti u 2007. godini u Maalot Taršihi iznosila je 5,5 posto, u poređenju sa 7,9 posto u zemlji.[40]

Obrazovanje[uredi | uredi izvor]

Ješiva Malot

Prema podacima Državnog zavoda za statistiku Izraela, u gradu je 2001. postojalo 11 škola, koje je pohađalo 4.272 učenika. Raspoređenih u 7 osnovnih škola sa 2.000 učenika, i 7 srednjih škola sa 2.272 srednjoškolca. Prema istom izvoru 2001. godine 58,5% učenika 12. razreda steklo je pravo na sertifikat o zrelosti (engl. matriculation certificate). U avgustu 1975. osnovana je Ješiva Malot, hesder ješiva, koja je privlačila učenike iz celog sveta. Poslednjih godina procenjuje se da ješivu pohađa 300 učenika godišnje.

Znamenitosti i kultura[uredi | uredi izvor]

Centar za izvođačke umetnosti u Malotu

Viktor Geren je nakon svoje posete 1875. godine napisao da je glavnu džamiju u Taršihi sagradio Abdulah−paša, (guverner Akoa) u to doba). Dalje je zabeležio sledeće „ispred je dvorište, zatim trem; nad njim je kupola, iznad koje se ističe elegantan minaret”.[41] Endru Petersen, koji je 1993. godine pregledao džamiju, zabeležio je da je ona izgrađena u „klasičnom osmanskom stilu sa četiri glavna elementa: dvorištem, arkadom, dvoranom za molitvu pod kupolom i minaretom”.[42]

Jezero Monfort u Malotu

Jezero Monfort, veštačko jezero istočno od Malot Taršihe, postalo je lokalna turistička atrakcija. Ranije je bilo poznato kao Rezervoar Hosen. Jezero je predstavljeno u grbu grada.

Januara 2008. godine Malot Taršiha je bila domaćin Izraelskog šahovskog prvenstva. Turnir, koji se održao u društvenom centru, nosio je nagradu od 20.000 dolara. Grad je takođe bio domaćin drugih međunarodnih događaja, među kojima je i međunarodni turnir u mačevanju.[43] Međunarodni simpozijum skulpture „Kamen u Galileji” održava se svake godine u Malot Taršihi od 1991. Na ovom desetodnevnom prolećnom događaju, skulptori iz Izraela i celog sveta okupljaju se na jezeru Monfort da bi stvarali kamene skulpture od ogromnih kamenih blokova.[44]

Neprofitna organizacija „Dokaviv” (engl. Docaviv) osnovala je u gradu 2009. godine godišnji festival dokumentarnog filma, u nastojanju da na izraelsku periferiju dovede „kvalitetne kulturne aktivnosti”.[45]

Poznate ličnosti[uredi | uredi izvor]

Zbratimljeni gradovi[uredi | uredi izvor]

Gradovi zbratimljeni s Malot Taršihom su:

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Population in the Localities 2018” (XLS). Israel Central Bureau of Statistics. 25. 8. 2019. Pristupljeno 26. 8. 2019. 
  2. ^ „General” (PDF). Israel Central Bureau of Statistics. 
  3. ^ Hachlili, Rachel (2001). The Menorah, the Ancient Seven-armed Candelabrum: Origin, Form, and Significance. Brill. str. 108–109. ISBN 9789004120174. 
  4. ^ a b v Petersen, 2001, p. 293
  5. ^ Ellenblum, 2003, pp. 44, fig 1. 68, 95, 213
  6. ^ Strehlke, 1869, pp. 2-3, No. 2; Cited in Röhricht, 1893, RRH, p. 89, No. 341; cited in Frankel, 1988, pp. 263, 267
  7. ^ Strehlke, 1869, p. 41, no. 49; Cited in Ellenblum, 2003, p. 53
  8. ^ Strehlke, 1869, pp. 43- 44, No. 53; cited in Röhricht, 1893, RHH, p. 248, No. 934 (2); cited in Frankel, 1988, p. 263
  9. ^ Hütteroth and Abdulfattah, 1977, p. 192. Quoted in Petersen, 2001, pp. 293-4
  10. ^ Note that Rhode, 1979, p. 6 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. april 2019) writes that the register that Hütteroth and Abdulfattah studied was not from 1595/6, but from 1548/9
  11. ^ Cohen, 1973, p. 9. Quoted in Petersen, 2001, p. 294
  12. ^ Cohen, 1973, pp. 12, 121. Quoted in Petersen, 2001, p. 294
  13. ^ Mariti, 1792, p. 339
  14. ^ Guérin, 1880, pp. 63-64, as translated by Conder and Kitchener, 1881, SWP I, p. 149
  15. ^ Conder and Kitchener, 1881, SWP I, p. 149
  16. ^ Schumacher, 1888, p. 190
  17. ^ Barron (1923). „Table XI, Sub-district of Acre”. str. 36. 
  18. ^ Barron (1923). „Table XVI”. str. 49. 
  19. ^ Mills (1932). „Census Of Palestine 1931”. str. 103. 
  20. ^ Department of Statistics, 1945, p. 5
  21. ^ Village Statistics The Palestine Government, April 1945 Arhivirano 2012-06-09 na sajtu Wayback Machine, p. 3
  22. ^ Khalidi, 1992, p. 19
  23. ^ Morris, 1987, p. 239. Gives the population as 4-5,000. 4/5 Muslim.
  24. ^ Government of Palestine, Department of Statistics. Village Statistics, April, 1945. Quoted in Hadawi, 1970, p. 41
  25. ^ Government of Palestine, Department of Statistics. Village Statistics, April, 1945. Quoted in Hadawi, 1970, p. 81
  26. ^ Government of Palestine, Department of Statistics. Village Statistics, April, 1945. Quoted in Hadawi, 1970, p. 131
  27. ^ Palestine Plan of Partition (Mapa). United Nations. Arhivirano iz originala 24. 1. 2009. g. Pristupljeno 25. 10. 2008. 
  28. ^ Khalidi, 1992, pp.13,477
  29. ^ O'Ballance, Edgar (1956) The Arab-Israeli War. 1948. Faber & Faber, London. pp. 188, 190. Writes of an Arab Liberation Army garrison in the village.
  30. ^ „Tour and Signposting in Tarshiha”. Zochrot. 11. 11. 2006. Arhivirano iz originala 26. 04. 2009. g. Pristupljeno 25. 10. 2008. 
  31. ^ Khalidi, 1992, p.6
  32. ^ Morris, 1987, pp. 194, 225, 239. 100 Muslims and 600 Christians.
  33. ^ Morris, 1993, p. 145
  34. ^ Morris, 1987, p. 242
  35. ^ „Top 10 Worst School Massacres”. The List Universe. 2. 1. 2008. Pristupljeno 25. 10. 2008. 
  36. ^ „1974: Dozens Die as Israel Retaliates for Ma'alot”. BBC. 16. 5. 1974. Pristupljeno 25. 10. 2008. 
  37. ^ "Bullets, Bombs and a Sign of Hope" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. maj 2013), TIME, May 27, 1974.
  38. ^ Ben Simon, Daniel. „On TV, They Said There Were No Katyushas Left”. Haaretz. Pristupljeno 25. 10. 2008. 
  39. ^ a b v „Ma'alot Tarshiha” (PDF). Israel Central Bureau of Statistics. 2016. Pristupljeno 3. 9. 2018. 
  40. ^ Sher, Hanan (novembar 2007). „$4 Billion Man”. 89. Hadassah Magazine. Arhivirano iz originala 26. 4. 2009. g. Pristupljeno 25. oktobar 2008. 
  41. ^ Guérin, 1880, pp. 63-64, as translated by Conder and Kitchener, 1881, SWP I, p. 149, and cited in Petersen, 2002, p. 294
  42. ^ Petersen, 2001, p. 294
  43. ^ Khoury, Jack (17. januar 2008). „12-Year-Old Kfar Sava Girl Defeats 20 Men (In Chess Tournament)”. Haaretz. Pristupljeno 28. maj 2008. 
  44. ^ „Ma'alot”. B&B Israel. Arhivirano iz originala 23. 10. 2008. g. Pristupljeno 25. oktobar 2008. 
  45. ^ „Docaviv (Hebrew)”. Docaviv. Arhivirano iz originala 23. 10. 2012. g. Pristupljeno 15. oktobar 2012. 
  46. ^ „Cooperation Between Israel and the State of Pennsylvania”. American-Israeli Cooperative Enterprise. Pristupljeno 4. 8. 2009. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Malot Taršiha na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Малот_Таршиха&oldid=25399394”