Morski život

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Generalne karakteristike velikog ekosistema mora.
Kit ubica (orka) je glavni morski predator, koji lovi mnoge druge velike vrste. U okeanima takođe žive i mikroorganizmi, kao što su bakterije i fitoplankton.

Morski život ili život u okeanima čine biljke, životinje i drugi organizmi koji žive u slanoj vodi mora i okeana ili [[Braktična voda|braktičnoj vodi priobalnih estuara. Na osnovnom nivou, morski život utiče na prirodu planete. Morski organizmi proizvode kiseonik i izolovani ugljenik. Obale su uglavnom razvijene i zaštićene morskim životom, dok neki morski organizmi pomažu u stvaranju novog kopna.

Većina životnih oblika evoluirala je u morskoj sredini. Prema obimu, okeani daju oko 90% života na planeti.[1] Prvi kičmenjaci pojavili su se u obliku riba,[2] koje su živjele isključivo u vodi. Neke su evoluirale u vodozemce, koji dio života provode u vodi, dio na kopnu. Druge ribe su evoluirale u kopnene sisare, koji su se vratili u okean kao što su perajari, delfini ili kitovi. Biljke, kao što su kelp i alge, rastu u vodio čine osnovu za neke podvodne ekosisteme. Plankton je generalno na dnu lanca ishrane u vodi, posebno fitoplankton, koji je primarni proizvođač.

Morski kičmenjaci su prošli kroz veliki proces modifikacije kako bi preživjeli u vodama malo bogatim kiseonikom, uključujući cijevi za disanje kod mekušaca. Ribe imaju škrge umjesto pluća, dok neke vrste imaju oboje, kao riba dvodihalica. Morski sisari, kao što su delfini, kitovi, foke i vidre, moraju periodično da izlaze na površinu kako bi udahnuli vazduh.

Postoji oko 200.000 poznatih morskih vrsta, uz oko dva miliona koje tek treba da budu otkrivene.[3] Morske vrste kreću se od mikroskopskih, kao što je fitoplankton, koji je veličine do 0,02 mikrometra, do ogromne porodice kitova (kitovi, delfini i ), uključujući plavog kita, najveću poznatu životinju, koja dostiže veličinu do 33 metra.[4][5] Morski mikroorganizmi, kao što su protisti, bakterije i virusi, čine oko 70% ukupnog morskog biomasa.

Voda[uredi | uredi izvor]

Vidi još: Hidrosfera
Istorigram koji pokazuje procenat zemljine površine iznad i ispod nivoa mora.

Nema života bez vode.[6] Poznata je kao univerzalni rastvarač, zbog sposobnosti da rastvara veliki broj supstanci[7][8] i kao životni rastvarač.[9] Voda je jedina supstanca koja postoji u čvrstom, tečnom i gasovitom stanju u uslovima normalnim za život na Zemlji.[10] Dobitnik Nobelove nagrade za fiziologiju ili medicinu — Albert sen Đerđi, opisao je vodu kao mater und matrix: majka i materica života.[11]

Zastupljenost vode na zemlji jedinstvena je pojava u Solarnom sistemu. Zemljina hidrosfera sadrži se uglavnom od okeana, ali tehnički uključuje i sve vodene površine na svijetu, kao što su morska ostrva, rijeke, jezera i podzemne vode dubine do 2.000 m. Najdublja lokacija vode je Čelendžer dip, u Marijanskom rovu, u Pacifičkom okeanu, gdje je dubina 10.900 m.[12] Konvencionalno, planeta je podijeljena na pet različitih okeana, ali se ovi okeani spajaju u jedan zajednički Svjetski okean. Procijenjena masa ovog okeana je 1.35×1018 tona, ili 1/4400 ukupne mase Zemlje. Svjetski okean prekriva oblast 3,618×108 km2 sa srednjom dubinom od 3682 m, što čini ukupnu zapreminu od 1,332×109 km3.[13]Ako bi zemljine površine bile na istom nivou, dubina svjetskog okeana bila bi oko 27 km.[14][15]

Hidrološki ciklus zemlje

Oko 97,5%, vode na Zemlji je slano, dok je preostalih 2,5% svježa voda. Većina svježe vode, oko 69% se nalazi u ledenim kapama i lednicima.[16] Prosječna zastupljenost soli u okeanima je oko 35 g (1,2 oz) soli po kilogramu morske vode (3.5% soli).[17] Većina soli u okeane dospijeva zahvaljujući vremenskim prilikama i eroziji stijena na kopnu.[18] So se takođe oslobađa iz vulkana ili se izvlači iz hladnih magmatskih stijena.[19]

Okeani su takođe rezervoar rastvorenih atmosferskih gasova, koji su neophodni za opstanak mnogih vodenih oblika života.[20] Morska voda ima bitan uticaj na svjetsku klimu, dok okeani djeluju kao ogromni toplotni rezervoari.[21] Promjene u temperaturi okeana mogu da uzrokuju značajne promjene vremena, kao što su Južne oscilacije El Ninjo.[22]

Jupiterov satelit — Evropa, možda ima podzemni okean, koji podržava život.

Sveukupno, okeani čine 71% svjetske površine,[1] sa prosječnom dubinom od 3,7 km.[23] Prema zapremini, okeani daju 90% ukupnih živih vrsta na planeti.[1] Pisac naučne fantastik — Artur Č. Klark, istakao je da planeta ne bi trebalo da se zove Zemlja, već Okean.[24][25]

Ipak, voda je pronađena i neđe drugo u Solarnom sistemu. Evropa je jedan od satelita koji kruži oko Jupitera i manja je od Zemljinog mjeseca. Postoje jaka vjerovanja da na Evropi postoji veliki slani okean, ispod ledene površine.[26] Procijenjeno je da je spoljašnja kora leda debela između 10 i 30 km, a da je dubina okeana oko 100 km.[27] To bi učinilo okean na Evropi dva puta većim od okeana na Zemlji. Postoje spekulacije o tome da u okeanu Evrope može da postoji život,[28][29] kao i da može da podrži jednoćelijske mikroorganizme, ako su hidrotermalni izvori aktivni na dnu okeana.[30] |Enkelad, Saturnov mali ledeni mjesec, takođe ima ono što je djeluje da je podzemni okean, koji postaje vruć na površini mjeseca.[31]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v „National Oceanic and Atmospheric Administration – Ocean”. NOAA. Arhivirano iz originala 24. 04. 2013. g. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  2. ^ „Tiny Fish May Be Ancestor of Nearly All Living Vertebrates”. Live Science. 11. 6. 2014. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  3. ^ Drogin, Bob (2. 8. 2009). „Mapping an ocean of species”. Los Angeles Times. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  4. ^ Paul, Gregory S. (2010). „The Evolution of Dinosaurs and their World”. The Princeton Field Guide to Dinosaurs. Princeton: Princeton University Press. str. 19. 
  5. ^ Bortolotti, Dan (2008). Wild Blue: A Natural History of the World's Largest Animal. St. Martin's Press. 
  6. ^ Xiao-feng, Pang (2014). Water: Molecular Structure And Properties. World Scientific. str. 390—461. ISBN 9789814440448. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  7. ^ Greenwood, Norman N.; Earnshaw, Alan (1997). Chemistry of the Elements (II izd.). Oxford: Butterworth-Heinemann. str. 620. ISBN 0080379419. 
  8. ^ „Water, the Universal Solvent”. USGS. Arhivirano iz originala 9. 7. 2017. g. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  9. ^ Reece, Jane B. (31. 10. 2013). Campbell Biology (10 izd.). Pearson Education. str. 48. ISBN 9780321775658. 
  10. ^ Reece, Jane B. (31. 10. 2013). Campbell Biology (10 izd.). Pearson Education. str. 44. ISBN 9780321775658. 
  11. ^ Collins, J. C. (1991). „The Matrix of Life: A View of Natural Molecules from the Perspective of Environmental Water”. Molecular Presentations. ISBN 9780962971907. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  12. ^ „7,000 m Class Remotely Operated Vehicle KAIKO 7000”. jamstec.go.jp. Arhivirano iz originala 10. 04. 2020. g. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  13. ^ Matthew, Charette A.; Smith, Valter H. F. (jun 2010). „The Volume of Earth Ocean” (PDF). tos.org. Arhivirano iz originala (pdf) 02. 11. 2013. g. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  14. ^ „sphere depth of the ocean – hydrology”. Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  15. ^ „Third rock from the Sun – restless Earth”. NASA's Cosmos. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  16. ^ Perlman, Howard (17. 3. 2014). „The World's Water”. USGS Water-Science School. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  17. ^ Kennish, Michael J. (2001). Practical Handbook of Marine Science. Marine Science Series. ISBN 978-0-8493-2391-1. 
  18. ^ „Why is the ocean salty?”. 
  19. ^ Mullen, Leslie (11. 6. 2003). „Salt of the Early Earth”. astrobio.net. Arhivirano iz originala 30. 06. 2007. g. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  20. ^ Morris, Ron M. „Oceanic Processes”. seits.natsci.sculb.edu. NASA Astrobiology Magazine. Arhivirano iz originala 15. 4. 2009. g. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  21. ^ Michon, Scott (24. 4. 2006). „Earth's Big heat Bucket”. earthobservatory.nasa.gov. NASA Earth Observatory. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  22. ^ Sharron, Sample (21. 6. 2005). „Sea Surface Temperature”. science.nasa.gov. NASA. Arhivirano iz originala 3. 4. 2013. g. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  23. ^ „Volumes of the World's Oceans from ETOPO1”. NOAA. Arhivirano iz originala 11. 3. 2015. g. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  24. ^ „Planet "Earth": We Should Have Called It "Sea"”. Quote Invertigator. 25. 1. 2017. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  25. ^ „Unveiling Planet Ocean”. NASA Science. 14. 3. 2002. Arhivirano iz originala 08. 10. 2022. g. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  26. ^ Dyches, Preston; Brown, Dwayne (12. 5. 2015). „NASA Research Reveals Europa's Mystery Dark Material Could Be Sea Salt”. NASA. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  27. ^ „Water near surface of a Jupiter moon only temporary”. Arhivirano iz originala 05. 10. 2012. g. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  28. ^ Tritt, Charles S. (2002). „Possibility of Life on Europa”. Milwaukee School of Engineering. Arhivirano iz originala 9. 6. 2007. g. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  29. ^ Schulze-Makuch, Dirk; Irwin, Louis N. (2001). „Alternative Energy Sources Could Support Life on Europa” (PDF). Departments of Geological and Biological Sciences, University of Texas at El Paso. Arhivirano iz originala (PDF) 3. 7. 2006. g. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  30. ^ Friedman, Louis (14. 12. 2005). „Projects: Europa Mission Campaign”. The Planetary Society. Arhivirano iz originala 11. 8. 2011. g. Pristupljeno 15. 5. 2020. 
  31. ^ „Ocean Within Enceladus May Harbor Hydrothermal Activity”. NASA Press Release. 11. 3. 2015. Pristupljeno 15. 5. 2020. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Морски_живот&oldid=26944295”