Muzej Hanenkiv

Narodni muzej umetnosti Bogdan i Varvara Hanenkiv
Nacіonalьniй muzeй mistectv іmenі Bogdana ta Varvari Hanenkіv
Osnivanje	1918—1919
Lokacija	Kijev Ukrajina
Koordinate	50.441111° S; 30.514444° I / 50.441111; 30.514444
Broj predmeta	više od 25.000
Veb-sajt	http://khanenkomuseum.kiev.ua/en

Narodni muzej umetnosti Bogdan i Varvara Hanenkiv (ukr. Nacіonalьniй muzeй mistectv іmenі Bogdana ta Varvari Hanenkіv), poznatiji i skraćeno kao Muzej Hanenkiv (ukr. Muzeй Hanenkіv), jeste umetnički muzej koji se nalazi u Kijevu, u Ukrajini, koji čuva najveće i najvrednije zbirke evropske, azijske i antičke umetnosti u zemlji.

Muzej je osnovan 1919. godine prema testamentu kolekcionara umetnosti Bogdana Hanenka (1917) i darovnici Ukrajinskoj akademiji nauka koju je potpisala njegova supruga Varvara 1918. godine.

Umetnička zbirka Bogdana i Varvare Hanenkiv, istaknutih ukrajinskih kolekcionara i filantropa s kraja 19. i početka 20. veka, čini jezgro muzejskog fonda.

Muzej se sastoji od dve zgrade s kraja 19. veka velike istorijske i umetničke vrednosti koje se nalaze u ulici Tereščenkivska. U palatama Hanenkivvih smeštena je stalna postavka evropske likovne i dekorativne umetnosti od 14. do 18. veka. Grupa unikatnih ranovizantijskih „Sinajskih“ ikona nastalih u 6. i 7. veku je izložena u posebnoj prostoriji zgrade od 2004. godine. Na prvom spratu vile nalazi se stalna postavka antičke umetnosti.

Druga zgrada muzeja koja se nalazila u blizini bila je vlasništvo Sahnovskih, bliskih rođaka Hanenkivvih, do 1919. godine. Od 2006. godine u njemu je smeštena stalna postavka azijske umetnosti. Četiri sobe su posvećene umetnosti budizma i islama, kao i umetnosti Kine i Japana.

Zbirka Muzeja Hanenkiv obuhvata originalna umetnička dela izuzetnih evropskih majstora, kao što su Peter Paul Rubens, Đentile Belini, Huan de Surbaran, Žak-Luj David, Fransoa Buše.

U muzeju se nalaze veoma vredne kolekcije evropske skulpture i dekorativne umetnosti, lepa i retka dela iranske, tibetanske, kineske i japanske likovne i dekorativne umetnosti, kao i male, ali vredne kolekcije starogrčke, rimske i egipatske umetnosti.

Ukupno, fondovi Muzeja Hanenkiv obuhvataju više od 25 000 predmeta. Skoro 1000 odabranih umetničkih dela je stalno izloženo.

Istorija

Rana istorija, 1874–1919.

Muzej Hanenkiv svoju istoriju počinje iz 1870-ih, kada je Bogdan Hanenkiv (1849–1917) upoznao i kasnije oženio Varvaru Tereščenkiv (1852–1922).

Bogdan Hanenkiv je potekao iz aristokratske ukrajinske porodice Hanenkivvih. Rođen je u selu Lotoki u Černigovskoj oblasti u porodici plemića Ivana Hanenka. Po završetku školovanja u Moskvi, Bogdan je nastavio da radi u Sankt Peterburgu i Varšavi. Kada je bio u Sankt Peterburgu, razvio je interesovanje za umetnost starih majstora. Tokom kasnih 1880-ih, Hanenkivvi su se naselili u Kijevu. Bogdan se angažovao u kulturnom i društvenom životu grada kao i u poslovnim aktivnostima braće Tereščenkiv. Hanenkiv je uspešno vodio projekat osnivanja prvog javnog muzeja u Kijevu (osvećenog 1904. godine). Bogdan je novoj ustanovi poklonio veliki deo svoje kolekcije, uključujući i neprocenjive arheološke artefakte.

Varvara Hanenkiv (rođena Tereščenkiv) bila je najstarija ćerka istaknutog ukrajinskog biznismena i filantropa Nikolaja Tereščenka. Od očeve porodice nasledila je strast za dobročinstvo i umetnost. Varvara Hanenkiv je volela staro italijansko slikarstvo, majoliku, drevnu ukrajinsku ikonu i narodnu umetnost. Krajem 19. i prvim decenijama 20. veka bila je među ukrajinskim kulturnim ličnostima koje su pokrenule zanatski pokret sa ciljem da daju novi život tradiciji narodne umetnosti.

Mladi par je sanjao o svojoj privatnoj umetničkoj kolekciji. Mnogo su putovali po Evropi, prisustvovali aukcijama, posećivali privatne kolekcije, konsultovali se sa vodećim istoričarima umetnosti. Kao rezultat 40-godišnjeg istraživanja, Hanenkivvi su izgradili izuzetno vrednu umetničku kolekciju. Početkom 20. veka smatrana je jednom od najboljih privatnih kolekcija umetnosti i antikviteta u savremenom Ruskom carstvu.

Kao kolekcionari umetnosti, Hanenkivvi su bili zainteresovani za evropsko slikarstvo, skulpturu i primenjenu umetnost koje su predstavljale vrhunac nacionalnih umetničkih škola; retka dela likovne umetnosti i tradicionalnih zanata iz zapadne, južne i istočne Azije; umetnost starog Egipta, Grčke i Rima; ukrajinske i ruske ikone; ukrajinska narodna umetnost; evropsko i istočno oružje; jedinstveni arheološki artefakti itd.

Tokom 1900-ih, Hanenkivvi su poklonili nekoliko hiljada predmeta iz svoje kolekcije prvom javnom muzeju u Kijevu. Danas su ova umetnička dela u vlasništvu pet nacionalnih muzeja u Kijevu.

Nekoliko grupa predmeta u kolekciji Hanenkiv predstavljeno je u katalozima objavljenim između 1899. i 1907. godine, i to: „B.I. i V.N. Hanenkiv. Zbirka slika italijanskih, španskih, flamanskih i drugih škola", „Ruski antikviteti. Krstovi i ikone”, „Antikviteti Dnjepra”, knj. 1-6.

Otvaranje muzeja međunarodne umetnosti u Kijevu bila je životna ambicija porodice Hanenkiv. To je vidljivo iz testamenta Bogdana Hanenka, potpisanog u aprilu 1917. godine, mesec dana pre njegove smrti. U decembru 1918. Varvara Hanenkiv je potpisala Ugovor o poklonu, kojim je besplatno predala zbirku, kuću i biblioteku Ukrajinskoj akademiji nauka. Jedan od uslova poklona bila je nedeljivost zbirke.

1919–1945.

U junu 1919. boljševička vlada je nacionalizovala imovinu porodice Hanenkiv. U Bogdanovoj i Varvarinoj kući otvoren je Državni muzej umetnosti. Njegov prvi kustos postao je istoričar umetnosti i umetnik Georgij Likomski (1884—1952). On i Varvara Hanenkiv udružili su napore da naprave prve izložbe u novoosnovanom muzeju. Zahvaljujući podršci ukrajinskih naučnika, Varvara Hanenkiv je dobila pravo da boravi u muzeju. Predsedavala je Muzejskim odborom do kraja života.

Međutim, 1924. godine, dve godine nakon Varvarine smrti, imena Hanenkivvih su uklonjena iz naslova muzeja „zbog nedostatka revolucionarnih usluga proleterskoj kulturi“.

Početkom 1920-ih, novootvoreni muzej dobija umetnička dela iz drugih nacionalizovanih kolekcija aristokrata, kao što su Repninovi, Branicki, Hudim-Levkoviči, Sahnovski. Godine 1921. zbirka azijske umetnosti je dopunjena grupom srednjoazijske keramike 9-12 veka iz kolekcije Mihaila Stoljarova. Godine 1925, u skladu sa poslednjom voljom kolekcionara umetnosti iz Sankt Peterburga Vasilija Ščavinskog, njegova jedinstvena kolekcija severnoevropskih umetničkih dela je preneta u muzej.

Tokom 1920-ih, kulturna elita Sovjetske Ukrajine zastupala je ideju o jedinstvenom muzejskom depou i preraspodeli muzejskih zbirki po tematskom principu. Tokom implementacije ovog programa 1920-ih i 1930-ih, značajan deo kolekcija Hanenkivvih je predat drugim muzejima u Kijevu.

Neka od najvrednijih dela evropske i azijske umetnosti zaplenjena su iz muzeja tokom kampanje Sovjetskog Saveza za prodaju muzejskog blaga u inostranstvu.

Među njima su bile francuska tapiserija sa Poklonom mudraca, slike starih evropskih majstora, uključujući diptih „Adam i Eva” (1512) Luke Kranaha Starijeg, kolekciju zlatnih predmeta iz perioda Kijevske Rusije, dela iranske umetnost (srebrni putir iz 7. veka i akvamanil iz 13. veka u obliku krave Zebu i predatora). Samo jednom prilikom, početkom 1930-ih, ukrajinske kulturne ličnosti sprečile su zaplenu persijskog tepiha iz 16. ili 17. veka. Nekadašnji muzej sa enciklopedijskom zbirkom dobio je daleko užu specijalizaciju — za zapadnu i istočnu umetnost.

U drugoj polovini 1930-ih, Kijevski grad muzej u Kijevsko-pečerskoj lavri preneo je u muzej nekoliko vrednih zbirki sakralne umetnosti. Institucija je 1936. godine dobila zbirku religioznih umetničkih dela centralne i istočne Azije; 1940. godine — svetski poznata remek-dela: četiri ranovizantijske ikone enkaustike iz 6. i 7. veka.

U leto 1941. na teritoriji Sovjetskog Saveza počeo je Drugi svetski rat, a najvredniji deo kolekcije je evakuisan u grad Ufu (tada Baškirska ASSR, sada Baškortostan). Nacisti su opljačkali najdragocenija umetnička dela koja su ostala u Kijevu i prokrijumčarili ih iz Ukrajine tokom njihovog povlačenja 1943. godine. Danas Muzej Hanenkiv nastoji da locira i vrati ukradene predmete.

Muzej održava svest javnosti o gubicima izazvanim nacističkom okupacijom Kijeva. Godine 1998. objavila je katalog sa predmetima koji su opljačkani i izneti iz zemlje između 1941. i 1943. godine.

1945–1998.

Posleratni period je doživeo nekoliko važnih akvizicija. Tokom 1950-ih, Taizija Zaspar je donirala i prodala više od 350 dela klasičnog kineskog slikarstva, skulpture i dekorativne umetnosti. Muzej je 1969. godine kupio 41 delo budističke umetnosti od moskovskog kolekcionara Valerijana Veličkog. Tokom 1970-ih, muzej je sistematski gradio svoju kolekciju japanskih necuke figurica (oko 70 predmeta). Ostale nabavke uključivale su slike američkog umetnika Rokvela Kenta (1882–1971) poznatog po svojim realističnim pejzažima.

Od 1986. do 1998. godine muzej je bio zatvoren zbog kapitalne renovacije.

1998–2020.

Sredinom 1990-ih, nova uprava na čelu sa Virom Vinohradovom započela je eru obnavljanja istorijskog sećanja i intenzivnog razvoja u istoriji muzeja. Nova stalna postavka evropske umetnosti 14. do 19. veka otvorena je 1998. godine u restauriranoj Hanenkivvoj vili. Godine 1999. imena osnivača su ponovo zauzela svoja mesta u zvaničnom nazivu muzeja: „Muzej umetnosti Bogdan i Varvare Hanenkiv“.

2004. godine u muzeju je otvorena stalna postavka vizantijskih ikona „Sinaj“ iz 6. i 7. veka. Dve godine kasnije, u susednoj zgradi je otvorena prva obimna stalna izložba azijske umetnosti. 2018. godine u nekadašnjem „Birou Hanenkiva” u prizemlju vile uređena je izložba antičke umetnosti. Tokom 1990-ih i 2000-ih, azijska umetnička kolekcija je dopunjena vrednim donacijama Haline Šerbak, Vasila Novickog i Oleksandra Feldmana.

Prve decenije 21. veka karakterišu intenzivno istraživanje istorije i zbirke muzeja. Pojavljuju se nova filozofija i praksa muzejskog obrazovanja i usluga. Sprovedena je prva velika studija posetilaca. Posebna pažnja je posvećena potrebama porodica, dece i mladih. Muzej je uveo inkluzivne programe i usluge za osobe sa invaliditetom, starije posetioce, beskućnike i posetioce sa niskim primanjima, majke i očeve na roditeljskom odsustvu itd.

Zbirka

Od osnivanja muzeja, njegova zbirka se povećala nekoliko puta. Danas obuhvata zbirke evropske, azijske i antičke likovne i dekorativne umetnosti, kao i grupu ranovizantijskih „sinajskih“ ikona.

Izložba italijanskih autora u muzeju

Evropsku umetnost predstavljaju značajna dela slikarstva, vajarstva, grafike i primenjene umetnosti nastala u Italiji, Francuskoj, Nemačkoj, Holandiji i Španiji između 14. i 19. veka. Konkretno, zbirka slika muzeja uključuje „Orfeja i Euridiku” Jakopa da Selaja, „Bog reke Šeld, Kibela i boginja grada Antverpena” Petera Paula Rubensa, „Mrtvu prirodu sa čokoladnim mlinom“ Huana de Zurbarana, „Sahrana monaha“ Alesandra Manjaska, „Ljubavnici, ili bludni sin i prostitutka“ Pjera Luja Gudroa, „Portret Stanislava Avgusta Ponjatovskog“ Elizabet Viže-Lebran, zajedno sa slikama umetnika iz krugova Hijeronima Boša, braće Belini, Huana Bautiste Martineza del Mazoa.

Među najvrednijim delima plastike su srednjovekovne polihromne skulpture od drveta, originalna dela Antonija Kanove („Alegorija mira“), Sare Bernar(„Ofelija“), Nikolasa Kordijea („Galateja“). Evropska grafička kolekcija obuhvata grafike Albrehta Direra, Lukasa van Lejdena, Rembranta van Rajna, Đovanija Batiste Piranezija, Fransiska Goje. Najznačajnije oblasti evropske kolekcije primenjene umetnosti obuhvataju italijanski nameštaj, kolekcije majolike i porcelana, emajle iz Limoža i flamanske tapiserije.

Azijsku umetnost predstavljaju dela kineske, japanske i tibetanske budističke umetnosti, zajedno sa umetničkim delima iz islamskih regiona i zemalja (Iran, Turska, Centralna Azija i muslimanska Španija).

Najznačajnije oblasti azijske umetničke kolekcije uključuju kineske slike, keramiku (grobne figurice iz doba Tang, kameni predmeti iz perioda Song, kao i različiti predmeti od porcelana), bronzane predmete, primere lakiranog posuđa i rezbarenja kamena, japanske drvoreze (ukijo-e), tsuba (vešto ukrašeni tradicionalni čuvari mača) kao i minijaturne skulpture necuke. Izuzetna dela islamske umetnosti uključuju iransku grnčariju i metalnu keramiku oslikanu sjajem, minijaturne slike, tepihe itd. Tibetansku umetnost predstavlja kolekcija religioznih skulptura, ritualnih predmeta i tankaslike na svicima.

Grupu ranovizantijskih ikona čine četiri predmeta nastala u 6. i 7. veku, nedugo pre početka ikonoborstva. To su „Jovan Krstitelj“ (6. vek), „Bogorodica sa detetom“ (6. vek), „Sveti Sergije i Bahus“ (7. vek), „Mučenik i mučenica“ (7. vek). U muzeju se nalaze i kasnije ikone iz Vizantijskog carstva i Kipra.

Zbirka antičke umetnosti obuhvata dela staroegipatske skulpture (posebno „Bog Tot kao pavijan“), starogrčku grnčariju, etrurske skulpture, biste sa portretima starog Rima i staklene predmete.

Zgrade

U skladu sa Poslednjom voljom Bogdana Hanenka (1917) i darovnicom koju je potpisala Varvara Hanenkiv (1918), njihovo imanje u Kijevu u ulici Tereščenkivskoj 15 postalo je muzej umetnosti. Odlukom kijevskih gradskih vlasti 1986. godine, susedna kuća u ulici Tereščenkivska broj 17, istorijska kuća Sahnovskih, bliskih rođaka Hanenkivvih, postala je deo Muzeja Hanenkiv. 2006. godine na prvom spratu kuće otvorena je obnovljena stalna izložba azijske umetnosti.

Palata Hanenkivvih

Istorijska vila Bogdana i Varvare Hanenkiv koja se nalazi u Kijevu u ulici Tereščenkivskoj broj 15 jedna je od dragocenih arhitektonskih znamenitosti grada. Njegova istorija seže u rane osamdesete godine 19. veka, kada je ukrajinski „kralj šećera“ Nikola Tereščenkiv, otac Varvare Hanenkiv, kupio veliko zemljište sa trospratnom kućom u novoj kijevskoj ulici, koja se tada zvala Oleksijevska. U periodu 1882–1888, na slobodnom delu izgrađena je još jedna kuća sa dva sprata na prednjoj fasadi i tri sprata iz dvorišta. Projekat je najverovatnije osmislio Robert-Fridrih Melcer. Godine 1888. Nikola Tereščenkiv je novoizgrađenu kuću i ovaj deo zemlje preneo na svoju najstariju ćerku Varvaru.

Godine 1891. Hanenkivvi su naručili završetak levog krila vile (projekat Aleksandra Krivošejeva). Godine 1889–1890, Bogdan i Varavara su se bavili projektovanjem enterijera. Namenjenu izlaganju njihove bogate umetničke kolekcije, kuću su vlasnici zamislili kao svojevrsno „pozorište istorije umetnosti“.

Hanenkivvi su bili inspirisani evropskom modom za istorijsku stilizaciju u arhitekturi. Naručili su umetničko rešenje "u duhu" određene istorijske epohe za skoro svaku salu u prizemlju i na spratu. Tako je vila imala „gotičku“ i „renesansnu“ dnevnu sobu, „rokoko“ zlatnu komoru, holandsku „burger“ trpezariju — jedinstvene prostore, kao i neprocenjive umetničke i intelektualne dokumente s kraja 19. veka.

Pored Roberta Melcera, sledeći arhitekti i umetnici su doprineli dizajnu vile Hanenkivvih: Leonardo Markoni, Pjotr Bojcov, Vilhelm Kotarbinski, Mihail Vrubel i Adrijan Prahov.

Za razliku od umetničkog duha prizemlja i sprata, privatne sobe Hanenkivvih na trećem spratu kuće, takozvani međusprat, bile su uređene vrlo skromno, čak i asketski.

Sudeći po arhivskim fotografijama kuće, umetnička dela u privatnoj umetničkoj galeriji Hanenkivvih često su preuređivana u zavisnosti od promena u interesovanjima para ili njihovih novih nabavki.

Godine 1919. Varvara Hanenkiv i istoričar umetnosti Georgij Lukomski priredili su prvu javnu muzejsku izložbu koja je otvorena u prizemlju i na prvim spratovima vile.

Varvara Hanenkiv je do kraja života (do maja 1922) živela u sobama drugog međusprata. 1930–1934, na drugom spratu kuće otvorena je prva muzejska izložba islamske umetnosti, čiji je kustos bila Marija Vjazmitina.

Prema nepotvrđenim podacima, tokom Drugog svetskog rata u muzeju je bio smešten Klub nacističkih oficira. Tada je vila oštećena, zbog čega je uprava muzeja demontirala deo istorijskog arhitektonskog okruženja Hanenkivvih. Kao rezultat toga, unutrašnjost holandske trpezarije je skoro potpuno izgubljena.

Nakon značajnih restauratorskih i konzervatorskih radova na kući Hanenkiv sprovedenih 1986–1998, većina jedinstvenih starih enterijera kuće je spasena i restaurirana. Grb porodice Hanenkiv ponovo je zauzeo prvobitno mesto na prednjoj fasadi između prozora prvog sprata.

Kuća Sahnovskih

Istorijsku kuću Sahnovskih koja se nalazi u ulici Tereščenkivska 17 naručila je Adelaida Sulimovska i izgrađena je 1878. Projekat je izradio arhitekta Volodimir Nikolajev. Kuća je trospratnica ako se gleda sa ulice, a ima pet spratova ako se gleda iz dvorišta. Za razliku od susedne vile Hanenkiv, koja je izgrađena deceniju kasnije, zamišljena je kao kuća za iznajmljivanje.

Fasada je projektovana u eklektičnom stilu sa elementima neorenesanse, odnosno okruglim medaljonima sa skulpturalnim ljudskim glavama koji ukrašavaju prozore prvog sprata, kao i korintskim stubovima i pilastrima koji krase prozore prvog i drugog sprata. Godine 1880. upravo u ovoj kući prvi put je testirana telefonija u Kijevu. U septembru 1882. Adelaida Sulimovska je prodala plac sa kućom bogatom preduzetniku Nikoli Tereščenkiv. Parcelu je podelio na dva manja dela. Godine 1899. ili 1900. Tereščenkiv je svojoj najmlađoj ćerki Jefrosiniji, koja se udala za Volodimira Sahnovskog i uzela njegovo prezime, poklonio kuću na broju 17. Par je živeo u vili do 1917. godine, kada je muž umro. Godine 1919. kuću je kupio advokat Serhij Pistrjiak, koji je postao njen poslednji privatni vlasnik. Nakon nacionalizacije kuća je korišćena kao stambena zgrada.

1986. godine, odlukom kijevskih gradskih vlasti, kuća broj 17 predata je Muzeju Hanenkiv (tadašnji Kijevski muzej zapadne i orijentalne umetnosti). Tokom 2001–2005, izvršeni su značajni radovi na restauraciji i renoviranju vile. Kao rezultat toga, prostorije prizemlja i prvog sprata postale su pogodne za izlaganje umetničkih dela i održavanje javnih događaja. Kancelarijske i pomoćne prostorije se nalaze na trećem spratu. Pored ovoga, izgrađen je natkriveni prolaz na nivou prvog sprata koji povezuje dvorac Hanenkiv i kuću Sahnovski.

2006. godine u Kući Sahnovskih otvoren je drugi deo stalne postavke Muzeja Hanenkiv, „Azijska umetnost”. U četiri sale na prvom spratu izložena su odabrana umetnička dela iz ključnih azijskih kolekcija muzeja: „Budistička i hinduistička umetnost“, „Kineska umetnost“, „Islamska umetnost“, „Japanska umetnost“. U prizemlju se nalazi naučna biblioteka Muzeja Khanenkiv i prostorije za privremene izložbe, kao i hodnik, blagajna, garderoba i prodavnica.

Galerija

• 
  Luis de Morales, Sveti Franjo, 16. vek
• 
  Klod Žozef Verne, Oluja na moru, 18. vek
• 
  Klaudio Koelo, Portret karuskog biskupa, 18. vek
• 
  Jan Venik, Mrtva priroda sa mrtvim zecem, 17. vek
• 
  Reza Abasi, peharnik, minijatura, 16. ili 17. vek

Literatura

• Kyiv Sightseeing Guide. 2001. ISBN 966-7022-29-3. 
• Andriy Hlazovy (februar 1998). „Museum of Western and Oriental Art in Kyiv”. Welcome to Ukraine Magazine. Pristupljeno 2007-03-01. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
• Umetnički muzej Bogdana i Varvare Hanenkiv u Muzejskom svetu Ukrajine : na ruskom; na ukrajinskom
• Vjačeslav Prokopenkiv, Hanenkivv dar, Zerkalo nedeli (Nedeljnik Mirror), 4–10. februar 1995. (na ruskom)

Spoljašnje veze

• Official Museum of Western and Oriental Art website