Platinski metali

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Platinski metali su grupa prelaznih metala koju čine: rutenijum, rodijum, paladijum, osmijum, iridijum i platina.[1] Svi ovi elementi se nalaze u d-bloku, u 5. i 6. periodi, neposredno ispred srebra i zlata. Dele se na lake (Ru, Rh, Pd; ρ≈12gcm-3) i teške platinske metale (Os, Ir, Pt; ρ≈22gcm-3).[2]

Platina, najpoznatiji metal platinske grupe

Nalaženje[uredi | uredi izvor]

Platina[uredi | uredi izvor]

Platina se može javiti u slobodnom stanju ili u različitim mineralima i rudama.[3] Najčešće se nalazi u obliku platina-arsenida (PtAs2) ili platina-sulfida (PtS).[4] Velika nalazišta platine su u Rusiji, Kanadi, SAD, Južnoafričkoj Republici i Zimbabveu.[5]

Osmijum[uredi | uredi izvor]

Osmijum se najviše nalazi u rudi osmoridijum, koja je mešavina osmijuma i iridijuma. Takođe se nalazi u slobodom stanju u rečnim tokovima bogatim platinom u Rusiji, Severnoj i Južnoj Americi.[6][7]

Iridijum[uredi | uredi izvor]

Rude iridijuma su osmoridijum i iridosmin, obe mešavine sa osmijumom. U slobodnom stanju se nalazi sa ostalim platinskim metalima u aluvijalnim ravnima.[6]

Proces separacije platinskih metala iz rude

Rutenijum[uredi | uredi izvor]

Rutenijum se nalazi u rudama sa ostalim metalima ove grupe u Rusiji, Severnoj i Južnoj Americi.[6]

Rodijum[uredi | uredi izvor]

Industrijsko dobijanje rodijuma je veoma teško, zbog toga što se on nalazi pomešan sa ostalim metalima kao što su paladijum, zlato i srebro. Najveće količine se nalaze u Južnoafričkoj Republici, Rusiji, Severnoj i Južnoj Americi. Međutim, godišnja svetska proizvodnja ovog metala iznosi samo između 7 i 8 tona, zbog malog broja rudnih nalazišta.[8]

Paladijum[uredi | uredi izvor]

Paladijum se uglavnom nalazi u sulfidnim rudama kao što je pirohotit. Paladijum se nalazi u slobodnom stanju ili u leguri sa platinom u Rusiji, Australiji, Etiopiji, Severnoj i Južnoj Americi.[8]

Svojstva[uredi | uredi izvor]

Platinski metali imaju slične fizičke i hemijske osobine.[9] Poseduju veliku otpornost na delovanje većine hemijskih sredstava. Otporni su na vodu, habanje i gubitak sjaja što ih čini (pogotovo platinu) pogodnim za izradu nakita. Imaju odlične visoko-temperaturne karakteristike i stabilna električna svojstva. Imaju pozitivne vrednosti standardnog elektrodnog potencijala. Vrlo su inertni; ne rastvaraju se u većini rastvarača. U azotnoj kiselini rastvara se paladijum, a u carskoj vodi paladijum i platina. Učestvuju u građenju mnogih kompleksnih jedinjenja, stvarajući koordinatne spojeve sa ugljen-monoksidom i drugim π-vezujućim ligandima. Postoji veliki broj kompleksa u kojima je vodonikov atom direktno vezan za platinski metal. Uprkos dobroj otpornosti i visokoj tački topljenja, njihova primena kao tehničkih metala je ograničena zbog male rasprostranjenosti i teškoćama prilikom izdvajanja.[10]

Paladijum

Primene[uredi | uredi izvor]

Najveću primenu ima platina kao najdostupnija. Koristi se u juvelirstvu i elektrotehnici (platinske elektrode). Platina, njene legure i iridijum se koriste kao materijal za izradu reaktora za rast monokristala, naročito oksida. Najvažnija primena platine, kao i paladijuma, iridijuma, osmijuma, rodijuma, rutenijuma jeste u hemijskoj industriji kao katalizatori. Koriste se za proizvodnju azotne kiseline, vodonik-sulfida, amonijaka i kao i za katalizovanje velikog broja reakcija u organskoj hemiji (razne hidrogenizacije - paladaijum i drugi elementi apsorbuju velike količine vodonika u sprašenom stanju).[10]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Renner, Hermann; Schlamp, Günther; Kleinwächter, Ingo; Drost, Ernst; Lüschow, Hans Martin; Tews, Peter; Panster, Peter; Diehl, Manfred; Lang, Jutta (2001-06-15), Platinum Group Metals and Compounds, Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA, ISBN 3527306730, doi:10.1002/14356007.a21_075, Pristupljeno 2019-04-24 
  2. ^ (PDF) https://web.archive.org/web/20190424182156/http://www.ttf.unizg.hr/b-news/news_upload_files/2013/vijest_04-10-2013_524e818660ff4/18_Opca_kemija_M_Cetina.pdf. Arhivirano iz originala (PDF) 24. 04. 2019. g.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)
  3. ^ British Geological Survey. (2009). Platinum. BGS. OCLC 906094390. 
  4. ^ Alhumade, Hesham; Nauman, Hiba; Elkamel, Erij; Yu, Aiping; Elkamel, Ali (2018-10-20). „Corrosion Protection of Stainless Steel Type 304 Using Graphene Composites”. MATTER: International Journal of Science and Technology. 1 (2): 57—72. ISSN 2454-5880. S2CID 136518868. doi:10.20319/mijst.2015.12.5772. 
  5. ^ „Mineral commodity summaries 2014”. Mineral Commodity Summaries. 2014. doi:10.3133/70100414. 
  6. ^ a b v „Mineral commodity summaries 2014”. Mineral Commodity Summaries. 2014. doi:10.3133/70100414. 
  7. ^ Lee Eden, Bradford (2012-10-19). „Nature's Building Blocks: Everything You Need to Know about the Elements (new edition)2012356John Emsley. Nature's Building Blocks: Everything You Need to Know about the Elements (new edition). Oxford: Oxford University Press 2011. vii+699 pp., [[Međunarodni standardni broj knjige|ISBN]] [[Special:BookSources/978-0-19-960563-7|978-0-19-960563-7]] £14.99 $24.95”. Reference Reviews. 26 (8): 43—44. ISSN 0950-4125. doi:10.1108/09504121211278368.  Sukob URL—vikiveza (pomoć)
  8. ^ a b „Original PDF”. dx.doi.org. doi:10.15438/rr.5.1.7. Pristupljeno 2019-04-24. 
  9. ^ (PDF) https://web.archive.org/web/20160309023245/https://rruff-2.geo.arizona.edu/uploads/CM29_231.pdf. Arhivirano iz originala (PDF) 09. 03. 2016. g.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)
  10. ^ a b „Elementi VIIIb grupe PSE”. stari.svethemije.com (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2019-04-24. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Платински_метали&oldid=26975226”