Портал:Sjedinjene Američke Države/Članak meseca 01 2014
Stounvolska revolucija poznata i kao Stounvolska pobuna (engl. Stonewall riots) predstavlja seriju spontanih, nasilnih demonstracija protiv policijske racije koje su započele u ranim jutarnjim satima 28. juna 1969, u neposrednoj blizini bara Stounvol in u njujorškoj četvrti Grinič vilidž. Ovaj događaj se često navodi u američkoj istoriji kao prvi slučaj pobune pripadnika LGBT zajednice protiv sistematskog progona seksualnih manjina koji je imao takođe i podršku same američke vlade. Ovaj događaj smatra se početkom organizovanog aktivizma i pokreta za gej prava u Sjedinjenim Američkim Državama, kao i u ostatku sveta.
Američki gej muškarci i lezbijke su u šestoj i sedmoj deceniji HH veka živeli u pravnom sistemu sa zakonima koji su homoseksualne aktivnosti stavljali van zakona. Rane homofilne grupe pokušavale su da dokažu da se gej osobe mogu asimilovati u društvo, te su nastojale da svoje aktivnosti izvode nenasilnim sredstvima. Međutim, šezdesete godine 20. veka su bile, u pogledu društvenog aktivizma, veoma burne, zbog pojačane delatnosti mnogih društvenih pokreta, uključujući Afroamerički pokret za građanska prava, kontrakulturu tog vremena, i antiratne demonstracije. Ovi faktori, u kombinaciji sa liberalnim okruženjem Grenvič vilidža, doprineli su izbijanju pobune.
U to vreme je veoma mali broj ugostiteljskih objekata davao otvoren pristup gej osobama. To su najčešće bili barovi, ali vlasnici tih barova uglavnom nisu bili gej osobe. Stounvol in je tada bio u vlasništvu mafije, i bio je popularan u najsiromašnijem i najmarginalizovanijem sloju gej zajednice, kao što su: transrodne osobe i drag kvinsice, feminizirani mladi muškarci, muškarci koji su se bavili prostitucijom i mladi beskućnici. Policijske racije u gej barovima su tada bile rutinska pojava, ali su policajci te noći izgubili kontrolu nad situacijom u Stounvol inu, i isprovocirali su grupu ljudi koja je bila spremna na pobunu. Tenzije između njujorške policije i gej stanovnika Grinič vilidža eskalirale su u nove proteste koji su počeli naredne večeri i trajali su nekoliko dana. Za nekoliko nedelja, stanovnici Grinič vilidža su se organizovali u aktivističke grupe kako bi koncentrisali napore na uspostavljanje mesta na kojima će gej muškarci i lezbijke moći otvoreno ispoljavati seksualnu orijentaciju bez straha od hapšenja.
Posle Stounvolske revolucije, LGBT osobe u Njujorku suočile su se sa rodnim, klasnim i generacijskim preprekama u svojim naporima da stvore jedinstvenu zajednicu. U roku od šest meseci u Njujorku su formirane dve gej aktivističke organizacije, a pokrenuta su i tri lista sa ciljem da promovišu prava gej muškaraca i lezbijki. U roku od nekoliko godina organizacije za gej prava osnovane su širom SAD i sveta. Dana 28. juna 1970. održane su prve parade ponosa u Los Anđelesu, Čikagu i Njujorku povodom godišnjice nemira. Slični marševi organizovani su i u drugim gradovima. Danas se parade ponosa održavaju širom sveta, obično krajem juna, u znak sećanja na Stounvolsku revoluciju.