Predeo izuzetnih odlika Planina Jelica
| Predeo izuzetnih odlika Planina Jelica | |
|---|---|
IUCN kategorija II (nacionalni park) | |
 | |
  | |
| Najbliži grad | Čačak, Kraljevo, Opština Lučani,  Srbija |
| Koordinate | 43° 46′ 49.01″ N 20° 22′ 47.93″ E / 43.7802806° S; 20.3799806° I |
| Površina | 6196,24 hektara |
Predeo izuzetnih odlika Planina Jelica je zaštićeno područje na teritoriji Čačka, Kraljeva i opštine Lučani.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Zavod za zaštitu prirode Srbije dostavio je 30. decembra 2022. godine Studiju zaštite Predela izuzetnih odlika „Planina Jelica” Ministarstvu zaštite životne sredine Republike Srbije, kao nadležnom organu, koji je na osnovu Zakona o zaštiti prirode pokrenuo postupak pokretanja zaštite prirodnog područja druge kategorije.[1]
Prostor[uredi | uredi izvor]
Predeo izuzetnih odlika Planina Jelica se nalazi u zapadnoj Srbiji, južno od Čačka i severoistočno od Guče. Prema administrativnoj podeli pripada teritorijama gradova Čačak i Kraljevo i opštine Lučani.[1]
Planina Jelica predstavlja prirodnu granicu između Dragačeva i čačanske kotline, u severozapadnom delu prelazi u Ovčar planinu, a u jugoistočnom se nadovezuje na područje Pekčanice. Zahvaljujući svom relativno izolovanom položaju spada u zone očuvane prirode i specifičan je sklop biološke, geološke i predeone raznovrsnosti i kulturno–istorijskog nasleđa.[1]
Ukupna površina Predela izuzetnih odlika Planina Jelica iznosi 6196,24 ha.[1] Prema strukturi površina katastarskih opština po vlasništvu površine u zaštićenom području su, prema podacima Republičkog geodetskog zavoda, 43,88% u državnom, 44,99% u privatnom, 2,25% u javnom i 0,50% u crkvenom vlasništvu, a 8,38% u drugim oblicima svojine.[1]
Zaštićenom području posebnu vrednost daju zaštićena nepokretna kulturna dobra – spomenik kulture Manastir Stjenik, spomenik kulture od velikog značaja Crkva Svetog Nikole u Ježevici, Arheološko nalazište Gradina i arheološki lokaliteti.[2]
Kategorija zaštićenog područja[uredi | uredi izvor]
Na području Predela izuzetnih odlika Planina Jelica ustanovljavaju se režimi zaštite prvog, drugog i trećeg stepena.[1] Prema Pravilniku o kriterijumima vrednovanja i postupku kategorizacije zaštićenih područja svrstava se u drugu kategoriju regionalnog velikog značaja.[1]
Biljni svet[uredi | uredi izvor]
Predeo izuzetnih odlika Planina Jelica u florističkom sastavu sadrži 630 vrsta od kojih sto jedna ima nacionalni i međunarodni značaj, šest se nalazi u kategoriji strogo zaštićenih vrsta, dok je zaštićenih šezdeset i pet.[2] Iz kategorije zaštićenih vrsta, ukupno četrdeset i tri se nalaze na Uredbi o stavljanju pod kontrolu korišćenja i prometa divlje flore i faune.[2]
Utvrđeno je prisustvo šesnaest vrsta iz familije orhideja, od kojih su dve strogo zaštićene vrste kadivka i barska paprat, koje se nalaze na Drugoj preliminarnoj crvenoj listi odabranih grupa biljaka, beskičmenjaka, kičmenjaka i gljiva Srbije.[2] Na ovom prostoru su prisutne još trideset i dve reliktne i sedam endemičnih vrsta.[2]
U šumama je prisutno oko šezdeset drvenastih i žbunastih vrsta drveća, a od ukupno trideset i osam koje su navedene u spisku TBFRA četrnaest vrsta je zastupljeno kao reliktne, retke i endemične.[2]
Životinjski svet[uredi | uredi izvor]
U granicama zaštićenog područja Predeo izuzetnih odlika Planina Jelica, samo u pojedinačnim vodotocima, evidentirana je samo jedna vrsta ribe – potočna mrena koja predstavlja vrstu od nacionalnog i međunarodnog značaja.[2] Od ostalih akvatičnih organizama izdvaja se prisustvo potočnog raka, vrste dekapodnog raka koja ima status strogo zaštićene divlje vrste na nacionalnom nivou, a i od međunarodnog je značaja.[2]
Zabeleženo je prisustvo devet vrsta vodozemaca i devet vrsta gmizavaca od ukupnog broja vrsta koji žive u Srbiji. Od evidentiranih osamnaest vrsta, dvanaest su strogo zaštićene, dok su tri zaštićene divlje vrste.[2] Na području planine Jelice najbrojniji predstavnici vodozemaca su daždevnjaci i grčke žabe, nađeni na skoro svim vodotokovima i drugim vodenim staništima.[2]
Od predstavnika faune insekata na planini Jelici evidentirano je četrdeset i devet vrsta insekata iz redova pravokrilaca, leptira i tvrdokrilaca od kojih su tri strogo zaštićene i jedna zaštićena divlja vrsta koje istovremeno imaju međunarodni značaj.[2]
Na području planine Jelice zabeleženo je ukupno sto vrsta ptica. Najveći deo evidentiranih, njih šezdeset i devet, imaju status gnezdarica, dok se za ukupno devet sumnja.[2] Najveći broj vrsta ptica na ovom području je strogo zaštićeno i ima nacionalni značaj, a evidentirano je osamnaest vrsta sa međunarodnim značajem.[2]
Zaštićeno područje stalno ili povremeno nastanjuje oko četrdeset vrsta sisara, što je manje od polovine vrsta do sada registrovanih u Srbiji.[2] Od karakterističnih stepskih vrsta javljaju se poljska voluharica, zec i lasica.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ e „OBAVEŠTENjE O POSTUPKU POKRETANjA ZAŠTITE PREDELA IZUZETNIH ODLIKA "PLANINA JELICA"”. Ministarstvo zaštite životne sredine Republike Srbije (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-06-04.
- ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj Moderator (2024-02-09). „Predeo izuzetnih odlika „Planina Jelica“”. Zavod za zaštitu prirode Srbije (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-06-04.
