Pređi na sadržaj

Remek-dela usmenog i nematerijalnog nasleđa čovečanstva

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Proglašenje remek-dela usmenog i nematerijalnog nasleđa čovečanstva doneo je generalni direktor Uneska počev od 2001. godine kako bi se podigla svest o nematerijalnom kulturnom nasleđu i podstakle lokalne zajednice da ih zaštite i lokalno stanovništvo koje održava ove oblike kulturnog izražavanja. [1] Nekoliko manifestacija nematerijalnog nasleđa širom sveta dobilo je titulu remek-dela kako bi se prepoznala vrednost nematerijalne komponente kulture, kao i obaveza država da promovišu i čuvaju remek dela.[2] Dalja proglašenja su se dešavala svake dve godine. [3] Godine 2008. 90 ranije proglašenih remek-dela uključeno je u novu Reprezentativnu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva kao prvi upisi. [4]

Pozadina[uredi | uredi izvor]

Unesko definiše usmeno i nematerijalno nasleđe kao „ukupnost stvaralaštva kulturne zajednice zasnovane na tradiciji koje izražava grupa ili pojedinci i koje je prepoznato kao odraz očekivanja zajednice u meri u kojoj odražavaju njen kulturni i društveni identitet“. [5] [6] Jezik, književnost, muzika i ples, igre i sport, kulinarske tradicije, rituali i mitologije, znanja i prakse u vezi sa univerzumom, znanja vezana za ručne radove i kulturni prostori su među mnogim oblicima nematerijalnog nasleđa. [7][8] Nematerijalno nasleđe se posmatra kao skladište kulturne raznolikosti [9] i kreativnog izražavanja, kao i kao pokretačka snaga za žive kulture. [10] Pošto može biti podložan silama globalizacije, društvene transformacije i netolerancije, [11] UNESKO podstiče zajednice da identifikuju, dokumentuju, štite, promovišu i revitalizuju takvo nasleđe. [6]

Zaštita građana aktivnosti na trgu Džema el Fna u Maroku inspirisala je UNESKO-vu oznaku Remek dela usmenog i nematerijalnog nasleđa čovečanstva

Nakon usvajanja Univerzalne deklaracije o kulturnoj raznolikosti u novembru 2001. [12] UNESKO je podstakao priznanje i zaštitu nematerijalnog nasleđa na isti način na koji se štite prirodna i kulturna blaga materijalnog nasleđa. [13]

Iako je Unesko imao program (aktivan od 1972) za zaštitu svetske kulturne i prirodne baštine, poznat kao Lista svetske baštine, smatrao je da je lista usmerena uglavnom na zaštitu i predstavljanje materijalnih, spomeničkih elemenata prošlih kultura ili prirodnih Životna sredina. [14] [15] Remek dela usmenog i nematerijalnog nasleđa čovečanstva, je UNESKO-ov odgovor na poziv čovečanstvu da proširi svoj koncept kulturnog nasleđa unošenjem nematerijalnih aspekata.[15]

Ideja za projekat potekla je od ljudi zabrinutih za marokanski trg Džema el-Fna u Marakešu. [14] Trg je poznat po tradicionalnim aktivnostima pripovedača, muzičara i drugih izvođača, ali je bio ugrožen pritiscima ekonomskog razvoja.[10] U borbi za zaštitu tradicije, stanovnici su pozvali na akciju na međunarodnom nivou kako bi se prepoznala potreba za zaštitom takvih mesta – nazvanih kulturnim prostorima – i drugih popularnih i tradicionalnih oblika kulturnog izražavanja.[10] UNESKO-ova oznaka remek-dela usmenog i nematerijalnog nasleđa čovečanstva ima za cilj da podigne svest o značaju usmenog i nematerijalnog nasleđa kao suštinske komponente kulturne raznolikosti. [10] [16]

Proklamacije[uredi | uredi izvor]

Kineska Kunku opera obično ima uloge kao što su mladi muški glavni, ženski glavni, starac i različiti komični likovi, svi obučeni u tradicionalne nošnje, a karakteriše je "dinamična struktura i melodija (kunkiang)". [18]
Nogaku je glavni oblik japanskog pozorišta i uticao je na Bunraku, ili japansko lutkarsko pozorište, kao i na Kabuki. [19] Sva tri su od UNESKO-a proglašena remek-delima usmene i nematerijalne baštine čovečanstva. [20]
castells
Kastels, jedna od najreprezentativnijih tradicija u katalonskoj kulturi, je među proglašenim remek delima u Kataloniji, Španija 2010. [21]

Počevši od 2001. godine, novi program je počeo da identifikuje različite oblike nematerijalne baštine širom sveta za zaštitu kroz Proklamaciju.[22] Prema ovom zakonu, nacionalne vlade koje pristupaju Konvenciji UNESKO-a, poznate kao države članice, mogu da podnesu po jednu kandidaturu, pored višenacionalnih nominacija, za nematerijalno kulturno nasleđe koje se javlja na njihovoj teritoriji. [10] Nominovano nematerijalno nasleđe može se svrstati u dve kategorije prema programu: [23]

  • oblici narodnih i tradicionalnih kulturnih izraza; ili
  • kulturni prostori, odnosno mesta na kojima su koncentrisane i redovno odvijaju kulturne i popularne aktivnosti (pijaci, festivali, itd.)

Nominacije ocjenjuje komisija stručnjaka za nematerijalnu baštinu, uključujući specijalizovane nevladine organizacije (NVO), a dalje ih ispituje žiri, čijih 18 članova je prethodno odabrao generalni direktor Uneska.[24] [25] Stvoren je set kriterijuma koji će pomoći u proceni nominacija. Kulturni izrazi i prostori predloženi za proglašenje morali su da: [25]

  1. pokažu svoju izuzetnu vrednost kao remek delo ljudskog stvaralačkog genija;
  2. daju široke dokaze o svojim korenima u kulturnoj tradiciji ili kulturnoj istoriji dotične zajednice;
  3. biti sredstvo za afirmaciju kulturnog identiteta dotičnih kulturnih zajednica;
  4. pruži dokaz izvrsnosti u primeni prikazanih veština i tehničkih kvaliteta;
  5. afirmišu njihovu vrednost kao jedinstveno svedočanstvo živih kulturnih tradicija;
  6. biti u opasnosti od degradacije ili nestanka.

Štaviše, nominovani treba da budu u skladu sa idealima UNESKO-a, posebno sa Univerzalnom deklaracijom o ljudskim pravima. [25] Predlozi za nominaciju su takođe morali da pruže dokaz o punoj uključenosti i saglasnosti lokalnih zajednica i da sadrže akcioni plan za očuvanje ili promociju dotičnih kulturnih prostora ili izraza, koji je trebalo da bude razrađen u bliskoj saradnji sa nosiocima tradicije. [25]

Kroz proces nominacije, države članice se podstiču da sastave popis svog nematerijalnog nasleđa, podižući svest i zaštitu ovog blaga. Zauzvrat, proglašena remek-dela dobijaju obavezu od UNESKO-a u finansiranju planova za njihovu konzervaciju.[26] [27]

Proklamacije iz 2001, 2003. i 2005. godine označile su ukupno 90 oblika nematerijalnog nasleđa širom sveta kao remek dela:

Proklamacija Datum Predsednik žirija Broj primljenih dosijea kandidata Broj proglašenih remek-dela Referenca
1. 18. maja 2001. godine Huan Gojtisolo ( Španija ) 32 19 [28]
2. 7. novembra 2003. godine Huan Gojtisolo (Španija) 56 28 [29]
3. 25. novembra 2005. godine Princeza Basma Bint Talal ( Jordan ) 64 43 [30]

Trenutni status[uredi | uredi izvor]

Sve veći broj primljenih dosijea i broj remek-dela proglašenih svake dve godine znači da je postignut cilj UNESKO-a da podigne svest o značaju zaštite nematerijalnog nasleđa. Porast broja država članica doveo je do usvajanja Konvencije o zaštiti nematerijalnog kulturnog nasleđa 2003. godine, koja je stupila na snagu 2008. [6] [31] Instrument za postavljanje standarda trebalo je da dopuni Konvenciju o svetskoj baštini iz 1972. u njenoj zaštiti nematerijalne kulture. [32] Sledeći uspešan primer programa Liste svetske baštine Konvencije Svetske baštine, UNESKO je uspostavio Reprezentativnu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva. Ovo je zamenilo program proglašenja kada je konvencija stupila na snagu 2008. [6] [33] Svih 90 ranije proglašenih remek-dela, koji bi se nazvali elementi, našlo se kao prvi upisi na novoj Listi. [34] [20]

Proces za označavanje elementa za listu prati slične korake kao i proglašenje. [35] Nekadašnju ulogu žirija zamenilo je novo telo poznato kao Međuvladin komitet za zaštitu nematerijalnog kulturnog nasleđa. [36]

Pored toga, UNESKO je uspostavio poseban program, identifikujući elemente za Listu nematerijalnog kulturnog nasleđa kome je potrebna hitna zaštita, kako bi istakao elemente koji su ugroženi uprkos naporima lokalne zajednice da ih očuva i zaštiti, usled čega nije moguće očekuje se da će preživeti bez neposredne zaštite. Takođe je osnovao fond za pružanje hitne pomoći za očuvanje takvih elemenata. [37]

Unesko je 2003. godine izradio Konvenciju o zaštiti nematerijalnog kulturnog nasleđa, koja obezbeđuje međunarodni okvir, izvor finansiranja i strateški pregled za dalju identifikaciju i zaštitu ovih remek-dela i drugog nematerijalnog kulturnog nasleđa. Konvencija je stupila na snagu 2006. godine i od tada ju je odobrilo preko 130 članica.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „UNESCO ISSUES FIRST EVER PROCLAMATION OF MASTERPIECES OF THE ORAL AND INTANGIBLE HERITAGE”. UNESCO Press. 2001-05-18. Pristupljeno 2009-09-05. 
  2. ^ „UNESCO Twenty-eight masterpieces of the oral and intangible heritage of humanity proclaimed”. UNESCO Press. 2003-11-07. Pristupljeno 2009-09-05. 
  3. ^ „The Samba of Roda and the Ramlila proclaimed Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity”. UNESCO Press. 2005-11-25. Pristupljeno 2009-09-05. 
  4. ^ „Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity”. Pristupljeno 2009-09-05. 
  5. ^ „UNESCO TO PROTECT MASTERPIECES OF THE ORAL AND INTANGIBLE HERITAGE OF HUMANITY”. UNESCO Press. 2000-05-10. Pristupljeno 2009-09-05. 
  6. ^ a b v g „Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage 2003”. UNESCO. Pristupljeno 2009-09-05. 
  7. ^ „UNESCO ISSUES FIRST EVER PROCLAMATION OF MASTERPIECES OF THE ORAL AND INTANGIBLE HERITAGE”. UNESCO Press. 2001-05-18. Pristupljeno 2009-09-05. 
  8. ^ „UNESCO What is Intangible Cultural Heritage?”. UNESCO. Pristupljeno 2022-01-19. 
  9. ^ „The Samba of Roda and the Ramlila proclaimed Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity”. UNESCO Press. 2005-11-25. Pristupljeno 2009-09-05. 
  10. ^ a b v g d „UNESCO TO PROTECT MASTERPIECES OF THE ORAL AND INTANGIBLE HERITAGE OF HUMANITY”. UNESCO Press. 2000-05-10. Pristupljeno 2009-09-05. 
  11. ^ „Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage 2003”. UNESCO. Pristupljeno 2009-09-05. 
  12. ^ „Universal Declaration on Cultural Diversity” (PDF). UNESCO Press. Pristupljeno 2009-09-07. 
  13. ^ „Linguistic Diversity: 3,000 Languages In Danger”. 2002-02-19. Pristupljeno 2009-09-07. 
  14. ^ a b „UNESCO TO PROTECT MASTERPIECES OF THE ORAL AND INTANGIBLE HERITAGE OF HUMANITY”. UNESCO Press. 2000-05-10. Pristupljeno 2009-09-05. 
  15. ^ a b „WORLD CULTURE REPORT 2000 CALLS FOR PRESERVATION OF INTANGIBLE CULTURAL HERITAGE”. UNESCO Press. 2000-11-17. Pristupljeno 2009-09-05. 
  16. ^ „Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage 2003”. UNESCO. Pristupljeno 2009-09-05. 
  17. ^ Juan Goytisolo (2001-05-15). „Defending Threatened Cultures”. Pristupljeno 2009-09-07. 
  18. ^ „Kun Qu Opera”. UNESCO. 
  19. ^ „Nôgaku Theatre”. UNESCO Culture Sector. Pristupljeno 2009-09-07. 
  20. ^ a b „Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity”. Pristupljeno 2009-09-05. 
  21. ^ BBC, Close-Up: Catalonia's human towers
  22. ^ „UNESCO ISSUES FIRST EVER PROCLAMATION OF MASTERPIECES OF THE ORAL AND INTANGIBLE HERITAGE”. UNESCO Press. 2001-05-18. Pristupljeno 2009-09-05. 
  23. ^ „Proclamation of the Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity (2001-2005)”. UNESCO Press. Pristupljeno 2009-09-07. 
  24. ^ „UNESCO ISSUES FIRST EVER PROCLAMATION OF MASTERPIECES OF THE ORAL AND INTANGIBLE HERITAGE”. UNESCO Press. 2001-05-18. Pristupljeno 2009-09-05. 
  25. ^ a b v g „Proclamation of the Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity (2001-2005)”. UNESCO Press. Pristupljeno 2009-09-07. 
  26. ^ „UNESCO ISSUES FIRST EVER PROCLAMATION OF MASTERPIECES OF THE ORAL AND INTANGIBLE HERITAGE”. UNESCO Press. 2001-05-18. Pristupljeno 2009-09-05. 
  27. ^ „UNESCO Twenty-eight masterpieces of the oral and intangible heritage of humanity proclaimed”. UNESCO Press. 2003-11-07. Pristupljeno 2009-09-05. 
  28. ^ „UNESCO ISSUES FIRST EVER PROCLAMATION OF MASTERPIECES OF THE ORAL AND INTANGIBLE HERITAGE”. UNESCO Press. 2001-05-18. Pristupljeno 2009-09-05. 
  29. ^ „UNESCO Twenty-eight masterpieces of the oral and intangible heritage of humanity proclaimed”. UNESCO Press. 2003-11-07. Pristupljeno 2009-09-05. 
  30. ^ „The Samba of Roda and the Ramlila proclaimed Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity”. UNESCO Press. 2005-11-25. Pristupljeno 2009-09-05. 
  31. ^ „Convention for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage”. Arhivirano iz originala 2009-07-16. g. Pristupljeno 2009-09-05. 
  32. ^ „UNESCO ISSUES FIRST EVER PROCLAMATION OF MASTERPIECES OF THE ORAL AND INTANGIBLE HERITAGE”. UNESCO Press. 2001-05-18. Pristupljeno 2009-09-05. 
  33. ^ „The Intangible Heritage Lists”. Pristupljeno 2009-09-05. 
  34. ^ „The Samba of Roda and the Ramlila proclaimed Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity”. UNESCO Press. 2005-11-25. Pristupljeno 2009-09-05. 
  35. ^ „Forms for nominations, proposals and assistance requests”. UNESCO Culture Sector. Pristupljeno 2009-09-07. 
  36. ^ „Intergovernmental Committee for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage”. Pristupljeno 2009-09-05. 
  37. ^ „The List of Intangible Cultural Heritage in Need of Urgent Safeguarding”. Pristupljeno 2009-09-05. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ремек-дела_усменог_и_нематеријалног_наслеђа_човечанства&oldid=26989043”