Saborni hram Svete Sofije u Kijevu
| Saborni hram Svete Sofije u Kijevu Sofійsьkiй sobor | |
|---|---|
 Katedrala svete Sofije | |
| Svetska baština Uneska | |
| Zvanično ime | Saborni hram Svete Sofije i manastirske zgrade, Kijevsko-pečerska lavra (1990) |
| Mesto | Kijev, Kijev, Ukrajina |
| Koordinate | 50° 27′ 10″ S; 30° 30′ 52″ I / 50.4528° S; 30.5144° I |
| Površina | 29 ha (3.100.000 sq ft) |
| Kriterijum | Kulturno dobro: i, ii, iii, vi |
| Upis | 1990. (14. sednica) |
| Ugroženost | 2023  – |
| Veb-sajt | http://whc.unesco.org/en/list/527 |
Saborni hram Svete Sofije ili Sofijski sabor (ukr. Собор Святої Софії, Софійський собор) u Kijevu je izvanredan arhitektonski spomenik iz razdoblja Kijevske Rusije, najveća znamenitost grada Kijeva i prvi spomenik iz Ukrajine koji je upisan na Uneskov spisak mesta Svetske baštine u Evropi, zajedno s obližnjim posebnim manastirskim kompleksom Kijevsko-pečerska lavra.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Gradnja hrama sv. Sofije započeta je 1011. godine u vreme kijevskog kneza Vladimira Velikog koji je 988. prihvatio hrišćanstvo kao službenu religiju Kijevske Rusije.[1] Hram je završen nakon 1037. godine, za vreme vladavine kijevskog kneza Jaroslava Mudrog, poznatijeg kao velikog graditelja crkvi. Hram sv. Sofije ime je dobio po svojoj nešto poznatijoj istoimenoj izvornoj verziji u Konstantinopolju Aja Sofiji (grčki za "Crkva svete mudrosti").[2] Hram je prvobitno bio mauzolej Kijevskih vladara te su tu pored kneza Jaroslava Mudrog sahranjeni i Vladimir Monomah i Vsevolod I Jaroslavič.
Nakon što je Andrej Bogoljubski, knez Vladimir-Suzdalja, opustošio Kijev 1169. godine,[3] i potom Tatari 1240. godine, hram je u velikoj meri oštećen. Nakon Brestovske crkvene unije 1596. godine, hram je pripao Ukrajinskoj grkokatoličkoj crkvi, ali ga je već 1633. godine preuzeo novoimenovani kijevski pravoslavni metropolit moldavskog porekla Petar Mogila.[4] On je naručio opsežnu obnovu koja je najočiglednija na gornjim delovima hrama koje je izveo italijanski arhitekta Oktaviano Mansini u prepoznatljivom stilu ukrajinskog baroka koji je mešavina italijanskog baroka i vizantijske arhitekture. Radovi na njemu su izvođeni i tokom napada kozačkog hetmana Ivana Mazepe, te je 1740. godine dovršen u današnjem izgledu.[5]
Tokom sovjetske vlasti, u duhu antivjerskog pokreta 1920-ih godina, ukrajinska sovjetsko-komunistička vlada je planirala srušiti hram kako bi se na njegovom mestu podigao "Park heroja Perekopa" kako bi se proslavila pobeda Crvene armije na Krimu. Hram su spasili naučnici i istoričari, ali su sovjetske vlasti ipak 1934. godine konfiskovale svu imovinu, a hram pretvorili u Muzej istorije.
Krajem 1980-ih pokrenuo se postupak vraćanja hrama crkvenim vlastima, ali zbog sukoba Grkokatoličke i Ukrajinske pravoslavne crkve koje su obe polagale pravo na njega, to je odloženo. Jedno vreme je pravoslavnim crkvama bilo dozvoljeno obavljanje verskih obreda u posebnim danima, ali nakon pokušaja sahrane patrijarha ukrajinske pravoslavne crkve, Volodimira, 1995. godine, što je izazvalo krvave proteste, crkva je zatvorena za verske obrede. Danas je samo Muzej hrišćanstva, a većina njenih posetioca su turisti.
Odlike[uredi | uredi izvor]
Petobrodna crkva je dimenzija 37 x 55 m, i ima pet apsida i 13 kupola, što nije bilo standardno u vizantijskoj arhitekturi. S tri strane je okružuje galerija na dva sprata, a spolja je prvobitno imala ukrasne plinte. Iznutra su sačuvani izvorni mozaici i freske na kojima je, između ostalih, prikazana Jaroslavova porodica u molitvi[6].
Beleške[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Spoljašne veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ostale | |