Сеобе (film)
| Seobe | |
|---|---|
 Plakat za restauriranu verziju filma na francuskom jeziku, prikazanu na 51. Festu, 2023. godine | |
| Žanr | drama istorijski ljubavni |
| Režija | Aleksandar Petrović |
| Scenario | Miloš Crnjanski Aleksandar Petrović Žak Doniol Valkroz |
| Producent | Zoran Otašević |
| Glavne uloge | Avtandil Maharadze Izabel Iper Dragan Nikolić Predrag Miki Manojlović Rade Marković |
| Muzika | Marševi iz 17. i 18. veka Srpska, ruska i grčka religiozna muzika Dragan Mladenović Olga Dusanić |
| Scenograf | Milenko Jeremić Boris Moravec |
| Snimatelj | Vit Dabal Igor Luter |
| Montaža | Vuksan Lukovac |
| Producentska kuća | Filmska radna zajednica Tri RTB Ekonomik trejd Milan Pejić |
| Godina | 1989. |
| Trajanje | 119' |
| Zemlja |  SFR Jugoslavija Francuska |
| Jezik | srpski |
| Veb-sajt | aleksandarpetrovic |
| IMDb veza | |
Seobe franc. Migrations je jugoslovensko-francuski film snimljen 1989. godine. Režirao ga je Aleksandar Petrović koji je, u saradnji sa Žakom Doniolom Valkrozom (franc. Jacques Doniol-Valcroze)[1] napisao i scenario po istoimenom romanu Miloša Crnjanskog.[2] Ovo je Petrovićevo poslednje ostvarenje.[3] Glavne uloge igraju francuski glumci, a u toku produkcije snimljena je sinhronizacija govora na srpski jezik. Film je prikazan na brojnim domaćim festivalima, kao i na inostranim u Montrealu (1994) i Parizu (2017).[4]
Film Seobe smatra se, s obzirom na uložena sredstva i ugledna glumačka imena, jednim od najambicioznijih projekata jugoslovenske kinematografije.[5] Međutim, njegovu realizaciju pratili su brojni sporovi. Iako završen 1989. godine, premijerno je prikazan tek 1993. u Francuskoj, a u Beogradu aprila 1994, četiri meseca pre smrti Aleksandra Saše Petrovića. Nezvaničnu premijeru, u prisustvu Aleksandra Petrovića, sticajem okolnosti film je doživeo u francuskom gradu Sen Malo maja 1993. u okviru Internacionalnog festivala knjige i filma Čudni putnici.[1]
Francuska verzija filma digitalno je restaurirana. U Srbiji je prikazana 2023. godine, na 51. Festu,[6] u okviru programske selekcije Fest klasik.[7]
O filmu[uredi | uredi izvor]
Zanimljivo je da je Aleksandar Petrović još kao student planirao da Seobe budu njegov prvi igrani film. Tu svoju želju izneo je i Milošu Crnjanskom, u pismu koje mu je poslao dok je ovaj još živeo u Londonu. Odgovor koji je dobio razočarao ga je — Crnjanski mu je predložio da ipak prvo ekranizuje njegov roman Kap španske krvi ili Konak. Međutim, po povratku u Jugoslaviju i on je shvatio da upravo Seobe treba ekranizovati i da je upravo Saša Petrović režiser koji to treba da uradi. Prve dogovore sa televizijskim studijima Petrović je započeo još 1984. i već tada se govorilo da će to biti najveći televizijski projekt u tadašnjoj Jugoslaviji, čiji će budžet nadmašiti i budžet veoma zahtevne serije o Vuku Stefanoviću Karadžiću. Pred Sašom Petrovićem je bio zadatak da snimi deset sati programa — televizijski film u trajanju od dva sata, po romanu Seobe (iz 1929) i osam jednočasovnih epizoda TV serije po romanu Druga knjiga Seoba.[3] Za realizaciju ovog poduhvata bilo je predviđeno dve godine rada. Kako bi obezbedio finansijska sredstva za ovaj veliki projekat, Aleksandar Petrović obratio se i tadašnjem ministru kulture Francuske. Pronalaženju francuskih partnera doprineo je i prvi prevod romana Seobe na francuski jezik, koji je među čitalačkom publikom doživeo veliki uspeh.
Pored ugledne glumačke ekipe, sastavljene od stranih i domaćih glumaca, za realizaciju filma angažovani su i drugi poznati i priznati filmski stručnjaci. Snimatelj je bio Igor Luter, poznat po radu na filmu Limeni doboš[a] i saradnji sa Andžejom Vajdom na filmu Danton. Maske su radili František Čižek, dobitnik Oskara za masku u filmu Amadeus i Eržebet Kovač, dobitnica dve Zlatne arene za masku u filmovima Variola vera i Igmanski marš.
Snimanje filma počelo je u avgustu 1987. godine. Prve scene snimljene su u močvarama Kopačkog rita (Hrvatska).[5]
Sporenja[uredi | uredi izvor]
Snimanje filma započeto je sa nepotpisanim ugovorima sa inostranim partnerima, kako onima iz Francuske tako i drugim, iz Čehoslovačke i Sovjetskog Saveza.[5] Pravni sporovi pratili su film do kraja, pa se zato kao godine kada se film zvanično pojavio pominju čak četiri: 1988, 1989, 1993. i 1994. Nijedna od njih nije sasvim tačna, ali s obzirom šta se dešavalo sa projektom, ni potpuno netačna. Prva verzija filma bila je završena 1988. i trebalo je da film bude premijerno prikazan 1989. godine, kada je film trebalo da otvori Kanski filmski festival. Zbog toga se ova godina najčešće pojavljuje kao godina proizvodnje Seoba. Do prikazivanja nije došlo zbog legalnog spora između francuskih producenata u Parizu.
Jedna od prvih nezvaničnih premijera upriličena je u francuskom gradiću San Malo 1993. godine. Interesovanje za Seobe je posle prvih natpisa u francuskoj štampi naglo poraslo. Direkcija kanskog festivala je odlučila da napravi omaž Aleksandru Petroviću i u specijalnom programu prikaže njegovo najnovije ostvarenje. I pored zvanične najave katalogu Kanskog festivala 1994. godine, projekcija ipak nije održana, jer su se ponovo neočekivano aktuelizovali problemi sa odnosima francuskih i jugoslovenskih producenata.[1]
Bez obzira na konstantne poteškoće, Petrović je završio verziju filma na srpskom. Velikim trudom i izuzetnom upornošću pred sam kraj života uspeo je da pronađe način da iz laboratorije u kojoj je filmski materijal bio blokiran oslobodi deo materijala koji je iskoristio da uradi srpsku verziju i pronađe finansijera za taj projekat.[1] Srpska verzija filma premijerno je prikazana 28. aprila 1994. u Sava centru u Beogradu.[3]
Seobe 2 — televizijska serija[uredi | uredi izvor]
Rad na seriji, koja je trebalo da ima 8 epizoda i prati radnju romana Druga knjiga Seoba, prekinut je zbog produkcionih i finansijskih teškoća — velike pauza u radu, promene rukovodstva u Radio-televiziji Srbije kao jednom od producenata, sporovi sa inostranim partnerima. Originalna verzija od osam epizoda završena je bila 70% i ostalo je nesnimljenih oko dva sata. Prve dve epizode su završene i emitovane 1995. Reditelj je sve što je snimio od narednih šest nastavaka odmah i montirao.
Zanimljivo je da je u ovom nastavku Aleksandar Petrović i za sebe izabrao ulogu. U dve epizode serije on igra ruskog ambasadora grofa Kajzerlinga.[1]
Sinopsis[uredi | uredi izvor]
Roman Seobe, prema kome je film rađen, može se klasifikovati kao istorijski roman, u kome Crnjanski dramatizuje težak život Srba koji su tokom 18. veka pobegli iz Otomanskog carstva i naselili se na teritoriji današnje Vojvodine. Srbi koji su pristizali u Vojvodinu formirali su vojne pukove da bi se pod austrijskom komandom borili protiv Osmanlija. Međutim, oni se nisu našli dobrodošlim ni u austrijskoj carevini, gde su bili dobrodošli dok žrtvuju svoje živote kao vojnici za interese Habzburške imperije. Svesni ove nezavidne pozicije, oni počinju da sanjaju o emigraciji u Rusiju – carevinu koju smatraju svojom. Te snove je inspirisao testament ruskog cara Petra Velikog, koji je govorio da Rusija mora da se brine za svoju slovensku „braću i sestre” koji pate pod Osmanlijskim jarmom.
Radnja filma Seobe prati sudbine srpskih vojnika i oficira u službi Habzburške monarhije krajem 18. veka. Tema velikih seoba Srba prikazana je kroz vojni pohod majora Vuka Isakoviča (Avtandil Makharadze) na čelu Slavonsko-podunavskog puka, od proleća 1744. do proleća sledeće godine. Uporedo sa ratnim dešavanjima razvija se nedozvoljena i strasna ljubavna veza čime se kreiraju dva paralelna, ali nerazdvojna toka priče.[6] Glavni lik romana i filma je oficir Vuk Isakovič, a njegov lik je suprotstavljen svom antipodu — mlađem bratu, trgovcu Aranđelu Isakoviču (Rišar Beri). Dinamika među njima odslikava simboličnu dvojnost unutar jedne nacije. Glavni ženski lik je Vukova supruga Dafina (Izabel Iper) koju on, kada krene u rat, ostavlja u kući svoga brata, koji se vremenom zaljubi u nju. Drugi tok drame prati ovu očajničku i pasioniranu ljubav između Aranđela i Dafine, koja se nesrećno završava njenim dugim bolovanjem i smrću.[1]
Aleksandar Petrović nije u filmu sasvim dosledno ispratio radnju romana Miloša Crnjanskog. U romanu, Vuk Isakovič se živ vraća kući iz rata, dok je ova epizoda u filmu isključivo Petrovićeva — Vuk Isakovič biva ubijen, odnosno kažnjen zbog svojih prevelikih ambicija, čime reditelj potencira nedostatke njegovog karaktera i ozbiljnost njegovih zabluda.[3]
Uloge[uredi | uredi izvor]
| Glumac | Uloga |
|---|---|
| Avtandil Makharadze | Vuk Isakovič |
| Izabel Iper | Dafina Isakovič |
| Rišar Beri | Aranđel Isakovič |
| Bernar Blije | opat Žoržel |
| Dragan Nikolić | Pavle Isakovič |
| Predrag Miki Manojlović | Arnold de Sabrant |
| Rade Marković | Karlo Lotarinški |
| Petar Božović | Feldmaršal Johan Leopold fon Bernklau |
| Ljubomir Ćipranić | Sekula |
| Jelica Sretenović | |
| Dobrica Jovanović | |
| Jovan Janićijević Burduš | |
| Ružica Sokić | |
| Aljoša Vučković | |
| Dragana Jugović |
Ostale uloge ▼
| Glumac | Uloga |
|---|---|
| Stojan Stole Aranđelović | |
| Branislav Ciga Jerinić | |
| Tihomir Pleskonjić | |
| Ivica Pajer | |
| Slobodan Novaković | |
| Milan Caci Mihailović | |
| Lazar Barakov | |
| Mladen Krstevski | |
| Marija Šipka | |
| Miodrag Krivokapić | Vuk Isaković (glas) |
| Branislav Lečić | Aranđel Isaković (glas) |
| Vladislava Milosavljević | Dafina Isaković (glas) |
Nagrade i festivali[uredi | uredi izvor]
- 13. Filmski festival Sopot (1994) — Povelja Kosmaja za učešće
- Međunarodni filmski festival na Paliću (1994)
- 8. Filmski festival u Herceg Novom (1994 — van konkurencije)
- Festival filmskog scenarija u Vrnjačkoj Banji (1994)
- Međunarodni filmski festival u Montrealu (engl. Montreal International Film Festival; 1994 — van takmičarskog dela)
- 29. Festival glumačkih ostvarenja Filmski susreti u Nišu (1994)
- 27. Festival jugoslovenskog filma u Aranđelovcu (1994)
- Novosadska arena 94 (1994) — Počasna arena Aleksandru Petroviću
- 19. Smotra novih domaćih filmskih ostvarenja Mojkovačka filmska jesen (1994)
- Festival Evropa oko Evrope u Parizu (franc. L'Europe autour de l'Europe), u okviru programske selekcije Novi pogledi na ljubav i na rat (2009)
- Internacionalni Filmski Festival Sinema siti u Novom Sadu – Omaž domaćem autoru Aleksandru Saši Petroviću (2009)[9]
- Festival Evropa oko Evrope u Parizu (2017)
- 51. FEST, u okviru programske selekcije Fest klasik (2023)[10]
Sticajem okolnosti film je prikazan u maju 1993. na Internacionalnom festivalu knjige i filma Čudni putnici (Festival international du livre et du film Etonnants Voyageurs à Saint Malo) u francuskom gradu Sen Malo, što je ujedno bila i nezvanična premijera u prisustvu Aleksandra Petrovića.[1]
Kulturno dobro[uredi | uredi izvor]
Jugoslovenska kinoteka je, u skladu sa svojim ovlašćenjima na osnovu Zakona o kulturnim dobrima, 28. decembra 2016. godine proglasila sto srpskih igranih filmova (1911–1999) za kulturno dobro od velikog značaja. Na toj listi se nalazi i film Seobe.[11]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Limeni doboš je film rađen prema istoimenom romanu nobelovca Gintera Grasa. Godine 1979. film je dobio Zlatnu palmu u Kanu, kao i Oskara za najbolji strani film.[8]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ e „Seobe (MIGRATIONS)”. Aleksandar Petrović (Zvanični sajt). Pristupljeno 9. 8. 2023.
- ^ „Film „Seobe“, po romanu M. Crnjanskog”. knjigoljupci. 23. 3. 2015. Pristupljeno 9. 8. 2023.
- ^ a b v g Sudar, Vlastimir (13. 3. 2023). „Srbi u „Seobama“ Saše Petrovića i Crnjanskog, zaglavljeni između rusofilskog i evrofilskog mita: Izgubljena nacija koja se traži”. Oko (RTS). Pristupljeno 11. 8. 2023.
- ^ Lukić, Vladimir. „Film: Seobe”. Turistički vodič Srbije. Pristupljeno 9. 8. 2023.
- ^ a b v Žanić, Ognjen (1987). „"Seobe": U močvarama Kopačkog Rita počelo snimanje novog filma Aleksandra Saše Petrovića”. Studio (obrada: Yugopapir). Pristupljeno 11. 8. 2023.
- ^ a b R. R. (23. 2. 2023). „Na 51. Festu: Spektakl „Seobe“ velikana Aleksandra Saše Petrovića, trideset godina posle svetske premijere”. Danas. Pristupljeno 10. 8. 2023.
- ^ „Digitalno restaurisani film „Seobe” u programu 51. Festa”. Politika. 24. 2. 2023. Pristupljeno 11. 8. 2023.
- ^ „Limeni doboš”. Mondo. 16. 11. 2008. Pristupljeno 11. 8. 2023.
- ^ „Seobe”. Cinema City. 2009. Pristupljeno 11. 8. 2023.
- ^ „SEOBE - MIGRATIONS”. FEST. 2023. Pristupljeno 10. 8. 2023.
- ^ „Sto srpskih igranih filmova (1911-1999) proglašenih za kulturno dobro od velikog značaja”. Jugoslovenska Kinoteka. Pristupljeno 9. 8. 2023.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Sudar, Vlastimir (2017). Portret umjetnika kao političkog disidenta: Život i djelo Aleksandra Petrovića. Beograd: Filmski centar Srbije. Pristupljeno 11. 8. 2023.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Seobe na sajtu IMDb (jezik: engleski)
- „U živom blatu”. Sabor (Nportal.rs). 21. 2. 1994. Pristupljeno 9. 8. 2023.
