Spasovdanska litija
Spasovdanska litija je tradicionalna litija koja se održava svake godine u Beogradu na dan gradske slave, praznik Vaznesenja Hristovog - Spasovdan.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Prema dogovoru ugarskog kralja Žigmunda i despota Stefana Lazarevića, koji je sklopljen krajem 1403. ili početkom 1404. godine, Beograd je postao prestonica Srpske despotovine. Pored opsežnih građevinskih poduhvata na obnovi Beogradske tvrđave, kada su između ostalog izgrađene Despotova kapija i Despotova kula, praznik Vaznesenja Hristovog (Spasovdan) je ustanovljen kao gradska krsna slava.[1] Spasovdan, kao simbol vaznesenja i obnove, imao je važno mesto među srpskim narodom u srednjem veku, što se recimo ogleda u činjenici da je upravo na Spasovdan donet Dušanov zakonik 1349. godine.
Način proslave gradske krsne slave, koji se i danas praktikuje, osmislio je 1862. godine mitropolit beogradski Mihailo Jovanović, po čijem predlogu je i izgrađena Vaznesenjska crkva u Beogradu.
U riznici Vaznesenjske crkve se čuva autentični slavski barjak Uprave grada Beograda iz 1938. godine.[2][3]
Poslednja litija po dolasku komunista na vlast u Jugoslaviji, održana je 1947. godine i tom prilikom su njeni učesnici bili kamenovani od strane skojevaca, da bi ubrzo i samo održavanje litije bilo zabranjeno.
Od 1993. godine, Spasovdan se ponovo proslavlja kao gradska krsna slava Beograda, te je iste godine obnovljena i Spasovdanska litija.
Mesta i vreme litije[uredi | uredi izvor]
Litija kreće iz Vaznesenjske crkve. Ranije je išla ulicama Kneza Miloša, Kralja Milana, Terazijama, Pariskom i Ulicom kneza Sime Markovića do Saborne crkve Svetog arhangela Mihaila i Patrijaršijskog dvora, da bi se odatle preko Zelenog venca vratila do Vaznesenjske crkve. Od 2021. godine, litija ide od Vaznesenjske crkve ulicama Kneza Miloša i Kralja Milana, da bi preko Slavije i Bulevara oslobođenja došla na plato ispred hrama Svetog Save.
Kako je Spasovdan pokretni praznik, koji se slavi uvek u četvrtak 40 dana posle Vaskrsa, on obično pada krajem maja ili početkom juna. Litija je ranije kretala u jutarnjim časovima, ali na inicijativu patrijarha srpskog Porfirija od 2021. godine kreće u 19.00 časova.
Učesnici litije[uredi | uredi izvor]
Spasovdansku litiju predvodi patrijarh srpski, praćen episkopima i drugim arhijerejima Srpske pravoslavne crkve, kao i sveštenicima iz hramova Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke. Povremeno budu prisutni i igumani značajnijih manastira, poput Hilandara, Studenice...
Domaćin slave je gradonačelnik Beograda ili funkcioner gradske uprave koji faktički obavlja dužnost prvog čoveka grada. Na litiji učestvuju i pripadnici Vojske Srbije, Žandarmerije, orkestra Policije, članovi pevačkih i folklornih društava...
Na litijama se povremeno pronose mošti despota Stefana Lazarevića[4] i Svete Petke[5], koja je počivala u Beogradu do osmanskog osvajanja 1521. godine kada su porobljeni Beograđani odvedeni u Carigrad po zapovesti sultana Sulejmana Veličanstvenog, a čiji je kult duboko ukorenjen među Beograđanima do danas.
-
Deo litije 2023. godine -
Deo litije 2023. godine -
Deo litije 2023. godine -
Litija 2023. godine, sa moštima Svetog Nikolaja Velimirovića -
Deo litije 2023. godine -
Litija 2023. godine, sa moštima Svetog Nikolaja Velimirovića
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Spasovdanska litija i moleban u Hramu Svetog Save u Beogradu”. Radio televizija Srbije. 10. jun 2021.
- ^ „Riznica”. Vaznesenjska crkva.
- ^ „U Starom dvoru održan svečani prijem povodom gradske slave Spasovdana”. Vaznesenjska crkva. 10. jun 2021.
- ^ „Na Spasovdan ulicama Beograda proneće mošti despota Stefana”. N1. 22. maj 2017.
- ^ „Blagoslov Svete Petke žiteljima prestonice”. Srpska pravoslavna crkva. 9. jun 2021. Arhivirano iz originala 11. jun 2021. g. Pristupljeno 11. jun 2021.