Spomen-crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Krupnju
| Spomen-crkva Vaznesenja Gospodnjeg | |
|---|---|
 Spomen-crkva Vaznesenja Gospodnjeg | |
| Osnovni podaci | |
| Status | hrišćanska pravoslavna bogomolja |
| Tip | crkva |
| Jurisdikcija | Srpska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Eparhija šabačka |
| Osnivanje | 1932. |
| Osnivač | Srpska pravoslavna crkva |
| Posvećen | Vaznesenju Gospodnjem |
| Lokacija | |
| Mesto | Krupanj |
| Država | Srbija |
Spomen-crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Krupnju je srpska pravoslavna crkva u Krupnju podignuta u spomen žrtvama Prvog svetskog rata u Bici na Mačkovom kamenu i oko Krupnja 1914. godine. U kripti crkve se nalazi kosturnica u koju su doneti posmrtni ostaci poginulih vojnika.
Osnivanje i izgradnja[uredi | uredi izvor]
Tokom pomena na Mačkovom kamenu 29. juna 1924. godine, ideju za izgradnju spomen obeležja su izneli načelnik rađevskog sreza Dušan Miladinović, sveštenik dobropotočki Petar Grujičić i školski nadzornik Kosta Nikolić. Tada je formiran odbor za podizanje Spomen crkve sa kosturnicom u Krupnju i Spomen kosturnice na Mačkovom kamenu. Kosta Nikolić je bio predsednik tog odbora.[1]
Kada se ideja proširila na predlog ministra „na raspoloženju“ Milorada Vujičića 4. decembra 1924. osim krupanjskog osnovan je i beogradski odbor, čiji je predsednik bio Ljubomir Jovanović, predsednik narodne skupštine, a posle njegove smrti 1928. godine bio je Đorđe Vajfert, guverner Narodne banke. Generalni sekretar beogradskog odbora bio je Arčibald Rajs, koji je 1926. proglašen za počasnog građanina Krupnja i glavna ulica je nazvana po njemu.
Kopanje temelja za crkvu je počelo 16. avgusta 1926, a svečano polaganje kamena temeljca je bilo 23. septembra 1926. uz prisustvo episkopa šabačko-valjevskog Mihaila. Kamen za izgradnju je vađen u Kržavi, Likodri i Planini. Gradnja crkve je završena krajem 1929. godine, a pokrivanje krova limom 1930. godine. Unutrašnje uređenje je završeno 1932. godine.
Arhitekta crkve je bio Momir Korunović. Sa njim je postignut dogovor da crkva liči na manastirsku crkvu svetog Đorđa u Starom Nagoričanu, zadužbinu kralja Milutina iz 14. veka.[2]
Ikonostas je oslikao Živorad Nastasijević. Visina ikonostasa je 7,80 m, a širina 8,80 m.[3]
Udruženje Srpkinja „Kneginja Zorka“ iz Beograda darivalo je novoj crkvi zvono teško 400 kilograma, umetnički izrađen polijelej od čaura i dva velika svećnjaka (čiraka). Predsednica ovog udruženja bila je Milica Jovanović, rođena u Krupnju.[4] U crkvi se nalazi 12 mermernih spomen ploča sa imenima poginulih.[5]
Svečano osvećenje crkve i spomen kosturnice bilo je 18. septembra 1932. godine, bili su tu patrijarh srpski Varnava, episkop Mihailo, divizijski đeneral Milan Ječmenić kao izaslanik kralja Aleksandra, kao i komandant srpskih snaga na Mačkovom kamenu 1914. godine general u penziji Ljubomir Milić. Vest o ovom događaju ispratila je većina novina u Jugoslaviji, ali i češka i nemačka štampa.[6]
Kripta[uredi | uredi izvor]
U sklopu kripte crkve nalazi se kosturinica sa moštima vojnika nastradalih u borbama na Mačkovom kamenu u Prvom svetskom ratu i natpisom Vile će se grabit u vjekove da vam vence dostojne sapletu. U kosturnici su izložene fotografije sa bojnog polja, venci, kao i spomenici majoru Svetislavu Markoviću, komandantu 4. bataljona, prvog puka drugog poziva i Dušanu V. Popoviću, rezervnom poručniku. Događaji iz ove bitke i herojstvo junaka sahranjenih u kripti crkve, inspirisali su pisca Veljka Petrovića koji ih je opisao u svom delu Izdanci iz opaljena grma 1932ge godine, a po tom delu Radio Televizija Srbije snimila je i istoimenu seriju 1972ge godine u kojoj naslovnu ulogu majora Svetislava tumači Dragomir Bojanić Gidra.
Crkva danas[uredi | uredi izvor]
Tokom Drugog svetskog rata 1941. godine Krupanj je bombardovala i zapalila nemačka kaznena ekspedicija. Crkva je ostala sačuvana jer se avionska bomba zarila u zid oltara i nije eksplodira, pa je posle rata demontirana.[3]
Značajne obnove i radovi u ovom hramu bile su više puta, i to 1960, 1968, 1971, 1973, 1983 i 1992. godine. Posebno, krajem 2012. godine crkva je dobila novi freskopis.[7]
U istoj porti nalazi se i stara crkva Vaznesenja Gospodnjeg iz 1842. godine, kao i novoizgrađena zvonara visine 22 metra osvećena 1994. godine.[3]
Nova crkva[uredi | uredi izvor]
,_Krupanj_002.jpg)
,_Krupanj_007.jpg)
,_Krupanj_010.jpg)
,_Krupanj_022.jpg)
,_Krupanj_025.jpg)
Nova crkva - Kripta[uredi | uredi izvor]
-kripta,_Krupanj_018.jpg)
-kripta,_Krupanj_010.jpg)
-kripta,_Krupanj_002.jpg)
-kripta,_Krupanj_013.jpg)
Stara crkva[uredi | uredi izvor]
,_Krupanj_10.jpg)
,_Krupanj_03.jpg)
,_Krupanj_08.jpg)
,_Krupanj_06.jpg)
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Spomenici srpskim žrtvama i borcima u Prvom svetskom ratu
- Spisak spomen-kosturnica na teritoriji Mačvanskog okruga
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Nenad Lajbenšperger: „Podizanje spomen-kosturnice na Mačkovom kamenu i spomen-crkve sa kosturnicom u Krupnju“, str. 311.
- ^ Nenad Lajbenšperger, master rad, str. 12.
- ^ a b v Aleksandar Đurđev: Crkve Krupnja
- ^ „Nenad Lajbenšperger: Srpstvo, jugoslovenstvo i lokalpatriotizam prilikom podizanja spomen-kosturnica na Mačkovom kamenu i u Krupnju (Zbornik, Etnografski institut SANU, knjiga 26, strana 197, Beograd 2008)” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 05. 03. 2016. g. Pristupljeno 28. 06. 2014.
- ^ Nenad Lajbenšperger: „Podizanje spomen-kosturnice na Mačkovom kamenu i spomen-crkve sa kosturnicom u Krupnju“, str. 322.
- ^ Nenad Lajbenšperger: „Podizanje spomen-kosturnice na Mačkovom kamenu i spomen-crkve sa kosturnicom u Krupnju“, str. 328-329.
- ^ Crkva u Krupnju: Srpski vojnik kao Sveti Georgije („Večernje novosti“, 15. septembar 2013)
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Nenad Lajbenšperger: Podizanje spomen-kosturnice na Mačkovom kamenu i spomen-crkve sa kosturnicom u Krupnju, strane 311-331, „Saopštenja“, ISSN 0354-4346, broj 40, 2008. godine
- Nenad Lajbenšperger: „Spomen-kosturnica Drinske bitke (1914) na Mačkovom kamenu i u Krupnju“, master rad, oblast istorija, 56 strana, Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd 2007.
