Hisar (Leskovac)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe pogledajte stranicu Hisar (višeznačna odrednica).
Hisar, severna strana
Leskovac- brdo Hisar

Brdo Hisar je arheološki lokalitet i park prirode, površine od 10,6 hektara, iznad Leskovca.[1] na nadmorskoj visini od 341 metra.[2] Hisar predstavlja završne obronke planine Goljak.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Naziv brda potiče iz perioda Osmanskog carstva i označava utvrđenje u sistemu odbrane, sagrađeno od tvrdog materijala, kamena i cigle, sa jednom kulom ili bez kule. Manje utvrđenje ovakvog tipa nazivano je hisardžik – tvrđavica. Hisari su bili i najznačajniji gradovi Toplice i Dubočice, Prokuplje i Leskovac, o čemu svedoče nazivi brda na kojima su podignuti.[3]

U putopisu „Srbija - zemlja i stanovništvo“ iz 1904. godine, jedan od najboljih poznavaoca jugoistočne Evrope Feliks Kanic[4] je zapisao[5] :


Na brdu se nalazi predajnik TV Leskovca,[6] spomenik Neznanom junaku, podignut 1922. godine u čast anonimnom kapetanu, koji je 26. oktobra 1915. godine poginuo u borbama za Leskovac-Bitka na Moravi (1915), kao i spomen park na istočnoj padini, izgrađen 1971. godine, po idejnom rešenju arhitekte Bogdana Bogdanovića.[7] Tu se nalazi i spomen ploča, gde je 1897. organizovano prvo okupljanje radnika u leskovačkom kraju.[8]

Arheološki lokalitet[uredi | uredi izvor]

Kamena posuda za posvećenu (bogojavljensku) vodu iz perioda XV-XVI vek. Pronađena je na lokalitetu Hisar u Leskovcu. Posuda je izložena u okviru tematske celine „Srednji vek” nove stalne postavke Narodnog muzeja u Leskovcu - „Vremeplov leskovačkog kraja”.

Na arheološkom lokalitetu površine 130 hektara, od 1999. godine se vrše neprekidna arheološka istraživanja[9], pod rukovodstvom dr Milorada Stojića iz Arheološkog instituta u Beogradu.

Na Hisaru su se nalazila naselja iz neolita, bakarnog, bronzanog i gvozdenog doba, iz rimskog, vizantijskog i turskog perioda, a tu je otkriven i najstariji centar crne metalurgije u Evropi. Na njemi su pronađeni mnogobrojni predmeti, od kojih su najznačajniji iz doba neolita. Pronađena je ruda gvožđa, mlinovi za njeno sitnjenje, pogače, odnosno amorfno gvožđe teško više kilograma, peći, duvaljci, jame u kojima se proizvodio ćumur, ogromne količine zgure i nekoliko gvozdenih predmeta koji su tu proizvedeni.[9]

Pločica sa natpisom napravljena od slonove kosti iz perioda 4. veka. Pronađena je na ovom lokalitetu i deo je zbirke Hisar Narodnog muzeja u Leskovcu
  • Tu su pronađeni najlepši primerci srednjovekovnog stakla ukrašenog u višebojnoj tehnici, kao i ostat naselja iz oko 1.400. godine, između ostalog i srebrni novac Stefana Lazarevića, pre nego što je postao despot.[9]
  • Godine 2001. pronađeno je višeslojno naselje brnjičke kulture,[9] grupe koja se razvija od 1300. do 1050. godine p. n. e., a najrpe je pronađena lokalitetu na Kosovu.
  • Amater-arheolog Šćepan Turović otkrio je 2002. godine predmet u obliku igle dugačak 64,5 centimetara, od nerđajućeg čelika, pa je predmet nazvan „Turovićeva igla“.[9][10][11] Nakon mnogobrojnih ispitivanja utvrđeno je da igla iz perioda 1300. godine p. n. e. Današnja metalurgija ne poznaje tehnologiju kojom je igla izrađena. Igla je napravljena od čistog gvožđa i ne sadrži primese drugih elemenata, te zbog toga prevazilazi Američki etalon za gvožđe. Zbog izuzetne vrednosti predmet se čuva u sefu jedne državne ustanove.[10] Posle pronalaska „Turovićeve igle“, arehološka istraživanja na ovom lokalitetu su naročito intenzivirana. Arheolozi su tokom daljeg iskopavanja otkrili još nekoliko sličnih predmeta od gvožđa, iste čistoće i još nekoliko peći za topljenje rude te i pravljenje predmeta. Sve datiraju iz 13. i 14. veka stare ere.[10] Veruje se da su to najstarija nalazišta postrojenja za preradu gvožđa u svetu, čime se pomera period gvozdenog doba za nekoliko vekova unazad.[9]Desetak kilometara južno od Delhija u Indiji , nedaleko od kule Kutab Minar, čuda arhitekture iz 13. veka, stoji džamija iz 12. veka. U predvoriju džamije postoji stub visok 7,30 m, a na njemu je sanskritom ispisan tekst iz koga saznajemo da je stub, u 5. veku, podigao hindu kralj Čandra Varman. Stub je od potpuno čistog gvožđa, bez tragova korozije, dakle, potpuno je istih osnovnih karakteristika kao i Turovićeva igla. Izvesno je da su napravljeni prema istim tehnološkim principima, nepoznatim savremenoj nauci.[12]
  • 15. septembar 2005. godine na ovom lokalitetu pronađen je još jedan gvozdeni predmet u obliku igle koji potiče iz 14. veka pre nove ere. Ovakva otkrića svrstala su ovaj arheološki lokalitet u red najeksluzivnijih.[13]
  • Redak primerak srebrne praistoriske kopče pronađen je 2005. godine, u nekropoli starobalkanskih naroda Tribala i Dardana.[14]
  • Na ovom arheološkom lokalitetu pronađen je i rimski bedem, ukopan u praistorijsku fortifikaciju iz 14. veka pre nove ere, sa zanimljivim fragmentima živopisa, što navodi na zaključak da su ovi zidovi pripadali nekom sakralnom kompleksu.[15]

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Rekonstrukcija kuće iz poznog bronzanog doba sa lokaliteta Hisar.
    Rekonstrukcija kuće iz poznog bronzanog doba sa lokaliteta Hisar.
  • Rekonstrukcija kuće iz poznog bronzanog doba sa lokaliteta Hisar.
    Rekonstrukcija kuće iz poznog bronzanog doba sa lokaliteta Hisar.
  • Brdo Hisar kod Leskovca

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Ivanović, Milica (24. 6. 2010). „Hisar, zaboravljen biser prirode”. blic.rs. Blic onlajn. Pristupljeno 19. 10. 2013. 
  2. ^ „Geografija”. usluznicentar.com. Uslužni centar grada Leskovca. Arhivirano iz originala 19. 10. 2013. g. Pristupljeno 19. 10. 2013. „Najznačajnije uzvišenje je brdo Hisar (341m)” 
  3. ^ Brkić, Nikola (2013). „Doktorska disertacija: Naselja i stanovništvo Topolice i Dubočice od XIV do XVI veka” (pdf). filfak.ni.ac.rs. Niš: Filozofski fakultet Univerziteta u Nišu. Pristupljeno 19. 10. 2013. 
  4. ^ „Iz putopisa Feliksa Kanica”. zajednicavlahasrbije.com. Zajednica Vlaha Srbije. Arhivirano iz originala 20. 10. 2013. g. Pristupljeno 19. 10. 2013. 
  5. ^ Kanic 1904, str. 238.
  6. ^ Kocić, Danilo (29. 7. 2011). „Drvo u dvorištu vrtića Cvrčak pogodio grom, TV repetitor ostao bez struje”. juznasrbija.info. Aleksinac: Agencija Info-G. Pristupljeno 19. 10. 2013. 
  7. ^ „Spomenici kulture”. usluznicentar.com. Uslužni centar grada Leskovca. Arhivirano iz originala 26. 10. 2014. g. Pristupljeno 19. 10. 2013. 
  8. ^ S. S. (1. 5. 2013). „Seljaci ne slave: Na uranak u plastenike!”. juznasrbija.info. Aleksinac: Agencija Info-G. Pristupljeno 19. 10. 2013. „spomen ploče u parku Hisar, gde je 1897. organizovano prvo okupljanje radnika u leskovačkom kraju”  Kocić, Dušan (3. 5. 2011). „Televizija Leskovac najuticajnija”. juznasrbija.info. Aleksinac: Agencija Info-G. Pristupljeno 19. 10. 2013. 
  9. ^ a b v g d đ Tamindžić, Rada (5. 7. 2009). „Blago u nedrima Hisara”. www.politika.rs/. Politika onlajn. Pristupljeno 02. 12. 2019. 
  10. ^ a b v Ivanović, Milica (5. 2. 2008). „Biseri sa juga Srbije”. blic.rs. Blic onlajn. Pristupljeno 19. 10. 2013. 
  11. ^ Stevanović, T. (13. 10. 2012). „Gradske nagrade partijskim poslušnicima”. pravda.rs. Pravda. Arhivirano iz originala 20. 10. 2013. g. Pristupljeno 19. 10. 2013. 
  12. ^ http://dzonson.files.wordpress.com/2012/12/turoviceva-igla.pdf
  13. ^ Na Hisaru pronađena još jedna gvozdena igla iz 14. veka pre nove ere
  14. ^ M. Z. (27. 7. 2005). „Otkrivena srebrna kopča iz praistorije”. glas-javnosti.rs. Glas javnosti. Pristupljeno 19. 10. 2013. 
  15. ^ Kocić, Dušan (10. 3. 2011). „Tajne brda Hisar, nedaleko od centra Leskovca”. juznasrbija.info. Agencija Info-G Aleksinac. Pristupljeno 19. 10. 2013. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Hisar na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Хисар_(Лесковац)&oldid=27384010”